به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت به نقل از روابط عمومی سازمان امورمالیاتی کشور، درگذشته‌ای نه‌چندان دور سیستم سنتی و دستی ارائه اظهارنامه و پرداخت مالیات و ناکارآمدی سیستم مالیاتی در ارائه خدمات موثر و متناسب با نیاز مخاطبان، همواره نارضایتی مودیان را در پی داشت و هزینه‌های قابل‌توجهی را از جهت مادی و نیز اتلاف زمان مودیان به دلیل مراجعات مکرر به حوزه‌های مالیاتی بر دوش شهروندان گذاشته بود. ناکارآمدی نظام مالیاتی ایران ناشی از نبود اطلاعات دقیق از فعالیت‌های اقتصادی در کشور و عدم امکان شناسایی فعالیت‌های پنهان در اقتصاد، همچنین پیامدهای سوء حاصل از نقایص نظام مالیاتی ازجمله بالا بودن هزینه‌های وصول مالیات و نارضایتی مودیان مالیاتی، مسئولان کشور را بر آن داشت تا تمهیدی جدی برای ارتقای کارآمدی و اثربخشی نظام مالیاتی بی‌اندیشند. در قوانین بالادستی کشور نیز برای بهبود شرایط مالیات ستانی تمهیداتی اندیشیده شده بود. بر اساس بند «ب» ماده 59 قانون برنامه سوم توسعه وزارت امور اقتصادی و دارائی موظف است طی سه سال اول برنامه سوم توسعه، نسبت به طراحی و راه‌اندازی نظام جامع اطلاعات مالیاتی کشور اقدام کرده و با گردآوری و پردازش اطلاعات مربوط به فعالیت‌های اقتصادی مودیان مالیاتی در شبکه فراگیر، میزان تمکین مالیاتی مودیان را در نظام مالیاتی کشور توسعه و ترویج دهد. بعدازاین قانون در برنامه‌های توسعه چهارم و پنجم نیز قوانینی برای انضباط مالی و بودجه‌ای و همچنین قطع کامل وابستگی اعتبارات هزینه‌ای به عواید نفت و گاز از طریق افـزایش سهم درآمدهای عـمومی مصوب شد. باوجوداین قوانین و ازآنجاکه نظام نوین مالیاتی با تمامی ظرفیت‌ها، کارکردها و پیامدهای آن می‌توانست در راستای شفافیت هرچه بیشتر و جایگزین کردن مالیات بجای نفت در منابع درآمدی دولت موثر واقع شود و از طریق آن به تحول در روش‌های اخذ مالیات، افزایش درآمدهای مالیاتی و کاهش فرار مالیاتی در کشور برسد، نخستین گام‌ها برای اجرای طرح جامع مالیاتی برداشته شد.
طرح جامع مالیاتی با فراز و نشیب‌های بسیار سرانجام منجر به تحول نظام مالیاتی و تحقق دستاوردهای بسیار شده که برای تشریح هرچه بیشتر آنها به گفت‌وگو با سیدکامل تقوی‌نژاد، رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی نشستیم. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
• لطفا در ابتدا شرح مختصری از تاریخچه طرح جامع مالیاتی و سیر تکامل آن بفرمایید.
طرح جامع مالیاتی یک تغییر رفتار مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات است که تمام ارکان سازمان شامل ساختار، فرایندها، تغییر قوانین و مقررات، فناوری و منابع انسانی را در برمی‌گیرد. این طرح قرار بوده و هست که نظام مالیاتی کشور را از یک نظام سنتی به مدرن تبدیل کند. یعنی تمامی زیرساخت‌های نظام مالیاتی کشور باید دچار تغییر می‌شد، مخصوصا زیرساخت فناوری که قطعا مشکلات و موانع زیادی در این مسیر وجود داشت.
طرح جامع مالیاتی در راستای تحقق اهداف برنامه سوم توسعه کشور و در سال 1383 در دستور کار قرار گرفت. پس از آنکه دولت در راستای تحقق اهداف برنامه سوم توسعه کشور، موظف به اجرای طرح جامع مالیاتی شد، دفتر طرح جامع مالیاتی، در سال 1384 تأسیس و فعالیت آن زیر نظر ریاست سازمان امور مالیاتی آغاز شد. در سال 1384 ضمن برگزاری یک مناقصه بین‌المللی، شرکت دیلویت (Deloitte) کانادا به‌عنوان «مشاور بین‌المللی» طرح انتخاب شد. مشاور، وظیفه مطالعه، تهیه و ارائه طرح جامع مالیاتی، تهیه RFP برای پروژه نرم‌افزار یکپارچه مالیاتی (ITS) و ارزیابی پیشنهاد پیمانکاران متقاضی این پروژه را بر عهده داشت. در ادامه سازمان امور مالیاتی کشور با استفاده از دانش و تخصص مجموعه‌ای از خبرگان و متخصصان درون‌سازمانی و برون‌سازمانی و همچنین شرکت‌های مشاوره‌ای داخلی و خارجی شرکت (Deloitte)، نقشه راه طرح جامع مالیاتی را در قالب 5 مجموعه و 32 پروژه طراحی کرد. به‌رغم برگزاری مناقصه بین‌المللی برای پروژه طراحی و اجرای آزمایشی سامانه نرم‌افزار یکپارچه مالیاتی و انتخاب شرکت پیمانکار BULL S.A.S فرانسه به‌عنوان برنده، انعقاد قرارداد این پروژه به دلایلی خارج از کنترل وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان امور مالیاتی کشور تا سال 1388 به تعویق افتاد. با آغاز عملیات اجرایی این پروژه محوری در سال 1389، زمینه مناسب برای آغاز، اجرا و تکمیل پروژه‌های طرح در قالب برنامه‌های تدوین‌شده فراهم شد.
