خردجمعی نقطه مرکزی تامین مالی جمعی

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت؛ مدیرعامل کارگزاری بانک صنعت و معدن، مزیت بزرگ تأمین مالی جمعی را  تکیه ‌بر خرد جمعی دانست و گفت: در این نوع تامین مالی، از آنجا که مشارکت کنندگان خود می توانند مصرف‌کنندگان محصول تولیدشده یا خدمت دریافت شده باشند، استفاده از دیدگاه ها منجر به افزایش کیفیت خواهد شد.

محمد ثریانژاد گفت: تأمین مالی جمعی به معنای استفاده از وجوه خرد تعداد بالایی از سرمایه‌گذاران برای تأمین مالی یک کسب‌وکار جدید است و این نوع تأمین مالی در حقیقت با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها موجب تسهیل دسترسی کارآفرینان به سرمایه‌گذاران می‌شود.

وی افزود: این روش حاصل پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات است که از طریق فضای مجازی به‌وسیله انبوهی از مردم برای حمایت از یک طرح، محصول یا کسب‌وکار انجام می‌شود. بدین‌صورت که فرد متقاضی، برنامه و طرح خود را در درگاه تأمین مالی جمعی یا همان وب سایت ها مطرح می‌کند و اگر این طرح، ایده و محصول از دید مخاطبان قابل‌قبول باشد، صدها و گاهی هزاران نفر مقادیر نسبتاً اندکی را برای حمایت و پشتیبانی از طرح، ایده و محصول موردنظر پرداخت می‌کنند.

ثریانژاد با اشاره به انواع روش های تأمین مالی گفت: نوع نخست اهداء است که بر مبنای آن مردم منفعت خاصی را دنبال نمی‌کنند و هدیه می کنند. نوع دوم پاداش است و افراد تأمین‌کننده در قبال وجهی که پرداخت می کنند از نوعی پاداش برخوردار می شوند و نوع بعدی وام یا قرض است که بنا بر نظر بانک مرکزی از آن در ایران استفاده نمی شود. نوع چهارم هم مشارکت است و زمانی که طرح به نتیجه می رسد، تأمین کنندگان در منافع آن به نسبت آورده خود می توانند شریک شوند.

ظرفیت ها و زمینه های تأمین مالی جمعی

مدیرعامل کارگزاری بانک صنعت و معدن در ادامه در خصوص ظرفیت ها و زمینه های تأمین مالی جمعی اظهار داشت: امروزه در نظام مالی بین‌المللی از تأمین مالی جمعی استقبال فراوانی شده است؛ به‌گونه‌ای که مقدار تأمین مالی جمعی از 1.5 میلیارد دلار در سال 2014 به 76.8 میلیارد در سال 2017 رسیده است و بنا بر تخمین‌ها، با نرخ رشد مرکب سالانه 29 درصد این مقدار در سال 2025 میلادی به بیش از 300 میلیارد دلار خواهد رسید.

ثریانژاد با بیان اینکه با اندک توجه و تفکر در این آمارها و رشد قابل‌ملاحظه‌ آن، می‌توان به اهمیت فوق‌العاده تأمین مالی جمعی پی برد، افزود: فعالیت‌های تأمین مالی جمعی در ایران با خیریه شروع شد و خیریه‌ها با راه‌اندازی وب‌سایت شروع به جمع‌آوری کمک کردند.

به گفته این کارشناس بازار سرمایه، به‌مرور استارت‌آپ‌های دیگری مانند مهربانه و دونیت نیز به جمع آن‌ها اضافه شدند و به‌صورت اختصاصی برای پروژه‌های خیریه هزینه جمع‌آوری کردند.

وی ادامه داد: این شیوه تأمین مالی می‌تواند گستره فراوانی از ایده‌ها را به‌ویژه در زمینه کسب‌وکارهای نوپا و استارت‌ آپ‌ ها در بخش های گوناگون، اعم از آموزشی، خدماتی، هنری، دیجیتال، فرهنگی و ... دربرگیرد. به‌عنوان‌مثال برای اهدافی نظیر درمان بیماری تا چاپ کتاب، حمایت مالی هنرمندان تا طرفداران کمپین‌های انتخاباتی. حتی نوع دیگری از تأمین مالی جمعی در دنیا وجود دارد که چیزی شبیه به تأمین مالی جمعی شخصی به وجود می‌آید.

