به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت به نقل از روابط عمومی بیمه ما، کشورهایی که عضو کنوانسیون پاریس هستند موظف‌اند تا سال 1400 شمسی معادل 2022 میلادی به استانداردی از توسعة انرژی پاک در کشور خود برسند که شامل ایران هم می‌شود در این راستا ایران باید تا سال 1400 5درصدِ برق مصرفی خود را از محل انرژی‌های تجدید پذیر تأمین کند.
این در حالی است که براساس آخرین گزارش در سطح کشور 500 مگاوات برق تجدید پذیر تولید می‌شود که معادل 5/0 درصد و یک بیستم از 5 هزار مگاوات است و تا سطح استاندارد مورد نظر فاصله زیادی وجود دارد.
کارشناسان و خبرگان انرژی‌های تجدید پذیر معتقدند برای اینکه سرمایه‌گذاران این حوزه بتوانند ایران را تا استاندارد مورد نظر ارتقاء دهند نیازمند اعتباربخشی و تامین مالی از یک سو و پوشش بیمه‌ای این اعتبارات هستند بنابراین تعامل بانک‌ها و بیمه‌ها در شناخت هر چه بیشتر این حوزه ضرورت دارد. از سوی دیگر فعالان بیمه‌ای تامین پوشش‌های بیمه‌ای انرژی‌های خورشیدی را دست‌نیافتنی نمی‌دانند اما معتقدند ذات بیمه به گونه‌ای است که از قرار گرفتن در اتاق تاریک واهمه دارد در این راستا تعامل هر چه بیشتر دست‌اندرکاران حوزه انرژی‌های تجدید پذیر با فعالان بیمه‌ای از اهمیت بسزایی برخوردار است.
برای بررسی نقاط مشترک صنعت بیمه و انرژی خورشیدی میزگردی با حضور مجید نظری، سرپرست مدیریت بیمه های مهندسی، خاص و انرژی بیمه "ما" ، محمدجواد موسوی؛ مدیر کارگروه اقتصادی انجمن انرژی‌های تجدید پذیر ایران و اسماعیل اسماعیلی‌فر، کارشناس رشته آتش‌سوزی و ارزیاب خسارت بیمه‌ای به انجام رساندیم.
سرمایه‌گذاری حوزه خورشیدی و بازار آینده ایران و جهان چه سهمی از کیک انرژی دارد؟
موسوی: برنامه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور براساس کنوانسیون فرانسه تعیین شده که ایران هم از سال 95 با امضای سازمان محیط زیست عضو کنوانسیون پاریس شد، طبق این کنوانسیون تمام کشورهایی که عضو موظف‌اند تا سال 1400 شمسی یا 2022 میلادی به استانداردی از توسعه انرژی پاک در کشور خود برسند که شامل افغانستان، ایران، آمریکا، کشورهای اروپایی و دیگر کشورهای عضو کنوانسیون پاریس می‌شود، این کشورها ملزم به توزیع و حمایت از انرژی پاک در کشور خود هستند. یکی از آیتم‌های الزام‌آور بین‌المللی این است که اگر کشورهای به استاندارد موردتعهد دست پیدا نکنند مشمول تحریم‌های بسیار جدی‌تر از تحریم‌های آمریکا علیه ایران خواهد شد. زیرا پس از این بحث حفظ زمین، آب و هوا و محیط‌زیست مطرح است. بههرحال بحث الزام‌آور این است که تا سال 1400 باید 5درصدِ برق مصرفی‌مان را از محل انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین کنیم.
با توجه به اینکه سال 1400 باید به این مهم دست پیدا کنیم، احتمالا اکنون از درصد ناچیزی برخورداریم؟!
موسوی: بله. 5 درصد، معادل 5هزار مگاوات است و اکنون با توجه به حمایت‌ها و فعالیت‌های متعدد براساس آخرین گزارش در سطح کشور 500 مگاوات برق تجدیدپذیر داریم که معادل 5/0درصد و یک بیستم از 5هزار مگاوات است، اما تا سه سال آینده موظف هستیم به 5هزار مگاوات دسترسی پیدا کنیم.
آیا به 5هزار مگاوات نزدیک شده‌ایم؟
موسوی: پدید آمدن ساتبا حمایت‌های فراوانی را به دنبال داشت؛ اکنون حدود 4هزار مگاوات مجوز انرژی تجدیدپذیر بادی، خورشیدی و... صادر شده است.
این مجوزها در کجا مورداستفاده قرار می‌گیرند؟
موسوی: مسلما شهرهای مختلف کشور را در بر دارد، به عنوان مثال انرژی بادی که رقم قابل‌توجهی از انرژی را تولید می‌کند، عمدتا در سمت خاف قابل بهره‌برداری است که مجوز آن توسط ساتبا صادر شده است.
