بر این اساس، خلاصه ای از مجموعه تحولات اقتصاد کلان و اقدامات بانک مرکزی در راستای دستیابی به اهداف و ماموریت های این بانک در شهریورماه 1401 به شرح ذیل ارائه می شود.
1- تحولات اقتصاد کلان
بررسی تحولات تورم ماهانه شاخص کل کالاها و خدمات مصرفی در سال جاری نشان می دهد تورم ماهانه شاخص کل مصرف کننده در شهریور ماه سال جاری با 0.2 واحد درصد افزایش نسبت به ماه قبل (2.4 درصد) به 2.6 درصد رسید. تورم های نقطه به نقطه و دوازده ماهه شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی در شهریور ماه سال جاری نیز به ترتیب ارقام 44.9 و 39.6 درصد را ثبت نمود که نسبت به مردادماه سال جاری به ترتیب معادل 0.9 و 0.5 واحد درصد کاهش نشان می دهد. بررسی تورم ماهانه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی به تفکیک گروه های اختصاصی "کالا" و "خدمت" در شهریورماه نشان می دهد تورم ماهانه گروه اختصاصی "کالا" با 0.5 واحد درصد افزایش نسبت به ماه گذشته به 1.9 درصد رسید. در مقابل تورم ماهانه گروه اختصاصی "خدمت" در همین مقطع همچنان با روند کاهشی همراه بوده و با 0.3 واحد درصد کاهش نسبت به ماه گذشته به رقم 3.9 درصد رسید. بررسی تحولات تورم ماهانه گروه کالا به تفکیک "خوراکی ها" و "غیرخوراکی ها" موید افزایش تورم ماهانه اقلام خوراکی در شهریور 1401 نسبت به ماه قبل از آن می باشد. بطوریکه شاخص بهای خوراکی ها و آشامیدنی ها (با ضریب اهمیت 25.5 درصد) با 1.3 واحد درصد افزایش نسبت به مرداد و ثبت تورم ماهانه 2.1 درصدی، سهمی معادل 0.8 واحد درصد را از تورم ماهانه شاخص کل (2.6 درصد) در شهریورماه سال جاری به خود اختصاص داده است. تحولات شاخص خدمت نیز حاکی از آن است که افزایش تورم ماهانه این گروه عمدتاً متاثر از تحولات شاخص های خدمت در گروه" مسکن و خدمات ساختمانی" و "بهداشت و درمان" بوده است؛ به طوری که سهم این دو گروه از تورم ماهیانه خدمت در شهریور ماه سال جاری (3.9 درصد) به ترتیب 3.0 و 0.3 واحد درصد بوده است.
در حوزه تجارت خارجی با توجه به اطلاعات منتشره از سوی گمرک ج.ا.ایران، طی نیمه نخست سال 1401 ارزش صادرات گمرکی برابر با 24.3 میلیارد دلار بود که موید افزایش حدوداً 13.3 درصدی آن در مقایسه با مدت مشابه سال 1400 است. ارزش واردات گمرکی نیز در این مقطع معادل 26.0 میلیارد دلار گزارش شده است که حاکی از افزایش حدوداً 13.2 درصدی آن نسبت به دوره مشابه سال قبل است.
مطابق با اطلاعات مندرج در سامانه معاملات الکترونیکی ارز، بررسی تحولات بازار ارز حاکی از آن است که در شهریور ماه متوسط نرخ فروش دلار در بازار حواله حدود 268.5 هزار ریال بود که نسبت به مرداد ماه معادل 1.1 درصد افزایش نشان می دهد. در بخش اسکناس نیز متوسط نرخ فروش دلار در این ماه حدود 283.4 هزار ریال بود که حاکی از کاهش 0.8 درصدی آن در مقایسه با مرداد ماه است. در بازار غیررسمی نیز متوسط نرخ دلار در شهریور ماه نسبت به ماه قبل از آن، با کاهش همراه بود.
در بازار مسکن و بر اساس اطلاعات اخذ شده از سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات کشور، متوسط قیمت خرید و فروش یک متر مربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده در شهر تهران طی شهریور 1401 نسبت به ماه قبل 1.1درصد و نسبت به ماه مشابه سال قبل نیز 36.3 درصد افزایش را تجربه نمود. در بازار سهام نیز شاخص کل بورس اوراق بهادار در روز پایانی شهریورماه 4.9 درصد نسبت به روز پایانی ماه قبل کاهش یافت. لازم به ذکر است سیاست گذار پولی با رصد مستمر تحولات قیمت داراییها و توجه به دلالتهای آن بر تغییر سطح انتظارات تورمی، عنداللزوم اقدامات سیاستی مناسب را در دستور کار قرار خواهد داد.
