به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت، با این همه، افزایش اتکا بر درآمدهای مالیاتی در عمل الزامات و نتایجی به دنبال دارد که مدیریت آن جز با حسن تدبیر ممکن نیست. از جمله این الزامات این است که افزایش سهم مالیات از بودجه به معنای افزایش سهم و مشارکت مردم و فعالان اقتصادی در مدیریت امور مالی و اقتصادی جامعه است و این افزایش مشارکت به خودی خود می تواند افزایش انتظارات آنها و در نتیجه افزایش مطالبه گری و پرسشگری آنها را در پی داشته باشد. در جامعه ای که مالیات از چنین نقش مهمی برخوردار است، انتظارات و خواسته های «مالیات دهندگان» نیز رفته رفته اولویت بیشتری به خود می گیرد. در کشورهای دارای اقتصادهای مبتنی بر مالیات اهمیت این خواسته ها به حدی است که دولت ها برای هزینه کرد مالیاتهای اخذشده، خود را نیازمند جلب رضایت و اقناع مالیات دهندگان می بینند و از هیچ تلاشی در جهت ارائه خدمات مورد نیاز آنها نیز دریغ نمی ورزد. در چنین شرایطی بدیهی است که مالیات دهندگان قبل از آنکه در پی مطالبه چگونگی هزینهکرد مالیات های خود برآیند انتظار داشته باشند با آنها با احترام و تکریم رفتار شود و همچنانکه آنها تکالیف قانونی خود را در قبال پرداخت مالیات انجام میدهند، حقوق آنها نیز از سوی دولت و نظام مالیاتی به رسمیت شناخته شود. آنها انتظار دارند حقوق آنها در وهله اول به عنوان شهروند و در وهله دوم به عنوان مودی مالیاتی از سوی کارگزاران دستگاه های دولتی و حاکمیتی محترم شمرده شود.
قانونگذاران و سیاستگذاران در جمهوری اسلامی ایران، در کنار تمام قوانین و سیاست هایی که برای افزایش کارایی و اثربخشی اقتصاد داخلی و بهینه تر کردن و عادلانه تر کردن فرایندهای محاسبه و وصول مالیات وضع کرده اند، پیوسته تکریم شهروندان جامعه را در قوانین مختلف – از قانون اساسی گرفته تا قوانین عادی- مورد تاکید قرار داده اند. علاوه بر این، در قوانین مالیاتی نیز حقوق شهروندان در مقام مودی مالیاتی به صورت دقیق تبیین شده و تمهیدات لازم برای تحقق مالیات عادلانه و جلوگیری از تضییع حق مودیان اندیشیده شده است.
علاوه بر تاکیداتی که در متون قانونی بر رعایت حقوق مودیان صورت گرفته است، در دین مبین اسلام و معارف اهل بیت نیز این حقوق مورد تاکید فراوان قرار گرفته است که اهمیت و ضرورتی دو چندان به آن میبخشد. نمونه ای از این تاکیدات را می توان در نامه امیرالمومنین، حضرت علی علیه السلام به مالک اشتر نخعی دید که در آن رابطه مردم و حکومت با بینشی ژرف مورد تبیین قرار گرفته و گذشت سال ها و قرن ها غبار کهنگی بر آن نیفکنده است.
در بخشی از این نامه که از قضا مستقیما به موضوع مالیات (خراج) پرداخته شده، آمده است:
مالیات و بیت المال را به گونه ای وارسی کن که صلاح مالیات دهندگان باشد، زیرا بهبودی مالیات و مالیات دهندگان، عامل اصلاح امور دیگر اقشار جامعه می باشد، و تا امور مالیات دهندگان اصلاح نشود کار دیگران نیز سامان نخواهد گرفت زیرا همه مردم نان خور مالیات و مالیات دهندگانند. باید تلاش تو در آبادانی زمین بیشتر از جمع آوری خراج باشد که خراج جز با آبادانی فراهم نمی گردد، و آن کس که بخواهد خراج را بدون آبادانی مزارع به دست آورد، شهرها را خراب، و بندگان خدا را نابود، و حکومتش جز اندک مدتی دوام نیاورد.