آیا سرمایه‌گذاری انجام شده است؟
موسوی: متأسفانه ریسک سرمایه‌گذاری در ایران بالاست، همین امر سبب شده سرمایه‌گذاری در این حوزه محدود باشد. در‌حال‌حاضر شرکتی آلمانی 50 مگاوات در همدان سرمایه‌گذاری کرده است، اما قصد دارد سرمایه خود را از این پروژه خارج کند، در صورتی که تا 6 ماه گذشته حدود 5/7 یا 8 سنت یورو به ازای هر کیلووات دریافت می‌کرد و اکنون ارزش آن 400 ریال شده است.
آنها مبالغ خود را به ریال دریافت می‌کنند؟
موسوی: بله. البته درست‌تر آن است که بستر حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی متأثر از ریال نباشد تا آنها را ترغیب به حضور و سرمایه‌گذاری کند. به‌هرترتیب ما موظف به تأمین 5درصد از برق مورد نیاز کشور از محل انرژی‌های تجدیدپذیر هستیم و اگر پیش‌بینی 100هزار مگاوات در سال را داشته باشیم باید طی 5 سال 5هزار مگاوات از محل انرژی‌های تجدیدپذیر حاصل شود.
حجم سرمایه‌گذاری‌هایی کنونی چقدر است؟
موسوی: حدود 500 مگاوات سرمایه‌گذاری داشته‌ایم.
این میزان از لحاظ دلاری به چه صورت است؟
موسوی: می‌توانید به ازای هر مگاوات یک میلیون دلار در نظر بگیرید.
بنابراین در حال حاضر 500 میلیون دلار سرمایه‌گذاری شده است؟
موسوی: بله.
نکته قابل توجه این است که رقم خیلی بالا نیست؟!
موسوی: خیر، اصلا رقمی بالایی نیست. ما برای رسیدن به 5هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر نیازمند 5 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری هستیم درصورتی که 500 میلیون دلار آن تنها توسط بخش خصوصی تأمین شده و دولت هم در آن دخیل نیست.
در این حوزه بحث خرید تضمینی وجود دارد که می‌تواند کلیدی‌ترین کار تلقی شود؟
موسوی: بله، دولت با برعهده گرفتن این قسمت و بستن قراردادهای خرید تضمینی هزینه سرمایه‌گذاری اولیه خود را به صفر رسانده و در ازای آن هزینه خرید را پرداخت می‌کند.
*این اقدام پسندیده‌ای است که می‌تواند سبب از بین رفتن هرگونه رانتی شود.
موسوی: بله، کالا هرچه بیشتر در انحصار و اختیار دولت باشد قدرت تصرف افراد کمتر خواهد شد.
شما به عنوان یک بیمه‌گر در این عرصه فعالیت می‌کنید، به نظرتان از زاویه دید بیمه در این حوزه چه ریسک‌هایی وجود دارد؟
اسماعیل‌فر: توقعات دوستان از صنعت بیمه دارند را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد؛ برای ما اولویت توانمندی صنعت بیمه مطرح است و دوستان اولویت‌های متفاوت‌تری دارند. طبیعتا یکسری از اطلاعات موجود به صورت عمومی قابل دسترس است، مثلا تأسیس نیروگاه‌هایی که قصد احداث آن را دارند در بازار بیمه مورد توجه قرار می‌گیرد و نیازمند طراحی، مهندسی، راه‌اندازی و بیمه نگهداری‌ست.
حوزه عام یکی از قسمت‌هایی است که از سمت صنعت بیمه مورد توجه قرار می‌گیرد.
اسماعیل‌فر: بله موارد مذکور در حوزه عام وجود دارد و صنعت بیمه در ایران سال‌های طولانی در انجام و تأمین چنین بیمه‌هایی فعالیت داشته است. این اقدامات سابق بر این در قالب نیروگاه‌های برق، برق ـ آبی و گرمایشی انجام می‌شد، بنابراین انتظاراتی که در این قسمت وجود دارد حتما قابل تحقق است، بخش دیگر از انتظارات که بیمه‌های پرسنلی و مسئولیت‌ه را در بر می‌گیرد هم قابل تعریف و تدبیر است و ما با کمک بیمه ایران اقداماتی در این رابطه انجام داده‌ایم و کاملا آماده پوشش و تأمین هستیم، اما یکسری پوشش‌ها ازجمله خرید تضمینی دولت، خاصِ کارگروه و حرفه دوستان است، تصور کنید که با تغییر دولت دولت بعدی اعتقادی به این موضوع نداشته باشد، البته افرادی که با توقعات و انتظارات در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند می‌توانند با خیالی راحت به کار خود ادامه دهند، زیرا ما روی این بخش کار کرده‌ایم و قطعا با مانع مواجه نمی‌شوند.