ثریانژاد وب‌سایت GoFundMe را بهترین نمونه این تأمین مالی جمعی دانست و اظهار داشت:  در فضای این استارت‌آپ تأمین مالی جمعی، تنها امور خیریه و پروژه‌ها نیستند که برای تأمین مالی معرفی می‌شوند، بلکه آرزوها و برنامه‌های شخصی افراد هم مطرح می‌شوند. برای مثال دو دوست می‌خواهند دنیا را بگردند و بودجه ندارند. این نوع تأمین مالی جمعی در ایران وجود ندارد و تأمین مالی جمعی‌ها اغلب خیریه و مسئولیت اجتماعی هستند.

فرصت ها و ریسک ها در تأمین مالی جمعی

مدیرعامل کارگزاری بانک صنعت و معدن همچنین با بیان اینکه در ایران در حوزه تأمین مالی با خلاء دسترسی به منابع روبرو هستیم ، افزود: در صورت استفاده از تکنولوژی موبایل و اینترنت می‌توان برای پر کردن این خلاء و رفع نیازهای مردم استفاده کرد؛ بنابراین سهولت تأمین مالی از مزایای اصلی این روش است. البته در این میان، ایجاد اطمینان در ارائه خدمات مالی باکیفیت بالا و هزینه پایین، امنیت کافی و فرهنگ‌سازی مناسب نقش مهمی را ایفا می‌کنند.

ثریانژاد، مزیت دیگر تأمین مالی جمعی را  تکیه‌بر خرد جمعی دانست و گفت: نظام ارزیابی مبتنی بر خرد جمعی شبکه، ضمن تبادل آراء و ارزیابی میزان ریسک و سود هر یک از فرصت‌ها، به رتبه‌بندی و اولویت‌گذاری آن‌ها می‌پردازند که درنهایت با انتخاب خوش آتیه‌ترین و مطمئن‌ترین فرصت‌های معرفی‌شده نسبت به تأمین مالی آن مشارکت می‌کنند و این چرخه رتبه‌بندی و مشارکت تا زمانی تکرار می‌شود که طرح‌های منتخب به هدف تأمین بودجه کامل رسیده و از فهرست فرصت‌های سرمایه‌گذاری خارج شود.

وی در ادامه توضیح داد: همچنین چون افرادی که در تأمین مالی طرح مشارکت می‌کنند، خودشان می توانند مصرف‌کنندگان محصول تولیدشده یا خدمت دریافت شده باشند، بنابراین استفاده از نظرات منجر به افزایش کیفیت خواهد شد.

این کارشناس بازار سرمایه، سومین مزیت اصلی این روش را شفاف بودن جایزه سرمایه گذار دانست و گفت:  مشارکت‌کنندگان، از ابتدا می دانند که درازای پرداخت پول قرار است چه چیزی دریافت کنند و با ابهام در مورد نتیجه سرمایه گذاری مواجه نیستند.

ثریانژاد ادامه داد: فرصت پیش روی بوجود آمده دیگر از این تأمین مالی این است که حجم سرمایه گذاری کم است ولی نسبت بازده بالا است.

وی  با اشاره به اینکه حجم معمول سرمایه‌گذاری در این مدل در شرکت های موفق دنیا، به‌طور متوسط چند صد دلار است و حتی سرمایه‌گذاری‌های چند ده‌دلاری نیز تعریف‌شده است، گفت: این موضوع منجر به کاهش ریسک سرمایه گذاری و درنتیجه افزایش تعداد مشارکت‌کنندگان می شود؛حتی ممکن است هدف سرمایه‌گذار بحث سود مالی و اقتصادی نباشد و صرف سهیم شدن در اجرای یک پروژه با پرداخت مبلغ نه‌چندان زیاد، برای مشارکت‌کنندگان مطلوبیت داشته باشد که این موضوع به‌ویژه در طرح‌های فرهنگی یا عام‌المنفعه نمود بیشتری دارد.

مدیرعامل کارگزاری بانک صنعت و معدن اظهار داشت: معمولاً در این نوع از سرمایه گذاری، صاحبان ایده دوره زمانی مشخصی را برای تحویل جایزه ها معین می کنند و در آن موعد، متعهد به ارائه آن هستند.

