به گزارش بانک و صنعت به نقل از پایگاه خبری اتاق ایران، وقتی اوبر، غول همسفری آنلاین سیلیکون ولی، وارد بازارهای جنوب شرق آسیا شد، تلاش کرد که با ارائه بستنی رایگان به مشتریان، آنها را به استفاده از خدمات همسفری آنلاین خود ترغیب کند؛ تاکتیکی که اوبر پیش از این در بازارهای غربی نیز به کار گرفته بود.
شرکت سنگاپوری گرَب که از رقبای محلی اوبر در جنوب شرق آسیا به شمار می رود نیز به مشتریانی که از خدمات این شرکت استفاده می کنند، میوه ای به نام خارگیل (دوریان) ارائه می کند. این میوه استوایی اگرچه مورد پسند بسیاری از غربی ها واقع نمی شود، اما مردم کشورهایی مانند اندونزی، مالزی و تایلند علاقه شدیدی به آن دارند. پس از چندین سال رقابت سخت، سرانجام گرَب در سال 2018 توانست کسب وکار اوبر در جنوب شرق آسیا را خریداری کند و عملاً این شرکت را از این منطقه بیرون براند. این اتفاق یک درس بزرگ برای شرکت های غیربومی که می خواهند در جنوب شرق آسیا –که حدود 700 میلیون نفر جمعیت دارد- کسب وکاری راه اندازی کنند، به همراه داشت: خدمات دیجیتال مانند همسفری آنلاین و تحویل غذا در این منطقه تنها زمانی موفق خواهد بود که با شرایط محلی سازگار باشد.
سال گذشته صحنه استارتاپ های اینترنتی در جنوب شرق آسیا بسیار داغ بود. ارزش بازار استارتاپ سی (Sea) که نامش برگرفته از نام منطقه (South-East Asia) است و سهامش از سال 2017 در بورس نیویورک خرید و فروش می شود، با افزایشی 5 برابری به 125 میلیارد دلار رسید. مدیران شرکت همسفری آنلاین گرَب نیز اواسط آوریل امسال (اواخر فروردین ماه) اعلام کردند که این شرکت نیز قصد دارد در آینده سهام خود را از طریق یک شرکت واسطه ای در بورس نزدک نیویورک عرضه کند؛ ارزش این شرکت در حال حاضر حدود 40 میلیارد دلار برآورد می شود. شرکت اندونزیایی گوجک (Gojek) نیز که ارزش آن در حال حاضر بالغ بر 10 میلیارد دلار تخمین زده می شود، احتمالاً قبل از ورود به بورس نیویورک از طریق شرکت های واسطه ای، با یک شرکت تجارت الکترونیک اندونزیایی به نام توکوپدیا ادغام خواهد شد. توکوپدیا خود جزو شرکت های تک شاخ (شرکت های استارتاپی که ارزش بازارشان به یک میلیارد دلار رسیده است) به شمار می رود. ارزش استارتاپ های اینترنتی منطقه جنوب شرق آسیا حدود 200 میلیارد دلار برآورد می شود.
وال استریت سرانجام متوجه ظرفیت های عظیم کشورهای جنوب شرق آسیا شده است. این منطقه جمعیتی بیش از جمعیت اتحادیه اروپا یا آمریکای شمالی دارد و اقتصادش به سرعت در حال رشد است. در قلب این منطقه، کشور انگلیسی زبان سنگاپور قرار گرفته است که یکی قطب جهانی در حوزه مالی است و همه بانکداران، وکلا، مشاوران، مدیران و مبتکرانی که یک شرکت به آنها نیاز دارد، در آنجا به راحتی قابل دسترس هستند.
غول های فناوری آمریکا و چین حضور پراکنده و نامنظمی در کشورهای جنوب شرق آسیا داشته اند و چندان نتوانسته اند خود را با جغرافیای جزیره ای، جاده های پر دست انداز و انبوهی از افراد فاقد حساب بانکی در این منطقه وفق دهند. به جز تجربه ناموفق اوبر، شرکت چینی علی بابا نیز برای اداره کردن شرکت تجارت الکترونیک لازادا که در سال 2016 مالکیت آن را به دست گرفته است، دچار مشکلات زیادی بوده است. در مقابل، شرکت های محلی طی این سال ها موفق عمل کرده اند. البته آنها نیز در حین رشد خود با یک چالش دیگر مواجه می شوند؛ خوردن به سد یکدیگر!
شرکت های فناوری بومی در جنوب شرق آسیا، کارشان را در حوزه های جداگانه ای آغاز کردند. شرکت سی (Sea) ابتدا در حوزه بازی های کامپیوتری (گیمینگ) فعالیت می کرد. شرکت گرَب نیز در سال 2012 به عنوان یک شرکت ارائه دهنده تاکسی در مالزی وارد عرصه کسب وکار شد. شرکت گوجک که زمانی نامش اوجک بود نیز در شهر جاکارتا به صاحبان موتورسیکلت های گازی گوشی تلفن همراه قرض می داد تا آنها بتوانند با هماهنگی این شرکت و با تردد راحت تر در خیابان های پرترافیک پایتخت اندونزی کالاهای مورد نیاز مصرف کنندگان را به دستشان برسانند. شرکت تجارت الکترونیک توکوپدیا نیز در ابتدا یک بازار اینترنتی کوچک بود.