البته این شرکت از خردادماه امسال هیچ‌گونه قراردادی با سازمان امور مالیاتی کشور ندارد و با در اختیار گرفتن کلیه سورس کدها عملا مسئولیت توسعه و نگهداری سامانه با تکیه‌بر تخصص و توانمندی‌های داخلی، بر عهده همکاران ما در سازمان امور مالیاتی کشور قرار دارد. باید به این موضوع اشاره کنم که سامانه نرم‌افزاری یکپارچه مالیاتی بزرگ‌ترین دارایی فاوایی سازمان امور مالیاتی کشور است و با عنایت به اهمیت و حساسیت اطلاعات سازمان امور مالیاتی برای نظام اقتصادی کشور این سامانه به‌عنوان بخشی از سرمایه ملی سایبری کشور محسوب می‌شود.
سامانه یکپارچه مالیاتی توسط شرکت بول فرانسه طراحی و تولیدشده است، بنابراین ضروری بود که دانش فنی تغییر، توسعه و مدیریت بهره‌برداری از آن به‌طور کامل در اختیار همکاران سازمان امور مالیاتی قرار گیرد. ازاین‌رو موضوع انتقال دانش مدیریت و توسعه سامانه مذکور در کلیه ابعاد و در قالب «سند رویکرد کلان انتقال دانش فنی» از طرف سازمان امور مالیاتی دنبال شد و همکاران توانمند ما در کنار متخصصین شرکت بول دانش و مهارت لازم برای توسعه و نگهداری این سامانه را فراگرفتند. می‌توان به جرات عنوان کرد که هم‌اکنون متخصصین مجرب سازمان امور مالیاتی کلیه امور مربوط به این سامانه را در اختیار دارند.
• طرح جامع مالیاتی سال‌هاست که مرحله‌به‌مرحله در حال اجرا است. البته اجرای آن در مقاطعی از زمان با مشکلات و مقاومت‌هایی هم مواجه شد. اما اراده وزارت اقتصاد و سازمان امور مالیاتی بر اجرای این طرح جدی بود. چه عاملی در اجرای این طرح، مقاومت و انرژی لازم را به سازمان داد که علیرغم موانع فراوان توانست طرح را به اجرا برساند؟
نخستین و مهم‌ترین عامل برای اجرای این طرح تأکیدات مقام معظم رهبری بر انتخاب راهکارهای مبتنی بر اقتصاد مقاومتی بود. با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر ضرورت مقابله با تهدیدها و تحریم‌ها و گذر از شرایط حساس سیاسی، اقتصادی و اجتماعی منطقه، وزارت امور اقتصادی و دارایی اجرای طرح جامع مالیاتی را بر مبنای رویکرد تکیه‌بر مالیات به‌جای فروش سرمایه‌های ملی و خام فروشی به‌عنوان یکی از اهداف کلان خود تعریف کرد.
سازمان امور مالیاتی کشور هم به‌منظور تحقق این اهداف و اجرای منویات مقام معظم رهبری در خصوص اقتصاد مقاومتی، اجرای مصوبات هیئت محترم وزیران اجرای دقیق و سریع این طرح را در دستور کار خود قرارداد و نتیجه اقدامات عملیاتی در جهت تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی را از طریق وزارت امور اقتصادی و دارایی به ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی اعلام کرد.
• با این مقدمه می‌توان گفت این طرح را می‌توان سپر دفاعی اقتصاد کشور در شرایط فعلی نام گذاشت. اهداف دیگر طرح جامع مالیاتی را تشریح بفرمایید.
به‌جز هدف کلان اقتصادی اجرای این طرح که افزایش درآمدهای مالیاتی از طریق جلوگیری از فرار مالیاتی، حذف معافیت‌های غیرضروری، شناسایی مودیان جدید مالیاتی و تسریع در فرآیند تشخیص و وصول مالیات است می‌توان به کاهش هزینه‌های عملیات مالیاتی از طریق مکانیزه کردن عملیات و بهینه‌سازی فرایندها هم اشاره کرد. البته اجرای این طرح افزایش رضایت صاحبان منافع را هم به دنبال خواهد داشت. این رضایت از طریق بهره‌گیری از امکانات فن‌آوری اطلاعات به‌منظور تسهیل تعامل با سازمان و تکریم مودیان، برقراری عدالت مالیاتی فراهم‌شده است که آثار آن را طی سال‌های گذشته مشاهده کرده‌اید که البته اجرای این طرح تاکنون دستاوردهای بسیار خوبی داشته و بخش زیادی از این اهداف محقق شده است.
