به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت به نقل از بانک مرکزی، بازار بین‌بانکی ریالی در ایران در تیر ماه سال 1387 بر اساس سیاست‌های پولی و اعتباری کشور و مطابق با ماده 34 بسته سیاستی- نظارتی سیستم بانکی در این سال، برای انجام معاملات عمده بین بانک‌ها راه‌اندازی شد. هدف از راه‌اندازی و توسعه فعالیت این بازار، تقویت مدیریت نقدینگی بانک‌ها و تسهیل تامین مالی منابع مورد نیاز بانک‌ها در کوتاه‌مدت، برقراری انضباط پولی مناسب بانکی و اجرای مؤثرتر سیاست های پولی کشور بوده است.
این بانک به عنوان تنظیم‌کننده بازار، تمام امور مربوط به برنامه‌ریزی، سازماندهی، هماهنگی، تدوین مقررات، نظارت، کنترل و تسویه معاملات را برعهده داشته و برای اعمال سیاست‌های پولی در بازار شرکت می کند. همچنین، حمایت از نرخ سودی مشخص توسط بانک مرکزی از طریق مداخله در بازار، بر حسب شرایط بازار و مقتضیات سیاست پولی و اعتباری انجام می شود.
طی سال‌های فعالیت، بازار بین بانکی ریالی از استقبال قابل قبول شبکه بانکی برخوردار بوده است. تعداد اعضای فعال در بازار بین بانکی از 10 بانک در سال 1387 به 30 بانک و موسسه اعتباری در 9 ماهه اول 1396 رسیده است. با افزایش تدریجی عمق بازار، معاملات بازار بین‌بانکی ریالی - که شامل سپرده‌گذاری (سپرده‌پذیری) اعضای بازار نزد (از) یکدیگر است- نیز از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است؛ به طوری که معاملات بازار با افزایش بیش از 1847 برابری، از 17 فقره در سال 1387 به بیش از 31 هزار فقره در سال 1395 رسید. تعداد معاملات بازار بین‌بانکی ریالی در 9 ماهه ابتدایی سال 1396 نیز معادل 27.5 هزار فقره است.
در نمودار پایین حجم ارزشی روزانه و نرخ سود موزون معاملات بازار بین‌بانکی ریالی از سال تاسیس تا 9 ماهه ابتدایی 1396 (آخرین آمار موجود) منعکس است. براساس آخرین آمار موجود، متوسط ارزش روزانه معاملات بازار بین‌بانکی ریالی با افزایش قابل توجهی از 15.7 میلیارد ریال در سال 1387 به 107 هزار میلیارد ریال در سال 1395 رسید. با ادامه این روند، متوسط ارزش روزانه معاملات بازار در 9 ماهه ابتدایی سال 1396 به 180 هزار میلیارد ریال افزایش یافته است.
بر طبق اطلاعات مندرج در نمودار بالا، نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی ریالی از 21.1 درصد در سال 1387 به 14.4 درصد در سال 1389 کاهش یافت و در ادامه به دلیل وجود تنگنای اعتباری بانک‌ها، نرخ سود با روندی افزایشی به 27.1 درصد در سال 1393 رسید. لیکن در سال‌های اخیر با مداخله موثر بانک مرکزی در بازار بین‌بانکی ریالی، روند نرخ سود بازار با کاهش مواجه شده است. با مدیریت فعالانه نقدینگی بازار (سپرده‌گذاری‌های صریح و ضمنی بانک مرکزی در بازار) و همچنین اقداماتی نظیر کاهش نسبت سپرده قانونی و اعمال سیاست تبدیل اضافه‌برداشت برخی از بانک‌ها و موسسات اعتباری به خطوط اعتباری و قرارداد سپرده‌گذاری در بازار، نرخ سود بازار بین‌بانکی ریالی با روندی کاهشی مواجه شده و از 27.1 درصد در سال 1393 به 18.6 درصد در سال 1395 کاهش یافته و در ادامه به 18.9 درصد در 9 ماهه ابتدایی سال 1396 رسیده است.
همان گونه که خلاصه عملکرد بازار بین‌بانکی ریالی کشور در 9 ماهه اول سال 1396 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، در جدول (1) نشان می دهد، در این دوره، تعداد و متوسط ارزش روزانه کل معاملات انجام شده بازار به ترتیب با 14.8 و 49.9 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال گذشته به رقم 27463 فقره با متوسط ارزش روزانه 180 هزار میلیارد ریال رسیده. بررسی معاملات بازار در 9 ماهه آغازین سال 1396 به تفکیک سررسید معاملات بیانگر آن است که 98.1 درصد از ارزش معاملات مربوط به معاملات یک‌شبه است که با فلسفه تأمین مالی کوتاه‌مدت بازار بین‌بانکی سازگار است. نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی ریالی در 9 ماهه ابتدایی سال 1396 معادل 18.9 درصد است که با تداوم سیاست‌های تسهیل اعتباری، این نرخ به 18.1 درصد در آذرماه سال جاری کاهش یافته است.
تحلیل نرخ سود موزون ماهانه بازار بین‌بانکی ریالی در مقاطع ماهانه بیانگر آن است که روند افزایشی نرخ سود موزون - که به‌خصوص از ماه‌های پایانی سال گذشته آغاز شده بود- از مردادماه معکوس شده و با روند نزولی این نرخ به 18.1 درصد در آذرماه سال جاری رسیده است. مضاف‌براین‌که کمترین پراکندگی نرخ‌های سود در 9 ماهه نخست سال جاری مربوط به چهار ماه منتهی به آذر است.
در مجموع، تعمیق تدریجی و گسترش ابعاد بازار بین‌بانکی ریالی در کنار حضور موثر بانک مرکزی و مدیریت فعالانه نرخ سود بازار (به‌خصوص در سال‌های اخیر)، اهمیت نقش بازار بین‌بانکی ریالی در تامین مالی کوتاه‌مدت بانک‌ها را دوچندان کرده است. امید است با هدایت کامل انجام مبادلات بازار به سامانه مبادله‌گری بازار بین‌بانکی ریالی، (بانک مرکزی با هدف پایش لحظه‌ای مبادلات بازار بین‌بانکی ریالی و حذف شوک‌های نقدینگی تاثیرگذار بر نرخ سود بازار و همچنین سهولت انجام مبادلات بازار بین بانکی ریالی، سامانه مبادله‌گری بازار بین‌بانکی ریالی را در سال 1395 طراحی و راه‌اندازی کرده است) و همچنین ارتقای خدمات این سامانه نظیر اتصال آن به سامانه ساتنا، شاهد گسترش نقش بازار بین‌بانکی ریالی در تسهیل تامین مالی کوتاه‌مدت شبکه بانکی کشور باشیم.