منظورتان این است که بیمه به بحث تأمین ارتباط ورود پیدا می‌کند؟
اسماعیل‌فر: ورود به بحث تأمین ارتباط سرفصل دیگری است که در قالب بیمه اعتباری تعریف شده، ولی توقع بزرگ دوستان جای دیگری است که تاکنون در آن به نتیجه نرسیده‌ایم؛ بیمه تشویق سرمایه‌گذاری‌ست، یعنی افراد برای سرمایه‌گذاری هر صنعت در مواجهه با بیمه ابتدا تضمین و سپس تشویق می‌شوند. به این معنا که سازمان‌ها و نهادها از این طریق حمایت شده و در زمینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند، البته این موضوع چون به تضمین برمی‌گردد بیشتر به بانک مرتبط است تا بیمه. بنده در بیمه اجباری کار کردم و تجربه‌ای در این زمینه دارد، بنابراین به نظرم بخش اول که به بیمه اعتباری مرتبط می‌شد قابل تحقق بود. از طرفی به نظر ما 80 درصد از توقعات دوستان در صنعت بیمه قابل تحقق و قرارداد است، البته ممکن است آقایان دیدگاه دیگری داشته باشند، آنها معقدند در وهله اول 20 درصد از 80 درصد جزو بیمه اعتباری و سرمایه‌گذاری خارجی محسوب می‌شود، اما به نظر بنده از لحاظ کمی 80درصد انتظارات برآورده خواهد شد.
شما می‌توانید انتظارات صنعت انرژی خورشیدی را مطالعه کرده و ریسک آن را بسنجید، سپس قیمت موردنظر را اعلام کنید. با این دیدگاه نظر خود را در رابطه با ریسک‌های موجود و میزان هزینه برآورد شده در پوششِ لازم را بیان کنید.
نظری: متأسفانه در صنعت بیمه عموم شرکت‌ها به دنبال انژری‌های فسیلی یعنی نفت و گاز هستند و هیچ شرکت بیمه‌ای در رابطه با مبحث انرژی‌های پاک به صورت عملیاتی اقدامی انجام نداده است. سالیان سال است که در حوزه انرژی پاک مطالعه می‌کنیم و جلسات متعددی با کارشناسان مختلف برگزار کرده‌ایم. خروجی این جلسات یک پرسش کلیدی‌ست: «شما نگران چه هستید؟» در رابطه با صنعت انرژی برق و انرژی‌های پاک که نهایتا منجر به تولید برق می‌شود ریسک‌هایی وجود دارد که در رابطه با آنها تمایلی به پوشش ما وجود ندارند. از طرفی طبق گفته جناب اسماعیلی‌فر می‌توانیم در وهله اول دو بخش را به شرکت‌ها معرفی کنیم؛ بخش اول زمانی است که قصد گام نهادن به فاز احداث را دارند و بخش دوم زمانی که بهره‌برداری اتفاق می‌افتد. بنا به دلایل مذکور به نتیجه رسیدیم که در این بخش تا سال 1400 به ظرفیت لازم برسیم، بنابراین لازم است پکیج بیمه‌ای را در اختیار فعالان بیمه قرار دهیم تا تمام زوایای ریسک‌های تهدیدکننده را پوشش دهیم. این پکیج بیمه‌ای بخش‌های مختلفی دارد؛ اولین گام کالاهای موردنیاز سلول‌های خورشیدی است که انواع وارداتی و تولیدی دارند. نگرانی موجود در این صنعت این است که از ابتدای امر تولید سلول‌ها؛ بیمه حضور داشته باشد، اما هنگامی که به شرکت‌های بیمه مراجعه می‌کنیم هنوز آگاهی لازم در رابطه با این صنعت وجود ندارد و دقیقا به دلیل همین ریسک ناشناخته نمی‌توانند نرخ‌گذاری مناسبی انجام دهند.
بنابراین می‌تواند عدم شناخت را یکی از چالش‌های موردنظر به حساب آورد؟
نظری: بله، بههرحال ما بیمه‌گران وقتی جایی تاریک باشد علاقه‌ای نداریم به آنجا قدم بگذاریم، حتی گاهی اوقات می‌گوییم اگر نمی‌توانید مسیر را نمایان کنید شمعی روشن کنید تا بدانیم کجا هستیم.
آیا خودتان تمایلی به روشن کردن شمع ندارید؟
نظری: خیر، بههرحال سروکار ما با آمار و احتمالات است و ورود به این عرصه نیازمند ملاحظات تاریخی است، اگر به جایی وارد شوید که چاله‌ای در آن وجود داشته باشد و شما آن را نبینید با مشکلات فراوانی روبه‌رو خواهید شد.
زمانی هست که شما چراغ را از قبل آماده کرده‌اید، اما گاهی اوقات هنگامی که در باز می‌شود می‌گویید لطفا برایم چراغ بیاورید، این مثال مصداق بارز تفاوت بیمه آماده و غیرآماده است.
نظری: بحث چراغ نیست، ممکن است آقای دکتر بحثی را مطرح کنند و یکباره در ذهن من جرقه‌ای بزند که مثلا می‌تواند موضوع موردنظر ایشان را پوشش دهم، از این جهت ریسک روشن می‌شود. اما این حوزه از جنبه آمار و احتمالات در کشور هیچ جایگاه مشخصی ندارد.
بنابراین می‌توان عدم وجود آمار و اطلاعات را چالش بعدی به حساب آورد؟
نظری: بله دقیقا همین‌طور است.