همه این شرکت ها طی سال های اخیر گسترش یافته و به اپلکیشن های قدرتمندی تبدیل شده اند که می توانند با علی بابا و تنسنت، بزرگترین شرکت های اینترنتی چین، رقابت کنند. گرَب اکنون در 8 کشور فعال است و علاوه بر خدمات همسفری آنلاین، خدمات دیگری مانند تحویل غذا، پرداخت های موبایلی،بیمه، سرمایه گذاری و مشاوره سلامت نیز ارائه می کند. این شرکت که سال گذشته ارائه خدمات شرکتی همچون کشف کلاه برداری، نقشه ها و تبلیغات دیجیتال را آغاز کرد، امسال قصد دارد روند تأسیس یک بانک تمام دیجیتال را در سنگاپور شروع کند. تان هوی لینگ، از بنیانگذاران شرکت گرَب، می گوید که این شرکت ترکیبی از اوبر، دور دَش [یک اپلیکیشن تحویل غذا در آمریکا] و اَنت [شرکت فناوری مالی وابسته به علی بابا] است. شرکت گوجک که خدماتی مشابه با شرکت گرَب ارائه می کند، سال گذشته بخش قابل توجهی از سهام یک بانک اندونزیایی را خریداری کرد. کوین الووی، مدیرعامل شرکت گوجک، نیز می گوید شباهت هایی بین این شرکت و سوپر اپلیکیشن های چینی می بیند. وی می گوید: «ما به نوعی همه خدماتی که همه این شرکت ها ارائه می کنند را در مقیاس بسیار کوچکتر ارائه می کنیم.»
شرکت های گرَب، گوجک و دیگر شرکت های بومی جنوب شرق آسیا همچنان که به رشد خود ادامه می دهند، باید آمادگی مواجه شدن با برخی از مشکلاتی که گریبان شرکت های خارجی فعال در بازارهای این منطقه را گرفتند، داشته باشند. تا زمانی که جاده ها، خطوط مواصلاتی و شبکه های مخابراتی بهبود پیدا نکنند، دسترسی به مصرف کنندگان برای بسیاری از شرکت ها هزینه بر خواهد بود و این معضل مانع سودآوری آنها خواهد شد. حمل ونقل و تحویل بسته های خریداری شده از طریق اینترنت به 6000 جزیره مسکونی اندونزی تفاوت بسیار زیادی با تجارت الکترونیک در چین که از زیرساخت هایی در کلاس جهانی برخوردار است، دارد. مسئله دیگر این است که بخش زیادی از جمعیت کشورهای جنوب شرق آسیا حتی در سال های آتی نیز فقیر باقی خواهند ماند و منابع چندانی برای خرید یا سرمایه گذاری اینترنتی در اختیار نخواهند داشت.
حتی اگر پیشتازان عرصه دیجیتال در جنوب شرق آسیا بتوانند از این موانع عبور کنند، باز هم با چالش دیگری مواجه خواهند شد. از آنجا که تنوع خدمات این شرکت ها در حال رشد است، همپوشانی خدمات آنها با یکدیگر در آینده اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. شرکت های گرَب و گوجک همین حالا هم در حوزه های مختلف از خدمات جابجایی مسافر گرفته تا خدمات مالی دیجیتال با یکدیگر رقابت دارند. در اندونزی که با اختلاف بسیار زیادی بزرگترین بازار جنوب شرق آسیا به شمار می رود، این دو شرکت هزینه زیادی برای رقابت با یکدیگر صرف می کنند و این هزینه ها برای هیچ یک از آنها منجر به سود نشده است. زیان عملیاتی شرکت گرَب در سال 2020 اگرچه نسبت به سال 2019 کاهش یافت، اما رقم آن به 800 میلیون دلار می رسید.
البته بالا بودن نرخ رشد درآمد این شرکت ها باعث می شود که سرمایه گذاران برای سودآور شدن آنها صبر کنند. درآمد شرکت سی در سال گذشته به لطف کسب وکار پررونق بازی های کامپیوتری این شرکت 101 درصد نسبت به سال 2019 رشد کرد. شرکت گرَب نیز به سرمایه گذاران گفته است که انتظار دارد تا سال 2023 به نقطه سربه سر برسد. مدیرعامل شرکت گوجک معتقد است که در بازارهای جنوب شرق آسیا فضای کافی برای موفقیت چندین شرکت وجود دارد. وی تأکید می کند: «به نظر من این بازاری نیست که فقط یک شرکت در آن برنده باشد و همه چیز را از آن خود کند.»
در این میان، برخی سرمایه گذاران خارجی برای توجیه علت رسیدن ارزش این شرکت های استارتاپی به ارقام نجومی کنونی، مسائل دیگری را مد نظر دارند. از سال 2015 سرمایه گذاران خطرپذیر، غول های فناوری (از جمله علی بابا، تنسنت، گوگل و سافت بانک) و شرکت های سرمایه گذاری قدیمی بورس نیویورک مجموعاً 26 میلیارد دلار از سرمایه های خود را روانه استارتاپ های اینترنتی کشورهای جنوب شرق آسیا کرده اند.
شاید برخی از این سرمایه گذاری ها به نتایج تلخی ختم شود؛ اما با توجه به ظرفیت های منطقه، انتظار می رود که بیشتر آنها نتایجی به شیرینی یک خارگیل رسیده داشته باشند!