• عموم جامعه هم مدتی است با نام طرح جامع مالیاتی آشنا شده‌اند. مردم چگونه از آثار مثبت اجرای این طرح منتفع خواهند شد؟
نخستین منفعت عمومی کشور در اصل شفافیت اقتصادی و افزایش آگاهی عمومی از چگونگی ارائه اظهارنامه‌های مالیاتی و پیگیری فرآیندهای رسیدگی به پرونده‌های مالیات است. همچنین با اجرای این طرح امکان ارائه اظهارنامه‌های مالیاتی، پرداخت مالیات و بسیاری خدمات مالیاتی دیگر برای آحاد مردم به صورت الکترونیکی فراهم شده است که به‌تبع آن مسافرت‌های درون‌شهری و هزینه‌های متحمل بر مردم عزیز کشورمان بسیار کاهش یافته است. به عنوان مثال، با بارگذاری اظهارنامه‌های عملکرد سال 1394 و 1395 در سامانه نرم افزاری یکپارچه مالیاتی و متعاقبا عملکرد سنوات 1395 و 1396، ضمن کاهش مراجعه مودیان محترم مالیاتی به ادارات امور مالیاتی و بهره برداری از خدمات الکترونیک در زمینه ارائه اظهارنامه، پرداخت مالیات و سایر موارد، طی سال اخیر با قطعی نمودن 1.7 میلیون اظهارنامه از اظهارنامه‌های دریافتی عملکرد سال 1396، بدون دخالت مأمورین مالیاتی، مراجعه مودیان به صورت حضوری جهت انجام فرآیند تشخیص مالیات، فرآیند اعتراض و نهایتا دریافت اوراق مالیاتی نیز به شدت کاهش یافته است. این اقدامات در چهار سال اخیر منجر به صرفه جویی در مصرف کاغذ، کاهش سفرهای درون شهری و صرفه جویی در زمان برای مردم و مودیان شده است.
یکی دیگر از آثار مثبت اجرای این طرح برای مردم کاهش ارتباطات بین مودیان و ممیزان مالیاتی و به‌تبع آن کاهش احتمال هرگونه تبانی و سوءاستفاده احتمالی از مودیان است که قطعا موجب رضایت و اعتماد هر چه بیشتر خواهد شد. با استفاده از این سامانه خدمات مالیاتی به‌صورت الکترونیکی به مودیان ارائه می‌شود، دید یکپارچه نسبت به عملکرد مودیان در سطح کشور ایجاد می‌شود، شناسایی، ردیابی، ثبت‌نام و مدیریت روابط با مودیان به سهولت انجام می‌شود، اطلاعات موردنیاز از دستگاه‌ها و ارگان‌های ذی‌ربط گردآوری، تجمیع و در اختیار نظام مالیاتی قرار می‌گیرد، مودیان پر ریسک جهت حسابرسی مالیاتی به‌صورت سیستمی انتخاب می‌شوند و تمامی فرآیندهای مالیاتی مدیریت و اجرا می‌شوند.
البته آثار مفید دیگر این طرح برای مردم متعدد است که به‌صورت مختصر به آنها اشاره می‌کنم ارسال مستمر پیامک‌های اطلاع‌رسانی و هشدارهای پیشگیری از کلاه‌برداری به مودیان مالیاتی، طراحی و پیاده‌سازی سامانه‌های کمکی باهدف فرهنگ‌سازی و ارتقاء سطح دانش کاربری مودیان مالیاتی جهت تصریح فعالیت‌های مودیان در سامانه‌های الکترونیکی سازمان امور مالیاتی و برنامه‌ریزی برای استانداردسازی، تکمیل و توسعه پایگاه‌های اطلاعاتی باهدف جلوگیری از فرار مالیاتی و تحقق عدالت مالیاتی در اخذ درآمدهای دولت مواردی از این قبیل است.
البته باید تأکید کنم بستر الکترونیکی دریافت شکایات و اعلام مردمی در جهت پاسخ به دغدغه‌های عمومی و رفع ابهامات احتمالی هم در این سامانه در نظر گرفته‌شده است که مردم عزیزمان می‌توانند از طریق آن در اجرای هر چه‌بهتر قوانین به سازمان امور مالیاتی کمک کنند.