آیا نمی‌توانید مقداری از این آمار و اطلاعات را خودتان به دست بیاورید؟
نظری: ما در سال 2018 هستیم، اما متأسفانه از سال 2014 به بعد آمار مشخصی در رابطه با تولید برق خورشیدی در کشورمان وجود ندارد از این جهت منابعی در دست نیست، به نظر شما من به عنوان کارشناس بیمه‌گر برای به دست آوردن آمار باید به کدام منبع مراجعه کنم؟ از طرفی ما باید در این رابطه تحقیق کنیم و مباحث R&D هم مورد‌توجه قرار گیرد، اما مشکل بعدی شرکت‌های بیمه این است که درگیر فعالیت‌های روزمره فروش شخص ثالث و... هستند. بنده در حال حاضر بیمه‌های طرح‌های نوین و خاص را در دانشگاه تدریس می‌کنم، اما متأسفانه شرکت‌های بیمه استقبال چندانی از آن نمی‌کنند.
با توجه به صحبت‌های شما آیا می‌توان گفت آینده‌پژوهی در صنعت بیمه تا حد زیادی نادیده گرفته می‌شود؟
نظری: در دنیا رشته‌ای تحت عنوان آینده‌پژوهشی وجود دارد، ما با یکی از دوستانی که در این حوزه خصوصا در زمینه بیمه‌های مهندسی فعالیت می‌کنند گفت‌وگو کردیم و نهایتا به این نتیجه رسیدیم که باید تا 5 سال آینده بیمه‌های مهندسی و انرژی، توسط بخش‌های تحقیقاتی ارزیابی شود، اما اینطور نیست که کارشناسان بیمه بتوانند به تنهایی چنین کاری را انجام دهند و باید بخش‌های R&D، بازاریابی و بازارسازی به کمک آنها بیایند.
آینده کاری باید به وضوح دیده شود و ممکن است تا 5 سال آینده با نیازهای متفاوتی روبه‌رو شویم؟
موسوی: باید الگوبرداری کنیم که چه سهمی از بازار این صنعت را می‌توان دنبال کرد.
نظری: سال جاری بهترین فرصتی است که مسئولین انرژی پاک و انجمن مربوطه، فعالیت‌های بیشتری روی این مساله داشته باشند. مردم پس از چند سال طعم رفتن برق را چشیده‌اند و باید این تهدید را همین الان به فرصت تبدیل کرد، چون اگر به پاییز و زمستان برسیم این معضل از خاطر مردم خواهد رفت.
در عرصه فعالیت‌تان چه انتظارات و اختلاف‌نظرهایی دارید که متوجه صنعت بیمه می‌شود؟
موسوی: همان‌طور که عنوان شد رویکرد دنیا به سمت توسعه انرژی پاک است و ما هم جزئی از این شاکله هستیم. در رابطه با این موضوع مجموعه کنوانسیون پاریس اقدام به ایجاد صندوقی تحت عنوان حمایت از انرژی پاک کرده که اعضای داوطلب باید حق عضویت سالانه‌ای برابر 100 میلیارد یورو پرداخت کنند. این رقم بسیار بالا و قابل توجه است تا جایی که اصطلاحا به آن 100B گفته می‌شود. تعاریف موجود حاکی از آن است که مبالغ به‌صورت بلاعوض یا بدون بهره در اختیار شرکت‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری کشورهای در جهت توسعه قرار خواهد گرفت. جالب است بدانید که اخیرا یک شرکت انگلیسی به علت اینکه یکی از اعضای هیأت‌مدیره‌شان ایرانی بود به ایران آمده بودند و رقمی قابل توجهی بالغ بر 200 میلیون یورو را برای سرمایه‌گذاری به ایران پیشنهاد می‌داد. تحلیلشان این بود که سالیانه رقم قابل توجهی مالیات می‌دهند و از این طریق می‌توانند پوششی مطمئن ایجاد کرده و از پرداخت مالیات معاف باشند. نمونه بعدی کشور هم‌جوار امارات متحده است که شهرک خورشیدی‌ای را تحت عنوان مَستر‌سیتی در نزدیکی ابوظبی ایجاد کرده که شامل 400 هکتار زمین می‌شود. سال گذشته امارات برای پیشبرد شهرک مذکور 350 میلیون یورو از صندوق کنوانسیون فرانسه وام بلاعوض دریافت کرد، اما متأسفانه ما به واسطه تحریم‌ها نمی‌توانیم به چنین منابعی دسترسی داشته باشیم. درصورتی‌که دولت می‌تواند همان‌طور که در رابطه با مسائل سیاسی رایزنی می‌کند به این حوزه هم ورود کرده و با خاطرنشان کردن حق عضویت ایران درخواست سرمایه داشته باشد.
