به گزارش بانک و صنعت به نقل از سازمان برنامه و بودجه کشور، امور اقتصاد کلان سازمان برنامه و بودجه کشور در مطالعه ای که با هدف تحلیل تغییرات رفاه خانوار منتشر کرده، به بررسی نوسانات رفاه مادی خانوار پرداخته است.
در این مطالعه بررسی هایی روی مهمترین عواملی که بر رفاه مادی خانوار تاثیر داشته از جمله ضریب جینی، اثر اعمال تحریم ها و پرداختهای انتقالی (اعم از یارانه نقدی و کمک حق بیمه رایگان) صورت گرفته است. این مطالعه نشان می دهد برای سنجش دقیق رفاه مادی خانوار و استفاده از جریان مصرفی کالای سرمایه ای خانوار ضرورت تولید داده تابلویی بلندمدت هزینه های خانوار توسط مرکز آمار ایران ضروری است.
بر اساس بررسی های دفتر اقتصاد کلان سازمان برنامه و بودجه کشور، شدت نابرابری (ضریب جینی) رفاه مادی خانوار از سال 1390 شاهد افزایش ملایمی بوده در حالیکه ضریب جینی بر اساس مخارج تقریبا ثابت (تغییرات از نظر آماری غیر معنادار) و افزایش نابرابری درآمدی در طول زمان شدید بوده است.
از سوی دیگر، در اثر اعمال تحریم های ابتدای دهه تمام دهکهای درآمدی با کاهش رفاه مادی بین 10 الی 20 درصدی مواجه شده است و به نظر می رسد با انجام تفاهم اولیه سال 1392 و آغاز فرایند مذاکرات برجام و تسهیل در برخی مبادلات بین المللی، خانوارهای دهک های مختلف از لحاظ درآمدی منتفع شدند، اما بهبود در مصرف و رفاه مادی از ابتدای سال 1395 و با حذف تحریم ها و رفع نااطمینانی تحریم، به وقوع پیوست. این مطالعه نشان می دهد طی دو سال پس از رفع تحریم ها، رفاه مادی خانوارهای شهری بین 5 الی 10 درصد بهبود یافته است. بیشترین اثر منفی اعمال تحریم های بین المللی بر دهک های پایین درآمدی به خصوص روستایی؛ و بیشترین نفع از اجرای برجام نصیب خانوارهای پردرآمد (شهری و روستایی) شده است.
مشابه سایر مطالعات، بیشترین کاهش در سهم و مقدار اجزاء مصرف خانوار در بخش خوراکی، طی یک دهه گذشته مشاهده می شود و این در حالی است که از سال 1395 و با اجرای طرح تحول سلامت مخارج خانوار در بخش سلامت (به خصوص در مناطق روستایی) افزایش شدید داشته است.
در این گزارش آمده است، پرداختهای انتقالی (اعم از یارانه نقدی و کمک حق بیمه رایگان) به قیمت ثابت از سال 1390 به صورت مستمر و به سرعت کاهش داشته است؛ به نحوی که در سال 1397 به یک سوم مقدار سال 1390 رسیده است. درآمد سرانه نیز به قیمت ثابت در همین دوره حدود 11 درصد کاهش داشته است، به نحوی که تنها از سال 96 تا سال 97 نزدیک به 15 درصد کاهش داشته است.
درآمدهای انتقالی نزدیک به 26 درصد از کل درآمدهای خانوارهای دهک اول و کمتر از 4 درصد از درآمد خانوارهای دهک دهم را پوشش می دهند. حقوق و درآمدهای متفرقه (معمولاً معاف از مالیات) به ترتیب 35 و 41 درصد از درآمدهای خانوارهای پردرآمد را تامین می کند.
همچنین به دلیل همزمانی رفع تحریم ها و رشد اقتصادی در خلال سال های 96-95 و کاهش نابرابری مصرفی و همزمان رشد چشمگیر در رفاه خانوار در این دو سال؛ به نظر میرسد ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی اثر غالب در رفع نابرابری، کاهش فقر و افزایش رفاه داشته است.
