به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت، بیابان به مناطق دارای اقلیم های خشک و فراخشک که میزان متوسط بارندگی سالیانه آن کمتر از 150 میلی متر و درصد پوشش گیاهی چند ساله آن کمتر از 10 درصد باشد، گفته می‌شود. بارش کم، دامنه نوسان دمای شدید، دمای بالا و تبخیر زیاد، پوشش گیاهی بسیار فقیر و پراکنده از جمله ویژگی های بیابان است همچنین خاک های این مناطق دارای مواد آلی کم و اغلب جوان و کم تحول یافته هستند.
کشور ما با 1.2 درصد خشکی های جهان، 2.4 درصد پدیده‌های بیابانی فاقد پوشش 3.08 درصد مناطق بیابانی جهان را در خود جای داده است. همچنین 61 درصد از مساحت کشور در اقلیم خشک و فراخشک قرار دارد که 3.1 برابر درصد جهانی است. اگرچه 32.5 میلیون هکتار از اراضی کشور در وضعیت بیابانی قرار دارد اما در تقسیم بندی های اکوسیستمی 43.7 میلیون هکتار آن در زمره اکوسیستم بیابانی است همچنین 20.2 میلیون هکتار از اکوسیستم بیابان تحت تاثیر فرسایشی است که از این مقدار 7.6 میلیون هکتار در محدوده کانون های بحرانی است که در 233 منطقه، 96 شهرستان و 18 استان کشور پراکنده است. چنین شرایطی سبب شده که بیش از 20 درصد مساحت کشور را اراضی بیابانی تشکیل دهند.
گسترش بیابان ها چالش جهانی است
بیابان زایی به فرآیند تخریب سرزمین، زوال زیست بوم های طبیعی یا کاهش توان تولید زیستی اراضی در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب ناشی از عوامل انسانی و محیطی اطلاق می‌شود. گسترش بیابان ها یکی از مشکلات بزرگ امروز جهان است به‌طوری که بیش از 110 کشور جهان را تحت تاثیر قرار داده و علاوه بر تهدید معیشت بیش از 1.2 میلیارد نفر از ساکنان کره زمین 135 میلیون نفر را نیز با خطر مهاجرت مواجه ساخته است.
بیابان ها چگونه گسترش می‌یابند
حاکم شدن اقلیم خشک و فراخشک در بیشتر نقاط ایران موجب شکنندگی و آسیب پذیری بالای طبیعت شده و با بی توجهی و دخالت های انسانی اراضی کشور در معرض بیابانی شدن قرار می‌گیرند. افزایش جمعیت روستایی و عشایری و وابستگی معیشت آن ها به بهره برداری از اراضی در معرض تخریب و رقابت برای بهره برداری غیراصولی از اراضی مرتعی و کشاورزی باعث شده روز به روز شاهد گسترش پدیده‌های بیابانی در کشور باشیم همچنین برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، آلودگی آب‌های زیرزمینی از طریق پساب صنعتی، شهری و کشاورزی تغییر کاربری اراضی و برداشت غیراصولی معادل سطحی از عوامل دیگر بیابان زایی در ایران هستند.
اقداماتی برای مهار گسترش بیابان ها
بر اساس گزارش سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری سابقه اجرایی فعالیت های مقابله با بیابان زایی کشور به سال 1344 بر می‌گردد. زمانی که در سطحی معادل 100 هکتار از ماسه زارهای خوزستان و خراسان عملیات تثبیت ماسه های روان آغاز شد. طرح جامع مقابله با بیابان زایی و طرح استانی تثبیت ماسه های روان دو طرح اساسی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای مقابله با بیابان زایی است. در این طرح‌ها پروژه ها و فعالیت هایی مانند مدیریت جنگل های دست کاشت بیابانی، مدیریت کانون های بحرانی فرسایش بادی، احداث خزانه و نهال کاری و بوته کاری است.
طرح ترسیب کربن نیز از طرح‌های بین‌المللی سازمان جنگل ها برای مدیریت اراضی بیابانی با محوریت مشارکت مردمی است. در این طرح که با مشارکت برنامه عمران ملل متحد و صندوق جهانی تسهیلات زیست محیطی در استان خراسان جنوبی اجرا می‌شود، ضمن توجه به معیشت و زندگی مردم زمینه‌های لازم برای کاهش فشار بر پوشش گیاهی فراهم می‌شود.