پس اگر مردم شکایت کردند، از سنگینی مالیات، یا آفت زدگی، یا خشک شدن آب چشمه ها، یا کمی باران، یا خراب شدن زمین در سیلاب ها، یا خشکسالی، در گرفتن مالیات به میزانی تخفیف ده تا امورشان سامان گیرد، و هرگز تخفیف دادن در خراج تو را نگران نسازد زیرا آن، اندوخته ای است که در آبادانی شهرهای تو، و آراستن ولایت های تو نقش دارد، و رعیت تو را می ستایند، و تو از گسترش عدالت میان مردم خشنود خواهی شد، و به افزایش قوت آنان تکیه خواهی کرد، بدانچه در نزدشان اندوختی و به آنان بخشیدی، و با گسترش عدالت در بین مردم، و مهربانی با رعیت، به آنان اطمینان خواهی داشت، آنگاه اگر در آینده کاری پیش آید و به عهده شان بگذاری، با شادمانی خواهند پذیرفت، زیرا عمران و آبادی، قدرت تحمل مردم را زیاد می کند. همانا ویرانی زمین به جهت تنگدستی کشاورزان است، و تنگدستی کشاورزان، به جهت غارت اموال از طرف زمامدارانی است که به آینده حکومتشان اعتماد ندارند، و از تاریخ گذشتگان عبرت نمی گیرند. (نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، بخشی از نامه 53)
حضرت علی علیه السلام در نامه ای دیگر به مامورانی که عازم جمع آوری مالیات هستند نوشته اند:
با ترس از خدایی که یکتاست و همتایی ندارد حرکت کن. در سر راه هیچ مسلمانی را نترسان، یا با زور از زمین او نگذر، و افزون تر از حقوق الهی از او مگیر. هر گاه به آبادی رسیدی، در کنار آب فرود آی، و وارد خانه کسی مشو، سپس با آرامش و وقار به سوی آنان حرکت کن، تا در میانشان قرار گیری، به آنها سلام کن، و در سلام و تعارف و مهربانی کوتاهی نکن. سپس میگویی: «ای بندگان خدا، مرا ولی خدا و جانشین او به سوی شما فرستاده، تا حق خدا را که در اموال شماست تحویل گیرم، آیا در اموال شما حقی است که به نماینده او بپردازید» اگر کسی گفت: نه، دیگر به او مراجعه نکن، و اگر کسی پاسخ داد: آری، همراهش برو، بدون آن که او را بترسانی، یا تهدید کنی، یا به کار مشکلی وادار سازی، هر چه از طلا و نقره به تو رساند بردار، و اگر دارای گوسفند یا شتر بود، بدون اجازه اش داخل مشو، که اکثر اموال از آن اوست. آنگاه که داخل شدی مانند اشخاص سلطه گر، و سختگیر رفتار نکن، حیوانی را رم مده، و هراسان مکن، و دامدار را مرنجان، حیوانات را به دو دسته تقسیم کن و صاحبش را اجازه ده که خود انتخاب کند، پس از انتخاب اعتراض نکن، سپس باقی مانده را به دو دسته تقسیم کن و صاحبش را اجازه ده که خود انتخاب کند و بر انتخاب او خرده مگیر، به همین گونه رفتار کن تا باقی مانده، حق خداوند باشد. اگر دامدار از این تقسیم و انتخاب پشیمان است، و از تو درخواست گزینش دوباره دارد، همراهی کن... (همان، بخشی از نامه 25)
اندیشه ها و نصایحی از این دست که در معارف اسلامی نمونه های فراوانی از آن را می توان سراغ گرفت، قرن ها پیش از آنکه مفهوم حقوق شهروندی در غرب رواج یابد، در جامعه اسلامی ساعی و جاری بوده است. برخورداری از اندیشه های ژرفی با چنین پشتوانه تاریخی بر ضرورت توجه به حقوق مودیان مالیاتی به عنوان کسانی که نقش سترگی در تامین هزینههای کشور و رهایی از آسیب های اقتصاد تک محصولی ایفا می کنند، می افزاید. رفتار توام با احترام و تکریم مودیان اولین گامی است که کارگزاران مالیاتی می توانند در جهت تعمیق و گسترش فرهنگ مالیاتی انجام دهند و در عین حال، بر اعتماد دو سویه بین حکومت و مردم بیفزایند تا بنا بر فرمایش حضرت علی علیه السلام « با گسترش عدالت در بین مردم، و مهربانی با رعیت، به آنان اطمینان خواهی داشت، آنگاه اگر در آینده کاری پیش آید و به عهده شان بگذاری، با شادمانی خواهند پذیرفت».
در خاتمه باید بر این نکته نیز تاکید کرد که سازمان امور مالیاتی کشور در کنار تلاش های بی وقفه ای که در سال های اخیر برای وصول مالیات انجام داده است، مودی-محوری و احترام به حقوق آنها را پیوسته مد نظر داشته و تا حد امکان از هیچ تلاشی برای تکریم مودیان مالیاتی و خدمات رسانی موثر به آنها دریغ نکرده است. بسیاری از اقدامات سازمان امور مالیاتی کشور در خصوص توافق با اصناف در خصوص تعیین مالیات قطعی، سرعت بخشیدن به صدور برگ قطعی، کاستن از زمان استرداد مالیات بر ارزش افزوده، سرعت بخشیدن به فرایند دادرسی های مالیاتی، تلاش برای الکترونیکی کردن فرایندهای مالیاتی، تلاش برای اتکا بر خوداظهاری و اعتماد به مودیان، ابلاغ منشور حقوق مودیان و ... همگی در راستای تاکیدات این سازمان بر مودی-محوری بوده است. لذا شایسته است کارگزاران نظام مالیاتی نیز در تمامی تعاملات خود با مودیان که به حق میتوان آنها را ستون های مستحکم نظام اقتصادی کشور نامید، رفتار توام با احترام و تکریم را در پیش گیرند و رعایت حقوق آنها را بر هر امر دیگری مقدم دارند.