• طرح جامع مالیاتی در چه ابعادی در حال اجراست؟ آیا به‌صورت کامل مودیان مالیاتی مورد پوشش قرارگرفته‌اند؟ و سوال بعد این است که چه ظرفیت‌هایی در سازمان امور مالیاتی در این طرح به کار گرفته‌شده‌اند؟
در بعد جغرافیایی، تعداد 42 اداره کل امور مالیاتی، با بیش از 30 هزار نفر کارکنان و 5 میلیون مودی مالیاتی گسترده شده در سراسر کشور، دامنه پروژه را تشکیل می‌دهد. استراتژی سازمان، کاهش میزان بارگذاری اظهارنامه‌ها در سامانه‌های تک منبعی و افزایش میزان بارگذاری در سامانه یکپارچه مالیاتی است. امسال 100 درصد اظهارنامه‌های مالیاتی به‌صورت الکترونیکی دریافت شد. ضمن اینکه مطابق برنامه‌ریزی، درسال جاری 100 درصد اظهارنامه‌های عملکرد 1396 در سامانه سنیم مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
• برای استخراج اطلاعات مودیان مالیاتی مطالب زیادی در رسانه‌ها منتشر شد. برخی از اصناف دستگاه‌های کارت‌خوان و یا سامانه‌های فروشگاهی را مسیر استخراج اطلاعات مالیاتی می‌دانند. در این مورد بفرمایید دقیقا بانک اطلاعات مودیان چگونه فراهم‌شده، چه کارکردهایی دارد و این اطلاعات از چه مسیرهایی به طرح جامع مالیاتی اتصال پیدا می‌کند؟
این پایگاه، کلیه اطلاعات مورد نیاز انجام مأموریت سازمان را برابر قوانین مربوط، دریافت، نگهداری، پردازش و برای استفاده در اختیار فرآیندهای مالیاتی سامانه مذکور قرار می‌دهد. وجود این پایگاه در رابطه با فرار مالیاتی، مبارزه با پولشویی و برقراری عدالت مالیاتی در کشور بسیار حائز اهمیت است. اگر بخواهم پیشینه‌ای از این پایگاه نیز ارائه کنم، باید بگویم به منظور شفافیت فعالیت‌های اقتصادی و استقرار نظام یکپارچه اطلاعات مالیاتی، پایگاه اطلاعات هویتی، عملکردی و دارایی مودیان مالیاتی شامل مواردی نظیر اطلاعات مالی، پولی و اعتباری، معاملاتی، سرمایه‌ای و ملکی اشخاص حقیقی و حقوقی است و براساس احکام موضوع مواد 120 قانون برنامه پنجم توسعه و ماده 169 و 169 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم (اصلاحیه سال 1394) در سازمان امور مالیاتی کشور ایجاد شده است.
در عملیات اجرایی طرح جامع مالیاتی ضمن اتصال به پایگاه اطلاعات ارزیابی ریسک سامانه یکپارچه مالیاتی و اتصال به بخش حسابرسی سامانه نرم‌افزاری یکپارچه مالیاتی، چهار سامانه اختصاصی نیز تولید و بر روی اطلاعات این پایگاه اطلاعاتی عملیاتی شده است. نخستین بخش سامانه جستجوی اطلاعات مالیاتی مودیان است و مورداستفاده تمامی ادارات کل است. این سامانه امکان جستجوی اطلاعات یک مودی در بخش درون و برون‌سازمانی در کمترین زمان ممکن را داراست. همچنین، این سامانه امکان استخراج سوابق مودی در تمامی منابع مالیاتی و اطلاعات دریافتی از خارج سازمان را فراهم است.
دومین سامانه، سامانه پالایش و الحاق اطلاعات به پرونده‌های مالیاتی است که امکان ویرایش اطلاعات ثبت‌شده توسط مودیان به درخواست آنها، امکان گزارش‌گیری‌های متعدد نظارتی و بهره‌برداری از اطلاعات ازجمله ویژگی‌های این سامانه محسوب می‌شود. سامانه سوم سامانه بررسی و پیگیری تشکیل پرونده مودیان شناسایی‌شده است که برای تطابق سیستمی اطلاعات با پرونده‌های مالیاتی و استخراج اطلاعات فاقد پرونده مورداستفاده قرار می‌گیرد.
و در آخر سامانه بررسی تراکنش‌های بانکی مشکوک که از طریق آن اطلاعات این تراکنش‌ها از طریق بانک احصا شده و بر اساس موقعیت جغرافیایی ادارات کل امور مالیاتی در سامانه بارگذاری شده و به پرونده‌های مالیاتی الصاق و سپس به واحدهای مالیاتی ارسال می‌شود. این فرآیند در سامانه جامع مالیاتی کدگذاری و بعد از ثبت نتیجه گزارش‌های مدیریتی تهیه می‌شود.
• با توجه به ا ینکه مدیریت ریسک و انتخاب الکترونیک برای حسابرسی یکی از چهار محور مهم طرح جامع مالیاتی است و یکی از مهم‌ترین اجزای آن محسوب می‌شود، درخصوص کارکرد موتور ریسک توضیح بفرمایید.
امروزه روش حسابرسی مبتنی بر ریسک در نظام‌های نوین مالیاتی مورد تأکید است. در این شیوه، براساس قواعد از پیش مشخص شده، رتبه ریسک هر مودی تعیین و صرفا مودیان پرریسک مورد رسیدگی و حسابرسی دقیق قرار می‌گیرند. موتور ریسک یکی از اجزای مهم «سنیم» است. طبیعی است کسانی که براساس اطلاعات پایگاه اطلاعات مودیان مالیاتی، اطلاعات درست و کامل ارائه نمی‌دهند، یا عامدانه اظهارنامه خلاف واقع ارسال می‌کنند، جزو مودیان پر ریسک قلمداد شده و رسیدگی و حسابرسی آنها به صورت دقیق‌تر انجام خواهد گرفت.
کارکرد صحیح این موتور نیز براساس اطلاعات و سوابق مودیان در سامانه است که قاعدتا تحقق این امر مستلزم تکمیل پایگاه اطلاعاتی سازمان و استفاده کامل از سنیم برای رسیدن به مرحله بلوغ و بهره برداری کامل از طرح خواهد بود. البته اطلاعات مورد نیاز این سامانه طبق قانون می‌باید از سایر دستگاه‌ها به سازمان امور مالیاتی ارسال شود; اما همانطور که اشاره شد برخی دستگاه‌ها برای ارائه اطلاعات مورد نیاز همکاری نمی‌کنند و اطلاعات را در اختیار ما قرار نمی‌دهند که سازمان موضوع را از مبادی قانونی مربوط و از طریق دادستانی پیگیری جدی می‌نماید.