آیا تحریم‌ها شامل این موضوع نمی‌شود؟
موسوی: ممکن است نباشد، اما تفاوتی ندارد وقتی اجازه جابه‌جایی پول وجود نداشته باشد به دلیل مشکلات سوئیف و... نمی‌توانیم کوچک‌ترین مبلغی را جابه‌جا کنیم که این مساله سبب عقب‌ماندگی ما نسبت به دیگر کشورها می‌شود. در رابطه با بیمه هم باید عرض کنم که قراردادهای مورد تأییدی مانند PPA وجود دارند که به عنوان تضمینی در قراردادها مطرح می‌شود، اما وقتی در بانک‌ها یا شرکت‌های بیمه‌ای در ایران راجع به این قرارداد صحبت می‌کنیم آنها کاملا اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند و حتی با وجود اینکه کشورهایی مانند آلمان، انگلیس، هلند و... خرید تضمینی را قبول دارند، اما بانک‌ها و شرکت‌های بیمه‌ای این قرارداد را موردقبول نمی‌دانند و خواستار وثایق ملکی هستند.
نقش بیمه در این میان چیست؟
موسوی: طبیعتا بیمه‌ها نقشی اساسی ایفا می‌کنند، ما در این حوزه با چالش‌ها و پیگیری‌های متعددی مواجه هستیم که مبتلابه دغدغه‌های سرمایه‌گذار است. زیرا سرمایه‌گذار باید در دو بخش خیالش راحت باشد؛ جذب منابع خارجی و داخلی است و قرارداد خرید تضمینی دولت. ما از انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر اتاق بازرگانی به بیمه‌ها پیشنهاد دادیم که به این صنعت نوپا با ظرفیت توسعه بسیار بالا در سطح کشور و کمک کنند، زیرا فرصت خوبی است که بتوانند در کنار خدمات عامی که ارائه می‌دهند این صنعت را هم زیر لوای خود بکشانند، پیشنهاد ما این بود که برای از بین رفتن دغدغه سرمایه‌گذاران، شرکت‌های قراردادهای خرید تضمینی که دولت با دست‌اندرکاران حوزه انرژی تجدیدپذیر می‌بندد را بیمه کنند. اینجا طرف حساب دولت است و دغدغه‌ای هم وجود ندارد، ضمن اینکه ما در انجمن تلاش می‌کنیم قسمتی از درآمد حاصل از عوارضی که از خانوارها دریافت می‌شود را به عنوان درآمد اختصاصی در بودجه لحاظ کنیم، اما این امر هنوز محقق نشده است. از هفته گذشته مجوزهایی به کارگروه تخصیصی در مجمع انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر داده شده تا بتوانند اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهند، تمام تلاش‌مان این است که در بودجه 98 این موضوع را در نظر بگیرند. بنابراین می‌توان منابع تأمین‌شونده را از محل عوارض برق مصرفی و خانوار قطعی دانست، یعنی به ازای هر کیلووات ساعت که افراد برق مصرف می‌کنند یک درصد به توسعه انرژی تجدیدپذیر کشور اختصاص پیدا می‌کند. این مساله باید به عنوان درآمد اختصاصی در بودجه دیده شود که متأسفانه تاکنون این به عنوان درآمد عمومی مطرح شده و دخل و تصرف فراوانی در آن صورت می‌گیرد.
آیا ریسک‌های دیگری را مدنظر دارید؟
موسوی: تجهیزات نیروگاه‌های خورشیدی شامل پنل‌هایی است که 25 سال گارانتی می‌شوند و اینوِرترهایی که 5 سال گارانتی دارند، بنابراین ریسک‌های ما خیلی پایین است.
نحوه صدمات به چه شکل است؟
موسوی: فعالیت که ما انجام می‌دهیم معطوف به یک نیروگاه تولید برق است و طبیعتا صدماتش از مسائل و مشکلات یک نیروگاه ناشی می‌شود، اما به‌مراتب خیلی ضعیف‌تر از یک نیروگاه برق حرارتی است.
مساله بعدی این است که پوشش خرید تضمینی و جذب منابع به دلیل تجاربی صنعت بیمه در این خصوص دارد کار چندان سختی نیست؟
موسوی: دقیقا عمده تمرکز ما هم روی همین دو خواسته است؛ اینکه بتوانند با بیمه‌های اتکایی خارجی وارد مذاکره شوند و آوردن منابعی که از خارج مهیا می‌کنیم را تضمین کنند. بیمه‌ها می‌توانند در این دو حوزه تخصصی نقش‌آفرینی کنند و البته حوزه‌های عام مانند آتش‌سوزی، مسئولیت، طراحی، مهندسی و... هم وجود دارد که شرکت‌های بیمه تجاربی در این خصوص دارند. مساله بعدی این است که هنگام اخذ وام، بانک‌ها از ما درخواست وثیقه می‌کنند، حال اگر بتوانیم این مساله را جا بیندازیم که خرید تضمینی دولت یا بیمه ایران کفایت می‌کند مشکل موجود مرتفع خواهد شد. البته ناگفته نماند که به دلیل عدم اطلاع بیمه و بانک از این صنعت و مدل‌های متنوعش مبحث اتاق تاریک هم پیش می‌آید که دلیل عدم قرارگیری بانک و بیمه در کنار این صنعت است. توصیه ما این است که بیمه‌ها و بانک‌ها در کنار مجموعه قرار گیرند و از بسترهای حمایتی بین‌المللی استفاده کنند.