وی ادامه داد:  در این نوع از تأمین مالی چون اساساً پروژه ساخت یک محصول مشخص است، در دوره های زمانی کوتاهی پس از پرداخت پول، فرد مابه ازای آن را دریافت می کند و این برای سرمایه گذاران خُرد که ممکن است از قشر عادی و حتی شاید آسیب‌پذیر جامعه باشند، بسیار مطلوب است.

ثریانژاد خاطرنشان کرد: ریسک‌های محتمل نیز برای این روش از تأمین مالی وجود دارد. ازجمله ریسک نکول یا شکست طرح‌های متهورانه، ریسک وب‌گاه‌های تأمین مالی جمعی، نقد شوندگی پایین ابزارهای مرتبط با تأمین مالی جمعی، عدم تجربه کافی سرمایه‌گذاران در حوزه تأمین مالی جمعی و ریسک تقلب و پول‌شویی که با به‌کارگیری قوانین مناسب قابل‌کنترل هستند.

تأمین مالی جمعی و پروژه های بزرگ

مدیرعامل کارگزاری بانک صنعت و معدن در پاسخ به این سوال که چرا هدف اصلی تامین مالی جمعی، استارتاپ ها و طرح های کوچک و بازده است ، گفت: تجربه کشورهای توسعه‌یافته نشان داده است پروژه‌هایی که نیازمند چرخه‌های توسعه محصول یا زمان طولانی تحقیق و توسعه هستند، معمولاً در جذب سرمایه در روش تأمین مالی جمعی موفق نیستند.

ثریانژاد اظهار داشت: اگر در اهداف، کارکردها و مزایای این نوع تأمین مالی تأمل‌کنیم، متوجه خواهیم شد که تحقق اغلب این کارکردها در طرح‌های کوچک و استارت آپ ها نمود پیدا می‌کند.

وی با بیان اینکه تأمین مالی جمعی محدودیت در جذب سرمایه دارد، توضیح داد: بنا به آمار منتشرشده تأمین مالی معمولاً تا سقف 100 هزار دلار سرمایه در مدت 3-4 ماه جمع‌آوری می‌شود و برای پروژه‌های بزرگ‌تر باید از روش‌های سنتی تأمین مالی نیز کمک گرفت.

این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: تأمین مالی جمعی شفافیت و سرعت عمل بالایی دارد و مسئول و پاسخگوی پروژه‌ها هستند. درحالی‌که ما چنین چیزی در پروژه‌های دولتی و بزرگ نمی‌بینیم و متوسط زمان انجام چنین پروژه هایی در ایران حدود 15 سال است.

وی افزود: زمانی که تأمین مالی صورت بگیرد، مردم از طرح و ایده فعلی حمایت کرده‌اند. ازاین‌رو، امکان ایجاد تغییرات زیاد در ایده وجود ندارد. درحالی‌که پروژه های بزرگ با توجه به زمان اجرایی شدن ریسک تغییر متغیرهای اقتصادی برای آن ها وجود دارد.

چالش ها و فرصت های تأمین مالی جمعی در بازار سرمایه

مدیرعامل کارگزاری بانک صنعت و معدن در ادامه بیان داشت: یکی از موضوعاتی که در بحث تأمین مالی جمعی موردتوجه نهادهای نظارتی به‌ویژه سازمان بورس بوده است استفاده از پتانسیل بازار سرمایه در تأمین مالی جمعی است.

ثریانژاد گفت: تأمین مالی جمعی از دو جنبه قابل‌توجه است: اول، برقراری تعادل بین نقش‌آفرینی بازار سرمایه در رشد اقتصادی که در سایه حمایت از سرمایه‌گذار قابل تحقق است و دیگری مدنظر قرار دادن ریسک‌های تأمین مالی جمعی و تعیین فرایندی که ریسک‌های موجود را حداقل کند.

وی افزود: بر اساس مدلی مصوب سازمان بورس و اوراق بهادار، نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار می‌توانند نسبت به اخذ موافقت اصولی برای تأمین مالی جمعی از این سازمان اقدام کنند. پس از اخذ موافقت اصولی، مجوز فعالیت توسط کارگروه ارزیابی شرکت فرابورس ایران به نهاد مالی ارائه می‌شود.

