شورای عالی بیمه؛ از دیروز تا امروز برای فردا

متن کامل این یادداشت را در ادامه می خوانید:

نهادها در هر ساختاری، کارکرد و مسئولیت های معینی دارند. با گذشت زمان و پیشرفت جوامع بشری و ظهور اقتصاد و گسترش بازار، هر چه تعاملات در این فضا پیچیده تر می شد، وجود نهادهایی با کارکردهای چندگانه آشکار و پنهان ناگزیر بود تا این تعاملات و ساز و کارهای مختلف را تنظیم و سازماندهی کند.
زمانی که در سال 1350 قانون مصوب تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری به اجرا درآمد، برای این نهاد وظایفی در حوزه قوانین و قراردادها و نحوه اجرایی شدن آنها، حفاظت از حقوق افراد (بیمه گذاران) و حاکمیت قانون، بوروکراسی دولتی و شرکت ها، بازارهای مالی و ... تعریف و در ارکان زیرمجموعه آن نیز کارکردهای مختلفی تبیین شد. شورای عالی بیمه به عنوان یکی از چهار رکن بیمه مرکزی و در جایگاهی مشابه با قوه مقننه در ساختار صنعت بیمه در حدود نیم قرن فعالیت خود با تمرکز بر تبیین مصادیق عملیات بیمه گری در حوزه نرخ گذاری و تشریح شرایط بیمه پرداخته است.
اما صحبت از اثرگذاری یک مجموعه در فرآیندها متأثر از تحلیل نحوه و شکل تعامل میان عوامل مختلف در ساختارهاست. به همین روی برای ارزیابی نقش و کارکرد شورای عالی بیمه در صنعت بیمه ناگزیریم علاوه بر تدقیق در اولویت بندی وظایف آن به تحلیل این عملکرد در دوره های مختلف، همگام با تغییرات حاکم بر فضای سیاسی و اقتصادی کشور بپردازیم.
زمانی که این شورا نخستین جلسه خود را در آغاز دهه 50 برگزار کرد، حدود چهار دهه از تأسیس اولین شرکت بیمه ای در کشور می گذشت و چرخ فعالیت شرکت های بیمه داخلی و خارجی شتاب گرفته بود. در همین دوران و تا وقوع انقلاب، اعضای شورا حدود 30 مصوبه را با نسخه برداری از مصوبات سندیکای بیمه گران تصویب کرد؛ این سال ها شروعی آرام با گام های شمرده و حساب شده برای کارایی این شورا در صنعت بیمه بود. با وقوع انقلاب اسلامی، در پی آن سردرگمی موجود در صنعت بیمه و بلاتکلیفی وضعیت شرکت های بیمه، فعالیت شورای عالی بیمه نیز تا دو دهه با وقفه و سکون جدی مواجه شد؛ حتی از زمان تصویب قانون اداره شرکت های بیمه در تاریخ 13 آذر 1367 نیز سه سال زمان لازم بود تا در ابتدای دهه 70 جلسات شورا با نظم و تواتر بیشتری کار خود را ادامه دهد؛ اما باز هم یک دهه بعد زمزمه های انحلال این شورا در سال 1386 به گوش رسید تا جایی که تا یک سال هیچ جلسه ای در این شورا تشکیل نشد. با واگذاری سهام شرکت های دولتی، تأسیس و فعال شدن بخش خصوصی و در نتیجه رقابت و گسترش تعداد مؤسسات بیمه، فعالیت این شورا شکل دیگری به خود گرفت و فرصت یافت تا جایگاه و عملکرد تبیین شده خویش را بالاخره بعد از سال ها اجرایی کند. با تغییرات ساختاری در مقررات بازار بیمه و حذف نظام تعرفه ای، بسیاری از مقررات شورای عالی بیمه بازنگری شد و علاوه بر نقش پذیری در تدوین مقررات، وظیفه نظارت و هدایت بازار و همچنین رسیدگی به درخواست تأسیس شرکت های بیمه را به طور جدی عهده دار شد.