• برای دریافت این اطلاعات و تکمیل داده‌های مربوط به مالیات قطعا دستگاه‌های دولتی دیگری هم باید در کنار سازمان امور مالیاتی قرار بگیرند. در حال حاضر کدام دستگاه‌های دیگر دولتی ازلحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری باید به این سامانه متصل شوند تا عملکرد سامانه جامع مالیاتی به‌صورت 100 درصدی مطلوب ارزیابی شود؟
کاملا درست است اطلاعات، اساس کار بانک اطلاعات مودیان است. مطابق قانون، دستگاه‌ها و سازمان‌های متعددی موظف هستند که اطلاعات موردنیاز بانک اطلاعاتی را در اختیار سازمان امور مالیاتی کشور قرار دهند. در این راستا، 40 دستگاه اولویت‌بندی شده و در حال ارسال اطلاعات اقلام و بسته‌های اطلاعاتی درخواستی به سازمان هستندکه برخی از آنها عبارت‌اند از گمرک، سازمان ثبت‌احوال به‌منظور استعلام کد ملی، سازمان ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری، شرکت پست برای اخذ اطلاعات بانک کدپستی کشور، بانک مرکزی، بیمه مرکزی، سازمان بورس و اوراق بهادار، مرکز توسعه تجارت الکترونیک وزارت صنعت، معدن و تجارت، ثبت‌اسناد و املاک کشور، شهرداری تهران، اتاق اصناف، وزارت راه و شهرسازی، سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، دانشگاه‌های علوم پزشکی، نیروی انتظامی، سازمان نظام پزشکی، سازمان نظام‌مهندسی، کانون وکلا و مرکز آمار ایران.
تاکنون دستگاه‌های زیادی با ما همکاری کردند و اطلاعات را در اختیارمان قراردادند. اما تعدادی نیز همکاری خوبی نکردند که همکاران ما در حال پیگیری هستند. باید اشاره‌کنم که تاکنون یک میلیارد و 300 میلیون رکورد اطلاعاتی در بانک اطلاعاتی سازمان جمع‌آوری‌شده است.
• آیا همه بانک‌ها و موسسات مالی، اطلاعات مربوط به تراکنش‌های مشکوک بانکی را در اختیار سازمان قرار می‌دهند؟
اکثریت بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری نسبت به ارسال اطلاعات مورد نیاز پایگاه اطلاعات مودیان اقدام نموده‌اند. اخیرا و به‌منظور تسریع و تسهیل در امر حسابرسی تراکنش‌های مشکوک بانکی و زمینه‌سازی جهت نظارت بر عملکرد و وظایف محوله واحدهای عملیاتی، از این پس تراکنش‌های بانکی اشخاص، در قالب بسته‌های اطلاعات آنالیز شده با فرمت استاندارد و تجمیع شده و با قابلیت اخذ گزارش‌های متنوع تهیه و به ادارات‌کل ارسال می‌شود. این اقدام، موجب خواهد شد تا زمان رسیدگی به پرونده‌های مرتبط با تراکنش‌های بانکی به میزان قابل‌ملاحظه‌ای کاهش و حقوق حقه دولت با سهولت بیشتری به حیطه وصول آمده و سوءاستفاده‌های احتمالی نیز کاهش یابد.
سازمان مصمم است با استفاده از تکنولوژی‌های روز مدیریت اطلاعات و به‌روز نمودن آنها، تغییرات شگرفی در مبارزه سیستماتیک با فرارهای مالیاتی و سرعت بخشیدن به روند ارسال تراکنش‌های بانکی ایجاد و هزینه‌های زمانی و انسانی وصول مالیات را به حداقل ممکن برساند.
• در آثار مثبتی که از این طرح معرفی کردید اشاره کردید به تسهیل در ثبت و ارسال اظهارنامه و همچنین پرداخت الکترونیکی مالیات. میدانید که در حال حاضر تلفن همراه ضریب نفوذ بیشتری نسبت به کامپیوتر در بین جامعه پیداکرده بنابراین نیاز به یک نرم‌افزار موبایلی برای اجرای هر چه‌بهتر این عملکرد مالیاتی حس می‌شود. آیا سازمان برنامه‌ای برای این موضوع در نظر دارد؟
بله. دقیقا نکته درستی را اشاره کردید. سازمان امور مالیاتی کشور با طراحی نرم‌افزار گوشی‌های هوشمند امکان دسترسی مودیان به پرونده‌های مالیاتی از طریق گوشی همراه را فراهم کرده است. نرم‌افزار گوشی‌های هوشمند توسط ستاد طرح جامع مالیاتی و مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات این سازمان برای خدمت‌رسانی هرچه بیشتر طراحی و در دسترس مودیان عزیز قرار گفته است.