این کارشناس بازار سرمایه یادآور شد:  بر اساس دستورالعمل تأمین مالی جمعی مصوب شورای عالی بورس، متقاضی از طریق انتشار گواهی شراکت که به‌صورت الکترونیکی منتشر می‌شود و از ثبت نزد سازمان معاف است، قادر است تا سقف 20 میلیارد ریال از طریق سکوهای تأمین مالی جمعی، تأمین مالی عمومی انجام دهد.

وی ادامه داد: علاوه بر این قابلیت مبادله گواهی‌های تأمین مالی در بورس، ایجاد بستر قانونی برای تأمین مالی و افزایش نقد شوندگی اوراق، بازار سرمایه می‌تواند ارزش‌گذاری پروژه‌ها مبتنی بر این روش تأمین مالی را تسهیل کند. همچنین طبق این دستورالعمل شرکت‌های پذیرفته‌شده یا ثبت‌شده در بورس و بازار اول، دوم و پایه فرابورس نمی‌توانند از طریق تأمین مالی جمعی اقدام به تأمین مالی کنند.

ثریانژاد دستورالعمل اخیر سازمان بورس و اوراق بهادار در موضوع تامین مالی جمعی را نقطه عطفی در تأمین مالی کسب‌وکارهای نوپا ارزیابی کرد و گفت:  الزامات متعددی برای فرایند تأمین مالی جمعی تعیین‌شده است، ازجمله این الزامات، الزام افشای اطلاعات می باشد که تماماً در جهت کاهش ریسک‌های این نوع از تأمین مالی و همچنین حمایت از سرمایه‌گذاران است.

نقش تأمین مالی جمعی در اشتغال‌زایی

مدیرعامل کارگزاری بانک صنعت و معدن در ادامه گفت و گو با سنا به نقش تأمین مالی جمعی در اشتغال‌زایی پرداخت و گفت: نرخ فزاینده بیکاری جمعیت دانشگاهی کشور، کمبود نقدینگی بانک‌ها و ناتوانی دولت در ایجاد اشتغال، همه ازجمله دلایلی هستند که لزوم ورود کسب‌وکارهای نوپای خصوصی به عرصه‌های اقتصادی و گرایش به سمت اقتصاد کارآفرین محور را تشدید می‌کنند.

ثریانژاد تاکید کرد: در عصر حاضر کارآفرینی به‌عنوان موتور رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی تلقی می شود و موجب تغییر بنیان‌های اقتصادی از اقتصاد مدیریت محور به اقتصاد کارآفرین محور شده است.

وی با بیان اینکه تأمین سرمایه جمعی در بسیاری از کشورها موجب عملیاتی شدن ایده‌های کارآفرینانه و طرح‌های اختراعاتی شده و زمینه‌ساز تحولاتی اقتصادی شگرفی شده است، گفت:  به‌عنوان‌مثال در کشور هند برنامه‌ریزی‌شده که تا سال 2025 به میزان 20 درصد از درآمد سرانه بر مبنای اقتصاد دیجیتال باشد. سیستم‌های تأمین سرمایه جمعی با به‌کارگیری زیرساخت‌های فناوری موجب تسهیل تأمین مالی بنگاه‌ها شده و از این حیث تأثیر بسزایی در رونق کارآفرینی داشته‌اند.

ثریا نژاد با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین مشکلات کشور، بیکاری فارغ‌التحصیلان حوزه فناوری اطلاعات است، گفت: بنا به آمار اعلام‌شده مهندسان کامپیوتر بیشترین آمار بیکاری در بین فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی را دارا هستند. با توجه به ظرفیت بالای کشور به لحاظ جمعیت و همچنین به بلوغ رسیدن کسب‌وکارهای نوپا در ایران، این شرکت‌ها زمینه توسعه اقتصادی دیجیتال رادارند و می‌توانند یکی از راه‌حل‌های برطرف کردن مشکل این قشر از جامعه شوند.

مدیرعامل کارگزاری بانک صنعت و معدن در پایان خاطرنشان کرد: در صورت استقبال سرمایه‌گذاران از ایده‌های نوپا این سرمایه‌های خرد تبدیل به پشتوانه‌ای برای حمایت از یک ایده اقتصادی می‌شوند که درنهایت می‌تواند منجر به ایجاد اشتغال شود. به ویژه اینکه این ایده‌ها می‌توانند یک محصول جدید، یک خدمت‌رسانی جدید، یک حرکت فرهنگی-اجتماعی یا هر ایده‌ی جدیدی باشد.