نقش پذیری مؤثر شورای عالی بیمه در صنعت بیمه طی چند سال اخیر، علاوه بر رشد کمی و توسعه کیفی این صنعت، ارتباطی قوی با شناخت و پذیرش این صنعت از سوی ارکان قدرت دارد. ذی نفوذان و تصمیم گیرانی که نسبت به کارایی بیمه در جامعه و اقتصاد آگاهی یافته و پذیرفته اند شکوفایی اقتصادی و اجتماعی در مسیر توسعه بیمه و نقش آفرینی آن میسر و امکان پذیر است.
این مقبولیت حاکی از اهمیت اقدامات مؤثر شرکت های بیمه و البته تحرکات سازنده سندیکای بیمه گران ایران در بخش های مختلف برنامه ای، عملیاتی و اجرایی بوده است. از همین روست که دهه نود برای شورای عالی بیمه آغاز ورود به دوران اثربخشی در تصمیم گیری و تصمیم سازی ست. دورانی که می توان آن را همگام با بلوغ فنی و حرفه ای در صنعت بیمه دانست که در آن صنعت بیمه پس از پوست اندازی شکلی و فرمی در پی خصوصی شدن شرکت ها، نیازمند تغییرات محتوایی و ساختارهای فنی در بخش های مختلف بود، شورای عالی بیمه با تصمیماتی برآمده از ضرورت وضعیت موجود و چالش های جدی پیش روی صنعت بیمه مطالبات قانونی و حرفه ای بسیاری را مورد کنکاش و مداقه قرار داد و از بطن این نیازها و مسائل، آیین نامه هایی کارآمد و تصمیماتی سودمند در حوزه های مختلف را تدوین و ارائه کرد؛ آیین نامه 90 «احراز صلاحیت حرفه ای کارکنان کلیدی و عملیاتی مؤسسات بیمه»، آیین نامه شماره 69 «آیین نامه نحوه محاسبه و نظارت بر توانگری مالی مؤسسات بیمه»، آیین نامه 100 «ضوابط تأسیس و فعالیت مؤسسات بیمه غیر دولتی»، آیین نامه 93 «آیین نامه حاکمیت شرکتی در مؤسسات بیمه» یا مشارکت در اصلاح قانون بیم? شخص ثالث و همچنین تصمیم گیری در مورد توقف فعالیت شرکت بیمه توسعه در آن زمان حاکی از تلاش و البته بالندگی این شوراست.
امروز شورای عالی بیمه در آستانه نیم قرن فعالیت خود، نه تنها در صنعت بیمه اثرگذار است؛ بلکه توانایی آن را دارد که در فرآیندهای قانونی مرتبط با این صنعت جریان ساز باشد. این شورا پس از مسیر طولانی و پر فراز و نشیبی که طی کرده است، از این پس نیز گذرگاهی دشوار و پُرچالش پیش روی خود دارد؛ خانواد? صنعت بیمه در حال بزرگ تر شدن است، مطالبات برآمده از نقش حیاتی و خطیر آن نیز فزونی می یابد، تحولات با سرعت و شتابی بیش از گذشته بر این صنعت اثر خواهد گذاشت، تغییرات تکنولوژیک بی وقفه شرکت های بیمه را متأثر خواهد کرد، در آینده ای نه چندان دور رویارویی شرکت های بیمه با فضای رقابتی بین المللی گریزناپذیر است و همه اینها نقش آفرینی مؤثر، حضور پررنگ و نگرشی دقیق و روشن بین تر از گذشته شورای عالی بیمه را برای ارتقاء و بالندگی این صنعت در خدمت به جامعه می طلبد، شورایی که وجودش برای صنعت بیمه سازنده و حضورش برای جامعه مساعد و یاری گر است و هر یک از اعضای آن می دانند که پشتکارشان، پشتوانه به ثمر نشستن، نهال های بالندگی و شکفتن جوانه های تعالی ست که سال ها افراد زیادی حافظ و میراث بان آن بوده اند تا باغ وطن، آباد و سرشار بماند.