با فراهم شدن امکان ورود و احراز هویت با اطلاعات کاربری ایجادشده در سامانه ثبت‌نام الکترونیک مودیان مالیاتی، هر مودی پس از تکمیل ثبت‌نام شماره اقتصادی خود دارای یک نام کاربری و کلمه عبور محرمانه است که می‌تواند از بسیاری از خدمات الکترونیک مالیاتی ازجمله نرم‌افزار هوشمند گوشی استفاده نماید.
در حال حاضر، تمامی پرونده‌های ثبت‌نامی مودی به همراه اطلاعات آنها ازجمله اطلاعات عمومی پرونده، وضعیت پرونده ثبت‌نام، اطلاعات پرونده مالیاتی متصل به ثبت‌نام، اعضاء و شرکای ثبتی و پرداخت‌ها و قبوض الکترونیک پرداختی (وصول‌شده و نشده) و نمایش لیست اظهارنامه‌های ارسالی وی در طی سالیان گذشته ازجمله امکانات این نرم‌افزار است. چنانچه مودی با هرکدام از اطلاعات نام کاربری خود وارد نرم‌افزار هوشمند گوشی شود پروفایل مالیاتی کامل خود و اطلاعات سایر ثبت‌نام‌های خود را مشاهده می‌کند.
همچنین از طریق این نرم‌افزار، امکان آگاهی از آخرین اخبار مالیاتی و نمایش لیست کلیه قبوض مالیاتی صادرشده برای مودی صرف‌نظر از قبوض الکترونیکی نیز امکان‌پذیر است. ابلاغ الکترونیک نیز از دیگر ویژگی‌های این نرم‌افزار است که پس از نهایی سازی سامانه ابلاغ الکترونیک سازمان فعال خواهد شد به‌نحوی‌که مودی به‌محض صدور برگه مالیاتی در گوشی خود یک پیام دریافت می‌نماید و می‌تواند برگه ابلاغی خود را مشاهده نماید. با توجه به ماهیت این نرم‌افزار، مودی می‌تواند همواره و بدون نیاز به هیچ سیستم دیگری تنها در صورت اتصال به اینترنت از اطلاعات پرونده‌های مالیاتی خود به‌صورت 24 ساعته در هفته مطلع گردد. البته با توجه به گستردگی بیشتر سیستم‌عامل اندروید در کشور، پروژه نرم‌افزار گوشی هوشمند در فاز نخست برای این سیستم‌عامل طراحی‌شده و در فاز بعدی برای سیستم‌عامل IOS طراحی خواهد شد.
• یکی از مشکلات اصلی برای یکپارچه‌سازی طرح‌هایی ازاین‌دست که گستردگی در سطح کشور دارند همسان‌سازی و پیاده‌سازی در ادارات استانی است. سازمان امور مالیاتی برای اجرای طرح جامع مالیاتی در استان‌ها چه اقداماتی انجام داد؟
پیاده‌سازی طرح جامع مالیاتی در هر یک از ادارات امور مالیاتی یکی از مهم‌ترین پروژه‌های طرح جامع مالیاتی است که ساختار ادارات امور مالیاتی را از فضای سنتی به مدرن تغییر می‌دهد. این فرآیند مرکب از اجرای 9 پروژه تشکیل شد که در گام نخست تفکیک وظایف اصلی و استانداردسازی فرآیندها بود. بعدازآن باید به شبکه محلی، شبکه سراسری و خطوط مخابراتی متصل می‌شدیم. در مرحله بعد استقرار واحدهای استاندارد خدمات مودیان و هم‌زمان با آن تأمین و نصب تجهیزات سخت‌افزاری قرار داشت که با همکاری ادارات مرتبط در استان‌ها به نحو شایسته‌ای اجرا شد. بعد از ثبت‌نام الکترونیکی مودیان مالیاتی در سامانه مرحله اجرای برنامه‌های مدیریت تغییر نیز به‌خوبی انجام گرفت. البته در مراحل نهایی اجرای آموزش‌های طرح جامع مالیاتی با نصب و راه‌اندازی سامانه نرم‌افزاری یکپارچه مالیاتی صورت گرفت و درنهایت تبدیل و انتقال داده‌های ثبت‌نام، اظهارنامه و پرداخت‌های قبلی نیز انجام شد که طرح در این مرحله به‌صورت یکپارچه در ادارات امور مالیاتی کشور به انجام رسیده است.
• پس ما در حال حاضر می‌توانیم اعلام کنیم که طرح جامع مالیاتی با تمام مشکلات و موانعی که سر راه اجرای خود داشت به مرحله اجرای کامل نزدیک شده است. از دستاوردها و اقداماتی که برای اجرای طرح جامع مالیاتی تا به امروز انجام‌شده به چه مواردی می‌توانید اشاره‌کنید؟
البته در خصوص موانع و مشکلات با توجه به گستردگی و ابعاد این طرح باید گفت دور از انتظار نبوده و با تلاش تمامی کسانی که به‌نوعی در این راه با ما همکاری داشتند به مراحل پایانی اجرای طرح جامع مالیاتی نزدیک می‌شویم. نخستین و ارزشمندترین اقدامی که در این راستا صورت گرفت در اختیارگیری سورس کدهای مرتبط با سامانه نرم‌افزاری یکپارچه مالیاتی و انتقال دانش و مسئولیت نگهداری و توسعه سامانه از شرکت فرانسوی بول به همکاران طرح جامع مالیاتی بود که خوشبختانه سازمان مالیاتی کشور به‌خوبی به انجام رساند و از دستاوردها و اهم اقداماتی که برای تکمیل این طرح انجام‌شده می‌توان به اقدامات تیم کارشناسی فنی طرح جامع مالیاتی برای اصلاح، طراحی و پیاده‌سازی تغییرات پایه مالیاتی ارث در قانون جدید مالیات‌های مستقیم در سامانه نرم‌افزاری یکپارچه مالیاتی اشاره کرد.
