به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت، بازار بین بانکی ریالی در ایران در تیر ماه سال 1387 بر اساس سیاست‌های پولی و اعتباری کشور و مطابق با ماده 34 بسته سیاستی- نظارتی سیستم بانکی در این سال، برای انجام معاملات عمده بین بانک‌ها راه‌اندازی شد. هدف از راه‌اندازی و توسعه فعالیت این بازار، تقویت مدیریت نقدینگی بانک‌ها و تسهیل تامین مالی منابع مورد نیاز بانک‌ها در کوتاه‌مدت، برقراری انضباط پولی مناسب بانکی و اجرای مؤثرتر سیاست های پولی کشور است.
طی سال‌های فعالیت، بازار بین بانکی ریالی از استقبال قابل قبول شبکه بانکی برخوردار بوده است. تعداد اعضای فعال در بازار بین بانکی از 10 بانک در سال 1387 به 30 بانک و موسسه اعتباری در ده‌ماهه اول 1396 رسیده است. با افزایش تدریجی عمق بازار، معاملات بازار بین‌بانکی ریالی - که شامل سپرده‌گذاری (سپرده‌پذیری) اعضای بازار نزد (از) یکدیگر است- نیز از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است؛ به طوری‌که معاملات بازار با افزایش بیش از 1847 برابری، از 17 فقره در سال 1387 به 31.4 هزار فقره در سال 1395 رسید. تعداد معاملات بازار بین‌بانکی ریالی در ده‌ماهه ابتدایی سال 1396 نیز معادل 31.2 هزار فقره است.
در نمودار (1) حجم ارزشی روزانه و نرخ سود موزون معاملات بازار بین‌بانکی ریالی از سال تاسیس تا ده‌ماهه ابتدایی 1396 (آخرین آمار موجود) منعکس است. براساس آخرین آمار موجود، متوسط ارزش روزانه معاملات بازار بین‌بانکی ریالی با افزایش قابل توجهی از 15.7 میلیارد ریال در سال 1387 به 107 هزار میلیارد ریال در سال 1395 رسید. با ادامه این روند، متوسط ارزش روزانه معاملات بازار در ده‌ماهه ابتدایی سال 1396 به 193 هزار میلیارد ریال افزایش یافته است.
همچنین طبق اطلاعات مندرج در نمودار بالا، نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی ریالی از 21.1 درصد در سال 1387 به 14.4 درصد در سال 1389 کاهش یافت و در ادامه به دلیل وجود تنگنای اعتباری بانک‌ها، نرخ سود با روندی افزایشی به 27.1 درصد در سال 1393 رسید. لیکن در سال‌های اخیر با مداخله موثر بانک مرکزی در بازار بین‌بانکی ریالی، روند نرخ سود بازار با کاهش مواجه شده است. با مدیریت فعالانه نقدینگی بازار (سپرده‌گذاری‌های صریح و ضمنی بانک مرکزی در بازار) و همچنین اقداماتی نظیر: کاهش نسبت سپرده قانونی و اعمال سیاست تبدیل اضافه‌برداشت برخی از بانک‌ها و موسسات اعتباری به خطوط اعتباری و قرارداد سپرده‌گذاری در بازار، نرخ سود بازار بین‌بانکی ریالی با روندی کاهشی مواجه شده و از 27.1 درصد در سال 1393 به 18.6 درصد در سال 1395 کاهش یافته و در ادامه به 18.8 درصد در ده‌ماهه ابتدایی سال 1396 رسیده است.
خلاصه عملکرد بازار بین‌بانکی ریالی کشور در ده ماهه اول سال 1396 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، در جدول (1) آورده شده است. در این دوره، تعداد و متوسط ارزش روزانه کل معاملات انجام شده بازار به ترتیب با 16.5 و 66.5 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال گذشته به رقم 31222 فقره با متوسط ارزش روزانه 193 هزار میلیارد ریال رسیده است. بررسی معاملات بازار در ده‌ماهه آغازین سال 1396 به تفکیک سررسید معاملات بیانگر آن است که 98.3 درصد از ارزش معاملات مربوط به معاملات یک‌شبه است که با فلسفه تأمین مالی کوتاه‌مدت بازار بین‌بانکی سازگار است. نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی ریالی در ده‌ماهه ابتدایی سال 1396 معادل 18.8 درصد است که با تداوم سیاست‌های تسهیل اعتباری، این نرخ به 18.1 درصد در دی‌ماه سال جاری کاهش یافته است.
تحلیل نرخ سود موزون ماهانه بازار بین‌بانکی ریالی در مقاطع ماهانه (مطابق با نمودار شماره2)، بیانگر آن است که روند افزایشی نرخ سود موزون - که (به‌خصوص) از ماه‌های پایانی سال گذشته آغاز شده بود- از مردادماه معکوس شده و با روند نزولی این نرخ به 18.1 درصد در دی‌ماه سال جاری رسیده است. مضاف‌براین‌که کمترین پراکندگی نرخ‌های سود در ده‌ماهه نخست سال جاری مربوط به پنج ماه منتهی به دی است.
مرکزی به عنوان تنظیم‌کننده بازار، کلیه امور مربوط به برنامه‌ریزی، سازماندهی، هماهنگی، تدوین مقررات، نظارت، کنترل و تسویه معاملات را برعهده داشته و جهت اعمال سیاست‌های پولی در بازار شرکت می کند. همچنین، حمایت از نرخ سودی مشخص توسط بانک مرکزی از طریق مداخله در بازار، بر حسب شرایط بازار و مقتضیات سیاست پولی و اعتباری صورت می گیرد.
در مجموع، تعمیق تدریجی و گسترش ابعاد بازار بین‌بانکی ریالی در کنار حضور موثر بانک مرکزی و مدیریت فعالانه نرخ سود بازار (به‌خصوص در سال‌های اخیر)، اهمیت نقش بازار بین‌بانکی ریالی در تامین مالی کوتاه‌مدت بانک‌ها را دوچندان نموده است.
