به گزارش بانک و صنعت، بحث کوپن یا کالابرگ الکترونیکی از تابستان سال 1397 و با افزایش چشمگیر قیمت کالاهای اساسی از سوی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی مطرح و قرار شد که کالاهای اساسی در قالب وجه نقد یا کوپن الکترونیک تامین شود. اواخر سال 1397 هم کمیسیون تلفیق مجلس بازگشت دوباره کوپن الکترونیکی را تصویب کرد اما در نهایت تابستان سال گذشته وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) اعلام کرد که کالای اساسی به اندازه کافی در کشور وجود دارد و فعلا برنامه ای برای توزیع آن به صورت کوپنی در دستور کار این وزارتخانه قرار نگرفته و بنابراین طرح تامین کالای اساسی در قالب کوپن الکترونیکی تاکنون به جریان نیفتاده است.
اما به نظر می رسد با روی کار آمدن مجلس یازدهم دوباره بحث توزیع کالای اساسی در قالب کوپن مطرح شده و حتی صبح امروز نائب رئیس کمیسیون برنامه وبودجه اعلام کرده که طرح کالا برگ الکترونیکی در کمیسیون های تخصصی مجلس درحال بررسی است و درصورت تامین بودجه پیش بینی شده، برای یک خانواده چهار نفره 400 هزار تومان و خانواده های چهار نفر به بالا 500 هزار تومان تسهیلات خرید در نظر گرفته می شود.
به گفته او برای اجرای طرح کالابرگ الکترونیک دو نحوه اجرا مطرح شده که در روش اول کالا برگ الکترونیک به مردم ارائه و ماهانه شارژ می شود تا مردم بتوانند اقلام ضروری خود مانند گوشت و مرغ را به قیمت دولتی تهیه کنند و اجرای آن حدود شش ماه طول می کشد. در مدل دوم نیز تسهیلات خرید به کارت یارانه افراد پرداخت می شود که به صورت نقدی قابل برداشت نخواهد بود.
مخالفان و موافقان چه می گویند؟
در دهه 60 و در بحبوحه جنگ تحمیلی طی طرحی به صورت متناوب و بر اساس یک زمانبندی، کوپن های کاغذی به خانواده ها بر اساس تعداد افراد خانوار تعلق می گرفت. هر کالا، کوپن مخصوص به خود را داشت و این کالاها شامل بنزین، برنج، روغن، قند، شکر، صابون، پودر شوینده، پنیر، تن ماهی، گوشت، مرغ، تخم مرغ و ... بود. افراد می توانستند با کوپن، سهمیه مربوط به خود را از فروشگاه هایی که کالاهای اساسی را از دولت گرفته بودند، دریافت کنند.
درباره اعمال این سیاست در زمان جنگ اختلافاتی وجود دارد؛ به طوری که عده ای، به ویژه دست اندرکاران این سیاست در دهه 60، سهمیه بندی کالا و استفاده از کوپن را یک تصمیم درست می دانند که جلوی تعداد زیادی مرگ و میر را گرفته، اما در طرف دیگر عده ای آن را طرحی شکست خورده توصیف می کنند.
از سال 1397 و مطرح شدن دوباره پیشنهاد اعمال این سیاست هم بحث میان موافقان و مخالفان کوپن الکترونیکی بالا گرفته است. مخالفان، این سیستم را شکست خورده، بازگشت به عقب و موجب رانت و فساد توصیف می کنند، اما موافقان معتقدند این طرح به عدالت در توزیع کمک می کند و حتی کشورهای لیبرال هم برای کاهش شکاف طلقاتی از ارائه کوپن استفاده می کنند.
با این حال ذکر چند نکته برای قضاوت بهتر در این زمینه ضروری به نظر می رسد. نکته اول اینکه شاید نام کوپن برای برخی یادآور صف های طولانی برای دریافت کالاهای اساسی و همچنین شکست عزت نفس که تحت عنوان انگ زنی یا برچسب زنی به نیازمندان شناخته می شود، باشد، اما در صورت استفاده از زیرساخت های الکترونیکی کشور، یعنی واریز مبلغ تعیین شده به حساب شهروندان و امکان خرید از فروشگاه های زنجیره ای این مسئله برطرف می شود و حتی می توان از ظرفیت فروش آنلاین هم برای کاهش رفت و آمد مردم در شرایط کنونی و شیوع ویروس کرونا استفاده کرد. در صورت استفاده این فرآیند زمینه جدیدی برای فساد هم وجود ندارد؛ چراکه اساسا تغییر خاصی در رویه واردات، ارز تخصیص داده شده و نظارت های مربوط به قیمت در زمینه کالاهای اساسی صورت نگرفته است.
از طرف دیگر استفاده از کالابرگ حتی در کشورهای غربی از جمله آمریکا مرسوم است و برنامه کمک به تغذیه مکمل در آمریکا موسوم به «SNAP» که به عنوان برنامه «کالابرگ غذا» در آمریکا شناخته می شود، کمک هایی در اختیار مردم بدون درآمد یا کم درآمد این کشور برای خرید مواد غذایی قرار می دهد.
همچنین توجه به نکته ضروری است که با وجود نرخ تورم بیش از 40 درصد در سال 1398 حداقل دستمزد امسال حدود 26 درصد افزایش داشته است و حتی در ماه های اخیر هم قیمت برخی کالاهای اساسی مجددا افزایش یافته که مجموعه این شرایط نیازمند اتخاذ تدابیری برای دهک های پایین تر جامعه است.