یکی دیگر از این اقدامات که توسط تیم کارشناسی فنی طرح جامع مالیاتی انجام شد اصلاح، طراحی و پیاده‌سازی تغییرات پایه مالیاتی نقل‌وانتقال املاک در قانون جدید مالیات‌های مستقیم در سامانه نرم‌افزاری یکپارچه مالیاتی است که بسیار اقدام ارزشمندی است. برای رفع یکی دیگر از موانع اجرای طرح جامع مالیاتی، تیم کارشناسی فنی طرح جامع مالیاتی طراحی و تولید پورتال نقل‌وانتقال املاک مرتبط با سامانه نرم‌افزاری یکپارچه مالیاتی را به عهده گرفتند که به‌خوبی اجرا و عملیاتی شد. با این اقدامات ما شاهد بودیم که بیش از چهار میلیون مودی از طریق سامانه ثبت‌نام الکترونیک پیش ثبت‌نام انجام دادند و هم‌زمان توانستیم اعتبارسنجی میدانی و ثبت‌نام نهایی سه میلیون و 400 هزار مودی حقیقی و حقوقی ثبت‌نام‌شده از طریق این سامانه به‌صورت الکترونیک انجام بدهیم.
نیاز به این پورتال‌ها آن‌هم با فناوری متناسب با سامانه جامع مالیاتی باعث شد تا تیم کارشناسی فنی این سازمان با تلاش شبانه‌روزی این اقدامات را به‌خوبی انجام داده و مشکلات را رفع کنند. از طرفی با ایجاد دسترسی به پایگاه اطلاعات مودیان برای مدیران و مأمورین مالیاتی موفق شدیم انتقال داده‌های هویتی، پرداخت و اظهارنامه مودیان به نرم‌افزار یکپارچه مالیاتی برای ادارات امور مالیاتی را به شیوه الکترونیکی انجام دهیم. از طریق این اقدامات موفق به دریافت بیش از یک میلیارد و 300 میلیون رکورد اطلاعات و بارگذاری آن در پایگاه داده‌های اطلاعات ذینفعان درون و برون‌سازمانی شدیم.
• یکی از موارد استفاده پایگاه اطلاعات مودیان که تاکنون بسیار به آن اشاره شده است، مبارزه با فرار مالیاتی است. اطلاعاتی که از سامانه‌های مختلف اطلاعاتی به دست می‌آید، چگونه منجر به شناسایی فرار مالیاتی می‌شود؟
مکانیسم مبارزه با فرار مالیاتی با توجه به هر یک از مفرها و گریزگاه‌ها متفاوت است. اما نقطه آغاز و فصل مشترک در تمامی شیوه‌های مبارزه با فرار مالیاتی، اشراف اطلاعاتی به درآمد واقعی افراد به‌منظور تشخیص مالیات عادلانه است. اشراف اطلاعاتی به فعالیت اقتصادی و درآمدزایی افراد، مسیر شناسایی فرار مالیاتی را هموار می‌سازد.
در حال حاضر با تکیه‌بر میلیاردها رکورد اطلاعاتی ذخیره‌شده در پایگاه اطلاعات مودیان مالیاتی، امکان شناسایی فرارهای مالیاتی و مودیان جدید بسیار سهل‌تر از گذشته شده است. این پایگاه، کلیه اطلاعات مورد نیاز مالیاتی را از دستگاه‌ها و سایر اشخاص ثالث دریافت، نگهداری، پردازش و برای استفاده در اختیار فرآیندهای مالیاتی سامانه مذکور قرار می‌دهد. مجموع میزان فرار مالیاتی شناسایی و مطالبه شده طی یک سال اخیر، رقمی معادل 22 هزار میلیارد تومان بوده که یک رکورد تاریخی در زمینه مبارزه با فرار مالیاتی در کشور محسوب می‌شود. بدیهی است این حجم بالای شناسایی فرارهای مالیاتی صرفا با تکیه‌بر ظرفیت فناوری‌های اطلاعاتی مربوط به طرح جامع مالیاتی امکان‌پذیر بوده است.
همچنین با اتکا به اطلاعات همین سامانه ما تنها از یک نفر به‌اندازه یک‌میلیون و 700 هزار نفر مالیات گرفتیم. یعنی به‌جای آنکه سراغ اصناف برویم و به آنها فشار وارد کنیم، به سراغ شناسایی فرارهای مالیاتی رفتیم. فکر می‌کنم امروز یک رضایتمندی نسبی در بین مردم به وجود آمده و مردم به سازمان امور مالیاتی اعتماد کرده‌اند. مردم دنبال عدالت هستند.
