اما یکی دیگر از روش های مهم تأمین مالی این دست از پروژه ها، در شرایطی که دسترسی به بازارهای مالی بین المللی برای کشور با محدودیت همراه است، استفاده از ظرفیت عظیم بازار سرمایه داخلی است.
استفاده از این روش تا کنون در کشور به صورت کاملاً محدود اتفاق افتاده است که می بایست با توجه به وجود شرایط فعلی، بهره گیری بیشتر از ظرفیت این بازار در دستور کار قرار گیرد.
کاهش بی سابقه سهم بودجه عمرانی از بودجه عمومی کشور
در اقتصاد ایران تاکنون آنچه مرسوم بوده است، تأمین مالی پروژه های زیرساختی با استفاده از منابع دولتی بوده که این منابع دولتی نیز عمدتاً از طریق استحصال درآمدهای حاصل از فروش نفت به ارمغان می آمدند. اما با توجه به محدودیت های موجود بر سر راه فروش نفت که در سال های اخیر شدت گرفته است، دولت در حال حاضر امکانی برای تأمین مالی گسترده و پایدار پروژه های زیربنایی کشور ندارد.
بنابراین، این پروژه ها که خود ضامن پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور به شمار می روند، در شرایط حال حاضر با چالش تأمین مالی و طولانی شدن دوره ساخت و بهره برداری مواجهند.
سهم بودجه عمرانی از 28 به 12 درصد کاهش یافت
از سال 94 تا کنون بودجه های عمرانی سنواتی با کاهش سهم شدید نسبت به بودجه عمومی کشور مواجه شده است. هر چند رقم ریالی این بودجه افزایش پیدا کرده است اما سهم بودجه عمرانی از مجموع بودجه عمومی کشور که در اوایل دهه 90 به رقمی بالغ بر 28 درصد می رسید در سال 1400 به 12 درصد کاهش پیدا کرده است که در 20 سال گذشته بی سابقه است.
این کاهش سهم منجر به طولانی تر شدن لیست پروژه های نیمه تمام عمرانی گردیده است. به طوری که تعداد زیادی پروژه نیمه فعال عمرانی هم اکنون به دلیل نبود منابع مالی مناسب بلااستفاده رها شده اند.
نقدینگی لجام گسیخته؛ شرکت پروژه راهکار هدایت نقدینگی
از سوی دیگر حجم بالای نقدینگی موجود در جامعه که به صورت لجام گسیخته ای در حال افزایش است، به مثابه بمب ساعتی در حال تهدید اقتصاد ملی است. این میزان از نقدینگی که طبق اعلام منابع رسمی و غیر رسمی به رقمی بالغ بر 4,000 هزار میلیارد تومان رسیده، هر از گاهی به بخش های غیر مولد اقتصادی هجوم می برد و زمینه را برای آشفتگی بازارهای پولی و مالی و در نتیجه ایجاد نوسانات اقتصادی فراهم می کند.
در چنین شرایطی استفاده از ظرفیت بازار سرمایه به عنوان ابزاری برای هدایت نقدینگی به سمت فعالیت های مولد اقتصادی به درستی انجام نشد و به جای هدایت نقدینگی به سمت بازار اولیه بورس، سرمایه های مردمی به سوی بازار پر ریسک و محدود ثانویه هدایت شد که همین مساله موجب به وجود آمدن مسائل و مشکلات فعلی بازار سرمایه و سرمایه گذاران گردیده است.
کارشناس اقتصاد حمل و نقل: صندوق های پروژه مانع سقوط بورس می شد
در همین رابطه محمدجواد شاهجویی، کارشناس اقتصاد حمل و نقل در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: اگر مکانیزمی همچون شرکت های سهامی عام پروژه محور برای هدایت سرمایه های مردمی به سمت بازار اولیه بورس و تأمین مالی پروژه های نیمه تمام عمرانی اجرا می شد، نه تنها شاهد وضعیت فعلی بورس نبودیم بلکه علاوه بر مزیت های هدایت نقدینگی، تکمیل چندین پروژه مهم و اولویت دار کشور در حوزه زیربناهای اقتصادی، سرعت بیشتری می گرفت.
تفاوت شرکت پروژه با روش فروش اوراق بدهی
وی افزود: روش های مختلفی برای تأمین مالی بورس محور وجود دارد. انتشار اوراق بدهی (Debt Base)، عرضه اولیه یا پذیره نویسی، جمع آوری نقدینگی از سود انباشته شرکت یا افزایش آورده نقدی جهت تکمیل طرح های توسعه ای از انواع روش هایی هستند که به واسطه آنها می توان مساله تأمین مالی را رقم زد.
به گفته شاهجویی، پذیره نویسی پروژه های زیربنایی نیز می تواند با مکانیزم های مشابهی صورت پذیرد. هر چند باید توجه داشت که با توجه به اقلیم اقتصادی کشور و وجود تورم در اقتصاد ملی، علی القاعده روشی همچون فروش اوراق بدهی، به نفع سرمایه گذاران نخواهد بود.
پیشنهادی برای جذاب تر شدن صندوق ها و استقبال بیشتر سرمایه گذاران
این کارشناس اقتصاد حمل و نقل تأکید کرد: با تأسیس شرکت های سهامی عام پروژه محور برای ساخت و بهره برداری از پروژه های عمرانی، سرمایه گذاران می توانند از طریق پذیره نویسی در تأمین مالی هر یک از پروژه های عمرانی شرکت کنند و برای حفظ سودآوری آنان، می توان در طول مدت ساخت پروژه، معادل سود سپرده بانکی به عنوان تضمین سرمایه گذاری به آنان اعطا کرد. همچنین پس از تکمیل پروژه و شروع به بهره برداری از آن، متناسب با سود عملیاتی که پروژه می تواند استحصال کند، سهامداران نیز سود خواهند برد.
صندوق های پروژه؛ سرمایه گذاری ضد تورمی
شاهجویی ادامه داد: این روش دارایی محور (Equity Base) است و با روش فروش اوراق بدهی متفاوت است. تفاوت عمده این دو مدل تأمین مالی نیز در مصونیت سرمایه سهامداران شرکت های سهامی عام پروژه محور از تورم و نوسانات اقتصادی است. چرا که در این روش سرمایه گذاران در ازای مبالغ سرمایه گذاری خود، دارایی واقعی پروژه را عملاً دریافت می کنند که این دارایی می تواند متناسب با نوسانات اقتصادی ارزش خود را حفظ کند.
