به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت به نقل از اتاق بازرگانی، تعدادی از شرکت های دانش بنیان ایرانی که در سال های گذشته همکاری هایی را با شرکت های خارجی شروع کرده اند، با انتقال تکنولوژی به شرکت خارجی در عمل به دنبال کوچ از ایران هستند. مرکز مطالعات و بررسی های بازرگانی کشور در گزارشی با هشدار نسبت به این موضوع و بررسی تعدادی از شرکت های دانش بنیان در این باره نوشته است:« بررسی عملکرد 5 شرکت دانش بنیان ایرانی ( در دو حوزه زیست فناوری و نانوفناوری) که از این شیوه استفاده کرده اند نشان می دهد که آنان در نهایت، در حال انتقال دانش فنی تولید محصول خود به شرکای خارجی هستند. فراگیر شدن این موضوع در بلندمدت، می تواند سرمایه اصلی شرکت های دانش بنیان یعنی دانش فنی (که عموماً به سختی از طریق مهندسی معکوس و با حمایت دولت به دست آمده است) را به آسانی در اختیار شرکت های خارجی قرار داده و پس از مدتی، هم بازار آن کشور (و دیگر کشورها) را از دست خارج نموده و هم شایستگی محوری شرکت ایرانی را به شریک خارجی بسپارد.»
حمایت از شرکت های دانش بنیان یکی از اهداف اساسی در دهه اخیر بوده و منابع مناسبی هم به این امر اختصاص یافته است. اعطاء مجوز به 3366 شرکت، ارائه معافیت های مالیاتی و کمک های مالی به این شرکت ها و حمایت بیش از 1200 میلیارد تومانی صندوق نوآوری و شکوفایی، منجر به درآمد 17 هزار میلیارد تومانی و ایجاد اشتغال 86 هزار نفری و صادرات 248 میلیون دلاری از سوی شرکت های دانش بنیان تا پایان سال 1396 شده است. اما باوجود همه این تلاش های صورت گرفته این شرکت ها در صادرات موفقیت چندانی به دست نیاورده اند. به اعتقاد کارشناسان به دلایل مختلف از جمله عوامل سیاسی و همچنین نبود مشوق های لازم برای ایجاد انگیزه شرکت های دانش بنیان در صادرات به موفقیت های ویژه ای دست پیدا نکرده اند و همین موضوع باعث شده تا به دنبال شرکای خارجی برای انتقال دانش و همکاری مشترک و یا راه اندازی شرکت جدیدی در یکی از کشورهای خارجی به خصوص در کشورهای همسایه بیفتند. موضوعی که معمولا با حمایت های بسیار زیاد کشورهای دیگر هم رو به رو می شود زیرا در نهایت این اتفاق خیلی راحت و بدون هیچ تلاشی به انتقال تکنولوژی به کشور مبدا منجر می شود.
اما در شرایطی این اتفاق رخ می دهد که تجربیات همکاری های مشترک شرکت های خارجی با ایران نشان می دهد که حتی باوجود امضا قراردادهایی در حوزه انتقال تکنولوژی باز هم در عمل چنین نمی شود. برای مثال تجربه سال ها همکاری شرکت های خودروسازی ایران با شرکت های فرانسوی همچون رنو و پژو سیتروئن به خوبی مشخص می کند که حتی با وجود راه اندازی شرکت های مشترک هم باز اتفاقی در انتقال کامل تکنولوژی به ایران رخ نداده است و در زمینه هایی مانند قابلیت های طراحی، نوآوری و تولید محصول جدید و ارائه فرمولاسیون های جدید تحولی صورت نگرفته و عمدتا این موضوعات وابسته به تحقیق و توسعه شرکت مادر است. حتی در مواردی که این شرکت ها واحد R&D در ایران راه اندازی می کنند نیز واحد بیشتر نقش هماهنگ کننده، انتقال داده و آزمایشگاهی دارند و دانش فنی چندانی به طرف ایرانی منتقل نشده است و عملا وابستگی شرکت های ایرانی به آن ها باوجود سال ها همکاری مشترک از بین نرفته است.
هم اکنون در شرایطی شاهد انتقال دانش فنی و کوچ شرکت های دانش بنیان ایرانی به خارج از کشور و همکاری های مشترک با شرکت های خارجی هستیم که در بسیاری از کشورها محدودیت هایی در این زمینه ها وجود دارد. برای مثال در آمریکا مصوبه ای با عنوان «قانون اجرایی صادرات» وجود دارد که بر صادرات نظارت دارد و محدودیت هایی را در فهرستی مشخص کرده است که شامل اطلاعات و داده های فنی هم می شود. همچنین در "مقررات اجرایی صادرات" مصوب شورای عالی صنعت و امنیت این کشور هم به دریافت مجوز صادرات برای "کالاها یا فناوری هایی که دیگر کشورها در تولید یا توسعه آن ها توانمندی های قابل مقایسه ای با ایالات متحده ندارند"، تأکید شده است. باتوجه به شرایط کنونی به اعتقاد کارشناسان دولت باید با حمایت بیشتر از شرکت های دانش بنیان آن ها را تشویق به صادرات محصولات و فن آوری های خود کنند و در مقابل با وضع قوانینی جلوی خروج تکنولوژی را از کشور بگیرند.