نتیجه تلاش‌های شما در صنعت بیمه در خصوص این دو ریسک مهم چیست؟
اسماعیل‌فر: بنده با زاویه دید متفاوتی به این موضوع می‌نگرم؛ با وجود اینکه با صنعتی نوپا روبه‌رو هستیم که متکی به آمار و اطلاعات است، اما اتاق آنقدرها هم تاریک نیست. شکی نیست که آمار و اطلاعات گذشته نمی‌تواند چراغ راه آینده ما باشد زیرا ریسک امری تصادفی، ناگهانی و متناسب با شرایط زمان، مکان و مقتضیات است. به عنوان مثال می‌توانم بیمه آتش‌سوزی را بیاورم که حدود 40 سال است در این عرصه فعالیت می‌کنم. اخیرا پرونده‌ای داشتیم که حدود 7، 8 میلیارد خسارت برآورد شده بود، اگر شرایطی پیش می‌آمد که مختصات ریسک و وقوع حادثه را بررسی می‌کردید متوجه می‌شوید که با تمام ریسک‌های موجود متفاوت است، بنابراین هرچند هم که اطلاعات و آمار گذشته به کمک ما بیاید، اما شناخت ریسک در زمان حال و پیش‌بینی آن در آینده مبحث متفاوتی‌ست. دوستانی که در این صنعت نوپا فعالیت می‌کنند باید بدانند که اگر کنار آنها قرار بگیریم، تبادل نظر کنیم و در عمل به ریسک‌ها و نیازهایشان رسیدگی کنیم، در ابتدای راه برای بیمه‌کردن نیروگاه نیازمند بازدید و مطالعه دقیق هستیم. البته 80درصد از خواسته‌های موردنظر دوستان انجام شده زیرا تجربه آن در صنعت بیمه وجود دارد، اما 20درصد از مواردی که مربوط به ویژگی‌های کارشان است حتما باید از طریق همفکری و همراهی خودشان مرتفع گردد، ما طبیعتا در عین ریسک‌پذیر بودن محافظه‌کار هم هستیم و نمی‌توانیم بی‌گُدار دل را به دریا بزنیم.
در رابطه با محاسبات انجام شده در چه مرحله‌ای قرار دارید؟
اسماعیل‌فر: در مراحل اولیه کار هستیم.
آیا موفق شده‌اید بیمه‌نامه‌ای بنویسید که خیال آنها را راحت کند و قیمت پیشنهادی‌تان قابل پذیرش باشد؟
اسماعیل‌فر: هنوز به آن مرحله نرسیده‌ایم، مرحله مطالعه و طراحی بیمه‌نامه به دلیل خاص و مدرن بودن سخت و زمان‌بَر است، ما با شرکت بیمه ایران ارتباط برقرار کردیم، کمیته فنی آماده‌ای برای این کار داریم. در حال حاضر هم توافق‌نامه‌هایی تنظیم شده که در حال نهایی کردن آن هستیم. ما می‌توانیم در کنار دوستان با گرفتن اطلاعات و ارزیابی ریسک آنها مسیر را به درستی پیش ببریم. البته در ارزیابی ریسک تنها به آنها متکی نیستیم بلکه اطلاعات و آمارهای گذشته را هم مطالعه خواهیم کرد و در این زمینه قطعا از متخصصین خاص استفاده می‌کنیم. ما به عنوان ارزیابان ریسک برای شناسایی ریسک‌ها از متخصصان امر کمک می‌گیریم. به عنوان مثال اگر بخواهیم ریسک صنعتی مانند پتروشیمی را بپذیریم، قطعا به تنهایی عمل نخواهیم کرد و از متخصصان پتروشیمی کمک می‌گیریم، در رابطه با انرژی‌های تجدیدپذیر هم به همین صورت است، به هر حال ما نسبت به اصطلاحات و ویژگی‌های فنی کار آشنایی نداریم و در این زمینه نیازمند کمک هستیم.
بنابراین از سال آینده باید به دنبال نیرویی خاص در این زمینه باشید؟
اسماعیل‌فر: حتما نیازمند نیرویی خاص هستیم.
مهم‌ترین نکته این است که باید از افرادی استفاده کنید که هم بیمه را بفهمند و هم انرژی خورشیدی را، اما افرادی مانند آقای موسوی یا دیگران یا تخصص صنعت انرژی خورشیدی را دارند یا در امور بیمه‌ای متبحر هستند. آیا اشخاصی که به صورت تلفیقی آشنایی داشته باشند، وجود دارند؟
اسماعیل‌فر: به نظر می‌رسد بخش اول قابل دسترس‌تر باشد و می‌توانیم از بین دوستان افرادی را آموزش دهیم که در هر دو مورد تخصص پیدا کنند و شاید نیازی به آموزش‌های خارجی نباشد.
حتی با وجود محاسبات تخمینی این نکته وجود دارد که تجربه انجام شده ندارید و ممکن است اقدامات پرریسک انجام دهید؟!
اسماعیل‌فر: اینطور نیست، مثال بارز رشته آتش‌سوزی است که تمام ریکس‌های کشور را در این حوزه پوشش می‌دهیم.