مورد قابل ذکر دیگر اینکه با تکیه‌بر اطلاعات موجود در پایگاه اطلاعات مودیان مالیاتی، واحدیابی های موثر و سایر اقدامات مربوط به مبارزه با فرار مالیاتی، تاکنون بالغ‌بر یک‌میلیون و 300 هزار مودی جدید شناسایی شده که از این تعداد، حدود 600 هزار مودی در سال 1396 شناسایی شده‌اند. وجود این پایگاه در رابطه با فرار مالیاتی، پولشویی و برقراری عدالت مالیاتی در کشور بسیار حائز اهمیت است و این حجم بالای شناسایی فرارهای مالیاتی صرفا با تکیه بر ظرفیت فناوری‌های اطلاعاتی مربوط به طرح جامع مالیاتی امکان‌پذیر بوده است. تأمین درآمدهای مالیاتی از طریق شناسایی فرارهای مالیاتی، هم به نفع مودیان فعلی و هم به نفع دولت است. سیاست نظام مالیاتی همواره بر تداوم این رویکرد استوار است و امسال شاهد تداوم و تشدید این رویکرد نسبت به سال‌های گذشته هستیم.
• یکی از اطلاعاتی که مورد استفاده بانک اطلاعاتی مودیان است، اطلاعات مربوط به تراکنش‌های بانکی است. با تکیه بر اطلاعات مربوط به تراکنش‌های بانکی مشکوک، چه میزان فرار مالیاتی شناسایی و چه میزان مالیات به حیطه وصول درآمده است؟
یکی از شیوه‌های مهم شناسایی فرارهای مالیاتی، استفاده از اطلاعات تراکنش‌های بانکی مشکوک است. افرادی هستند که از شیوه‌های گوناگون و بعضا نامشروع اقدام به کسب درآمدهای هنگفت می‌کنند که با ورود این حجم بالای پول به چرخه بانکی، عملا امکان رصد و بررسی منشأ این پول‌ها میسر می‌شود. اطلاعات مربوط به تراکنش‌های بانکی اشخاص به‌طور مستمر از ادارات‌کل امور مالیاتی سراسر کشور اخذ و پیگیری‌های لازم تا زمان قطعیت و وصول مالیات انجام می‌پذیرد. علاوه بر این، به‌منظور اشراف کامل بر این فرایند، پیشنهاد طراحی و پیاده‌سازی «سامانه تراکنش‌های بانکی مشکوک» به‌منظور تسریع در دریافت اطلاعات تراکنش‌های بانکی در بستر یکپارچه تبادل اطلاعات اقتصادی و ارسال اطلاعات گردش حساب‌های بانکی به ادارات‌کل از طریق مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات ارائه و اجرایی شده است. هم‌اکنون هفت بانک، اطلاعات تراکنش‌های بانکی را در بستر وب‌سرویس مذکور ارسال کرده و مابقی بانک‌ها و موسسات مالی نیز، اطلاعات تراکنش‌های بانکی را در قالب لوح فشرده به سازمان ارسال می‌کنند.
براین اساس، اقدامات لازم به منظور اخذ صورتحساب‌های بانکی 13830 مودی مشکوک به فرار مالیاتی، تفکیک و ارسال اطلاعات به ادارات کل جهت شناسایی مودیان و مطالبه و وصول مالیات متعلقه انجام گرفته. بررسی‌ها منجر به صدور بیش از 12000 برگ تشخیص شده که از این تعداد، حدود 4200 برگ قطعی به مبلغ 1071 میلیارد تومان صادر و تاکنون قریب به 136 میلیارد تومان وصول شده است. همچنین از نیمه دوم سال 95 تا نیمه بهمن سال 97 از محل رسیدگی به تراکنش‌های بانکی مشکوک، مبلغی بالغ بر 15349 میلیارد تومان از مودیان (با صدور برگ تشخیص) مطالبه مالیات صورت گرفته است.
باید اشاره کنم که بالغ بر 157 میلیون رکورد اطلاعات تراکنش‌های بانکی افراد مشکوک به فرار در سطح کشور، در دستور رسیدگی واحدهای مالیاتی قرار دارد و بالغ بر 7072 مورد مشکوک به فرار مالیاتی به ادارات مالیاتی سراسر کشور توزیع شده و رسیدگی آنها در دستور کار قرار دارد. همچنین بیش از 1755 مورد مشکوک به فرار مالیاتی نیز در اقدام مشترک بین سازمان امور مالیاتی و دستگاه‌های نظارتی و اطلاعاتی در دستور کار بررسی و تکمیل اطلاعات قرار گرفته است.
درپایان باید تاکید کنم که تحقق مأموریت سازمان امور مالیاتی که نقش راهبردی در کشور و اقتصاد ملی دارد، نیازمند یک عزم ملی و حمایت همه جانبه است. قطعا حمایت‌های مادی و معنوی موجب رشد و بالندگی این سازمان برای ایفای نقش حساس و استراتژیک خود و همچنین اجرای طرح‌ها و برنامه‌هایی مانند طرح جامع مالیاتی خواهدبود. سازمان امور مالیاتی کشور تلاش دارد تا با فرهنگ سازی، ارتقاء سلامت اداری، مبارزه با فرار مالیاتی، افزایش عدالت مالیاتی و افزایش رضایتمندی مودیان محترم، گام‌های موثرتری در جهت رشد و بالندگی کشور بردارد.