بررسی تحولات بازار بین بانکی در شهریورماه نشانگر کاهشی نسبی در حجم معاملات و کاهش وجوه در دسترس بانک ها و به تبع آن افزایش ملایمی در نرخ بازار بود که از جمله دلایل آن می توان به افزایش حراج های اوراق دولتی (از 74.6 هزار میلیارد ریال در مردادماه به 200.7 هزارمیلیارد ریال در شهریورماه) اشاره نمود؛ هرچند باید توجه داشت که علی رغم موارد عنوان شده، نرخ بازار بین بانکی کماکان در محدوده دالان از پیش تعیین شده قرار دارد.
در شهریورماه سال 1401، متوسط ماهانه نرخ بازده اسناد خزانه اسلامی با سررسید یک، دو و سه ساله به ترتیب با 0.05 ، 0.45 و 0.81 واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل به 21.56 ، 22.50 و 22.37 درصد رسیده است. همچنین در این ماه منحنی بازده در تمامی سررسیدها (به استثناء سررسید 18 تا 24 ماهه) نسبت به دوماه گذشته در سطحی پایین تر قرار گرفته است. کاهش نرخ های بازده در شهریورماه به دلایلی نظیر ثبات نرخ ارز و ثبات قیمتی در بازارهای موازی، رکود حاکم بر بازار سهام و تداوم روند نزولی شاخص کل، عدم عرضه اوراق اسناد خزانه اسلامی و سررسید شدن برخی از نمادهای این اوراق مربوط است که موجب تقویت تقاضا و کاهش نرخهای بازده در سررسیدهای مختلف شده است.
حجم نقدینگی در پایان شهریورماه سال 1401(معادل 55949.3 هزار میلیارد ریال) نسبت به پایان سال 1400 معادل 15.8 درصد افزایش یافته که در مقایسه با رشد متغیر مذکور در دوره مشابه سال قبل (17.0 درصد) به میزان 1.2 واحد درصد کاهش نشان می دهد. همچنین، نرخ رشد دوازده ماهه نقدینگی در شهریور ماه 1401 معادل 37.5 درصد بوده است. لازم به توضیح است که در حدود 2.5 واحد درصد از رشد نقدینگی در دوازده ماهه منتهی به پایان شهریورماه سال 1401 مربوط به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفترکل داراییها و بدهیهای بانک مهر اقتصاد به اطلاعات خلاصه دفترکل داراییها و بدهیهای بانک سپه (به واسطه ادغام بانک های متعلق به نیروهای مسلح در بانک سپه) می باشد و فاقد آثار پولی است. به عبارت دیگر در صورت تعدیل اثرات پوشش آماری مذکور، رشد نقدینگی در پایان شهریورماه سال1401 نسبت به پایان شهریورماه سال 1400 معادل 35.0 درصد خواهد بود.
رشد پایه پولی در دوازده ماهه منتهی به شهریورماه سال 1401 به 33.1 درصد رسید. لازم به ذکر است پایه پولی در پایان شهریورماه سال 1401 (معادل 6907.3 هزار میلیارد ریال) نسبت به پایان سال 1400، رشدی معادل 14.4 درصد داشته که در مقایسه با رشد متغیر مذکور در دوره مشابه سال قبل (13.1 درصد) به میزان 1.3 واحد درصد افزایش یافته است.
2- اقدامات بانک مرکزی
در شهریور ماه 1401 با هدف مدیریت نقدینگی بازار بین بانکی ریالی، بانک مرکزی در تعامل با بانک ها اقدامات اعتباری زیر را انجام داد:
انجام عملیات بازار باز با موضع توافق بازخرید طی چهار مرتبه حراج به ترتیب به ارزش 670.0، 684.9، 685 و 681.7 هزار میلیارد ریال مجموعاً به ارزش معاملاتی 2721.6 هزار میلیارد ریال در قالب توافق بازخرید با سررسید 7 روزه (مانده توافق بازخرید از محل عملیات بازار باز در پایان شهریورماه معادل 681.7 هزار میلیارد ریال بوده است).
استفاده بانک ها از اعتبارگیری قاعده مند در نرخ سقف دالان برای رفع نیازهای نقدینگی طی 21 روز کاری جمعاً به ارزش معاملاتی 723.3 هزار میلیارد ریال (مانده اعتبارگیری قاعده مند در پایان شهریورماه 1.9 هزار میلیارد ریال بوده است).
در شهریور ماه سال جاری، طی برگزاری پنج مرحله حراج و دو مرحله پذیره نویسی اوراق مالی اسلامی دولتی، جمعا مبلغ 200.7 هزار میلیارد ریال اوراق توسط ایستگاه معاملاتی بانک مرکزی به فروش رسید که از این مبلغ، 120.7 هزار میلیارد ریال طی پنج مرحله حراج توسط بانک ها و سایر سرمایه گذاران و مبلغ 80.0 هزار میلیارد ریال در دو مرحله پذیره نویسی توسط سایر سرمایه گذاران خریداری شد.