موضوع این است که با توجه به تورم ریسک باید ارقام را هم بالاتر برد، اما چون مدام در این میدان رقابت‌هایی وجود دارد قیمت‌ها به مرور شکسته می‌شود.
اسماعیل‌فر: ما در رشته خودمان تمام ریسک‌ها را پوشش می‌دهیم و اگر قصد داشته باشیم در صنعتی خاص پوشش بیمه‌ای ایجاد کنیم قطعا می‌توانیم از داخل همان صنعت یک نفر را پیدا کنیم که تجربه کار را داشته باشد، این کار آنقدرها هم سخت نیست. حتی می‌توانیم در بخش فنی هم اطلاعاتی از همان فرد کسب کنیم و در بخش بیمه‌ای با توجه به سوابق گذشته و دستورالعمل‌های موجود طراحی‌ها را انجام دهیم.
تجاربی مانند بیمه‌نامه‌های آتش‌سوزی متعلق به 80 سال پیش است و بازنگری‌ای در آن صورت نگرفته است؟!
اسماعیل‌فر: این موضوع سرفصل متفاوتی‌ست، اما در موضوع قبلی باید بگویم فرض کنید یک خیاط هستیم که فردی برای دوخت کت‌وشلوار به ما مراجعه می‌کند، پارچه موجود است و تنها چیزی که نیاز داریم سایز این فرد است. در رابطه با مساله بیمه آتش‌سوزی و... هم نباید اقداماتی که انجام می‌شود را دست:م گرفت، ما تجربه 80 سال فعالیت در صنعت بیمه‌کشور را داریم که تجارب گرانبها هستند.
اما عدم نوآوری و به‌روزرسانی می‌تواند به عنوان چالش شناخته شود؟
اسماعیل‌فر: مگر تحریم‌ها که مدام از اتفاقات و تبعات آن صحبت می‌کردند چه لطمه‌ای به ما زد؟ باور کنید اینطور نیست فقط ما را از برخی مسائل ترسانده‌اند.
به نظرم شانس آوردیم که ریسک بزرگی اتفاق نیفتاد.
اسماعیل‌فر: البته ما باید همه ریسک‌ها را در بیمه از طریق پوشش اتکایی یا هر طریق دیگری شناسایی و مدیریت کنیم. به عنوان مثال اگر تحریمی وجود نداشت آیا فعالین صنعت بیمه به این فکر می‌افتادند که سرمایه‌هایشان را روی هم گذاشته و کنسرسیوم تشکیل دهند؟
*این اقدام چندان هم عاقلانه نبود، اما ما به دلیل اینکه چاره‌ای وجود نداشت این کار را انجام دادیم.
اسماعیل‌فر: وجود تنگنا سبب می‌شود عملکردی متناسب با شرایط داشته باشیم، اما در حال حاضر انتظارات دوستان از صنعت بیمه خیلی هم به این حوزه مرتبط نیست.
شما می‌توانید محاسبات‌تان را اعلام کنید؟
اسماعیل‌فر: مساله اعلام محاسبات نیست، بلکه این است که تضمین در حوزه کار بیمه‌گری نیست.
وقتی به شما یک ریسک پیشنهاد داده می‌شود می‌توانید برای پوشش آن عددی را پیشنهاد دهید، درواقع پاسخ آن بله یا خیر است.
اسماعیل‌فر: وقتی آقایان به ما پیشنهاد دادند گفتیم که باید بازدید، ارزیابی ریسک و نرخ‌گذاری انجام دهیم و سپس بیمه می‌کنیم، در حال حاضر هم مترصد رفتن هستیم.
شما در رابطه با صحبت‌های عنوان شده چه نظری دارید؟
نظری: باید در این خصوص به دو بحث کلیدی توجه داشته باشیم.
آیا به بحث اتاق تاریک اعتقاد دارید؟
نظری: خیر، به نظر من این ریسک تاریک نیست، زیرا بیمه‌گر کلا به مکان‌های تاریک نمی‌رود. اتفاقا با ریسکی بسیار شفاف روبه‌رو هستیم. ما با دوستانی که در مزرعه‌های خورشیدی فعالیت می‌کنند وارد بحث و گفتمان شده‌ایم، در ابتدای امر احساس می‌شد که با موضوعی پیچیده روبه‌رو هستیم، اما پس از بازدید متوجه شدیم موارد خیلی هم خاص نیستند.
البته نمی‌توانید مدعی شوید که با مورد خاصی روبه‌رو نیستید، چون اتفاقات در بستر زمان رخ می‌دهند.
نظری: وقتی به حوزه بیمه‌های انرژی وارد می‌شوید و مثلا قصد دارید چاه نفتی را بیمه کنید، بحث میلیاردها دلار در میان است که ریسکی دارد که شاید به ذهن خیلی از افراد خطور نکند. اما ریسکی که در یک مزرعه خورشیدی برآورد می‌شود در بازه بالا بین 500 میلیون یا یک میلیارد است، این اعداد در مقابل ریسک چاه نفت هیچ است.
اسماعیل‌فر: واقعا پیچیدگی خاصی ندارد، به عقیده بنده هم در صنعت بیمه مکانیزم‌های مختلفی برای کنترل ریسک داریم، حواسمان هست و چشم‌بسته جلو نمی‌رویم.
نظری: وقتی انرژی صنعت فسیلی را با صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر مقایسه می‌کنیم متوجه خواهیم شد که بیمه‌نامه‌های بخش اول و قراردادهایی که امضاء می‌شود پیچیدگی‌های بسیار بیشتری دارد. تصور کنید که اگر یک مته در چاه بماند جدا از ارزش یک میلیون دلاری که خود مته دارد، میلیاردها دلار تحت خسارت قرار خواهد گرفت، که در مقابل ریسک مزرعه‌های خورشیدی رقمی بسیار بالاست. این مساله مانند این است که در یک اقیانوس شنا کنید و بعد بخواهید به استخری بروید که آب آن تنها تا زانوی شما می‌رسد. با توجه به صحبت‌های آقای اسماعیل‌فر به نظر می‌رسد جذب منابع خارجی به معنای Risk Investment است؛ اگر قرار است سرمایه‌گذار خارجی به ایران آمده و پس از چند سال کسب منفعت سرمایه خود را خارج کند، ریسک‌های سیاسی را هم به دنبال دارد. کشور ما در برهه‌ای قرار دارد که تحریم‌ها شرایط بدی را فراهم آورده و حتی شرکت‌های بیمه نگران قوانینی که از طرف آمریکا و کشورهای دیگر وضع می‌شود و تبعاتی را در کشور ما به دنبال دارد. مساله بعدی در کشور ما این است که با پیمانکاران مختلفی در ارتباط هستیم و مکان‌هایی مانند شهرداری تهران هزاران میلیارد به این پیمانکاران بدهکارند. بنابراین شرایط پیمانکاران بسیار سخت است و اگر بنا به هر دلیلی از آبان ماه آمریکا اجازه خروج نفت از منطقه را ندهد ما با چالش مواجه می‌شویم و برنامه‌ریزی‌هایمان بهم می‌خورد. مشکل اینجاست که تحریم‌ها شرایط نگران‌کننده‌ای را نسبت به آینده پدید آورده‌اند. بنده شخصا پیشنهاد ورود به این عرصه را با چند نفر از تولیدکننده‌ها مطرح کردم، اما تمایلی در این رابطه وجود ندارد.
لطفا جمع‌بندی صحبت‌های خود را بفرمایید.
موسوی: در راستای برقراری تعامل بین بخش بیمه و انرژی‌های تجدیدپذیر پیشنهادمان این است بیمه‌ها مطالعات‌شان را در این صنعت بالا ببرند و هم‌سرعت با دنیا در توسعه انرژی پاک حرکت کنند. این مساله سبب می‌شود احساس ریسک، خطر و نگرانی موجود به حداقل برسد. در حال حاضر دنیا به این سمت حرکت کرده و رویه‌های بسیار معمول و متداولی برای توسعه صنعت ترسیم می‌شود. چنانچه صنعت بیمه در کنار ما قرار گیرد می‌توان انتظار توسعه‌ای روزافزون را داشت. بنابراین هرچه حمایت‌های بیمه‌ای مناسب‌تری در کنار ما قرار گیرد منافع آن متوجه بیمه‌گران و سرمایه‌گذاران این صنعت هم خواهد شد.
اسماعیل‌فر: به نظرم می‌توان آینده بسیار خوب را در این همکاری پیش‌بینی کرد، صنعت بیمه به‌طور عام با تجربه طولانی‌ای که در زمینه بیمه‌های انرژی فسیلی، نفت، گاز و پتروشیمی دارد تمرکز سرمایه سنگین‌تری را متعهد می‌شود. از طرفی ویژگی بارز انرژی‌های تجدیدپذیر پراکندگی آنهاست، امیدواریم با کمک دوستان آینده‌ای روشن را در فراهم آوردن زمینه فعالیت در این صنعت پیش رو داشته باشیم.
نظری: خواهش بنده از جناب دکتر موسوی این است که این امر را از موضع بالا پیگیری کنند و فراخوانی به شرکت‌های بیمه داده شود. شاید این مسیر به درستی روشن نشده و زمانی که صحبت از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌کنیم افراد تمایلی به ورود به این حوزه ندارند. باید در این مسیر همتی انجام شود تا شرکت‌های بیمه به آن ورود کنند.
شما معتقدید که ریسک این صنعت خیلی هم بالا نیست؟!
نظری: به هر حال یک طرح جدید است و همان‌طور که در آیین‌نامه‌ای 94 لحاظ شده باید هرگونه نرخ شرایط را ابتدا به بیمه مرکزی داد، زیرا تا بیمه مرکزی از شرکت‌های بیمه حمایت نکند هیچ اقدامی امکان‌پذیر نخواهد بود. هر شرکتی که کارشناس توانمند داشته باشد می‌تواند قدرت خود را در این حوزه نشان دهند و همان‌طور که به انرژی‌های فسیلی ورود کرده‌اند می‌توانند در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر هم فعالیت کنند.
