بورس کالا مسیر توسعه صادرات

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت؛ مدیرعامل بورس کالای ایران در همایش سراسری اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی با عنوان «توسعه صادرات قانون محور و بدون رانت» به جایگاه بورس کالای ایران در بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: بورس کالای ایران به عنوان مجری و یکی از چهار بورس فعال در کشور، تحت نظارت شورای عالی بورس و اوراق بهادار به عنوان نهاد راهبری و سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان ناظر بازار سرمایه، فعالیت می کند.

حامد سلطانی نژاد افزود: بورس کالای ایران دارای دو بازار فیزیکی و مالی بوده که بازار فیزیکی شامل دو رینگ داخلی و صادراتی است و محصولات صنعتی و معدنی، پتروشیمی و فرآورده های نفتی و کشاورزی در این بازار عرضه و معامله می شود.

سلطانی نژاد به مزایای معامله محصولات در رینگ صادراتی اشاره کرد و گفت: تضمین اجرای تعهدات خریدار و فروشنده، انتشار اطلاعات عرضه و قیمت معاملات، امکان حضور مستقیم مشتریان خارجی، بازاریابی از طریق شبکه کارگزاران، کنترل منشاء کالای صادراتی، کشف منصفانه قیمت با ایجاد شرایط همسان و رقابتی و در نهایت امکان انعقاد قراردادهای استاندارد تجاری بین المللی از جمله مهمترین مزایای عرضه محصولات در رینگ صادراتی است.

وی به آمار معاملات رینگ صادراتی در 6 ماهه نخست سال جاری پرداخت و افزود: در رینگ صادراتی بورس کالا محصولاتی از جمله فولاد، قیر، سنگ آهن، روغن، گوگرد و عایق رطوبتی معامله شده که حجم معاملات آن طی نیمه اول امسال به یک میلیون و 941 هزار تن انواع محصول رسیده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته این رقم 2میلیون و 645 هزار تن محصول در این رینگ معامله شده بود.

چاره مقابله با نوسانات قیمت چیست؟

وی با بیان اینکه در رینگ صادراتی بورس کالا انجام معاملات در چهار مدل معاملات نقد، نسیه، سلف و کشف پریمیوم (قیمت شناور) امکان پذیر است، گفت: بررسی نوسانات قیمت های مختلف از جمله قیمت نفت برنت طی چهار سال گذشته نشان دهنده پتانسیل بالای نوسان قیمت در فرآورده های نفتی و محصولات پتروشیمی است و می توان برای پوشش ریسک ناشی از این نوسانات قیمتی و به کمک معاملات کشف پریمیوم، قیمت کالاها را براساس فرمول و با انعقاد قرارداد نهایی در سررسید تعیین کرد. بطوریکه مقایسه نوسانات قیمتی کالاها در سال 2018 نشان می دهد که نفت برنت با ضریب 9.36 درصدی، بالاترین ضریب تغییرات قیمتی را در بین کامودیتی ها همچون مس، ذرت و طلا دارد.

سلطانی نژاد با تاکید بر لزوم توسعه بازار صادراتی با وجود نوسانات قیمتی، اظهار داشت: چاره مقابله با این نوسانات، پوشش نوسانات قیمتی و اطمینان از تأمین مواد اولیه از طریق خرید مواد اولیه و فروش محصول به روش کشف پریمیوم است تا ضمن اطمینان از تامین مواد اولیه بتوان ثبات قیمت نسبت به بازارهای جهانی را نیز در حوزه صادراتی ایجاد کرد.

وی به بیان تجربه جهانی در قراردادهای کشف پریمیوم اشاره کرد و گفت: در بورس فلزات لندن، معاملات پریمیوم برای تحویل کالا در مکان‌های جغرافیای خاص که متقاضی بیشتری دارد به کار گرفته می‌شود. به این ترتیب می توان با بهره‌گیری از ابزارهای مالی جدید و ایجاد استراتژی هدفمند، موقعیت خرید یا فروش آتی با قیمت شناور را در بازار داخل نیز ایجاد کرد.

به گفته وی، در قراردادهای تجاری بین‌المللی نیز تجار برای انعقاد قراردادهای آینده و در عین حال پوشش نوسانات قیمت اقدام به انعقاد قراردادهایی با قیمت شناور (قیمت براساس قیمت مرجع) می‌نمایند.

مدیرعامل بورس کالای ایران به امکان استفاده از ظرفیت های رینگ صادراتی از طریق قراردادهای بلندمدت کشف پریمیومی اشاره کرد و گفت: از طریق این معاملات، صادرکننده، بازار هدف صادراتی را مشخص کرده و قراردادهای بین‌المللی برای تأمین کالا منعقد می کند که در این رابطه صادرکننده نیاز به "تضمین تأمین کالا" جهت برنامه‌ریزی صادرات دارد. تولیدکننده نیز زیرساخت لازم برای تولید را در اختیار دارد و به "تضمین فروش کالا" جهت برنامه‌ریزی نیازمند است. در نهایت، قرارداد کشف پریمیوم براساس فرمول مشخص (بر مبنای قیمت‌های مرجع) و پریمیوم کشف شده در بازار بین صادرکننده و تولیدکننده منعقد می شود.

فرآیند انعقاد قرارداد کشف پریمیوم

وی فرآیند معاملاتی انعقاد قرارداد کشف پریمیوم در بورس را تشریح کرد و گفت: معاملات کشف پریمیوم قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله می‌شود و به موجب آن، طرفین متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی در آینده (تحویل، حمل یا بارگیری) کالا را براساس قیمت نهایی (قیمت مبنا به علاوه مابه التفاوت توافق شده) معامله نمایند. خریدار بخشی از ثمن معامله را در زمان توافق، به فروشنده پرداخت و تسویه مابقی وجه متعاقباً و براساس شرایطی انجام می‌شود که در زمان عقد قرارداد مشخص می‌گردد. در این قرارداد، پریمیوم مبلغ یا درصدی است که جهت محاسبه قیمت نهایی به قیمت مبنا اضافه یا از قیمت مبنا کسر می‌شود و قیمت مبنا قیمتی است که در زمان تعیین شده در اط?عیه عرضه، توسط مرجع مورد قبول بورس اع?م می‌شود.

مدیرعامل بورس کالای ایران ادامه داد: به این ترتیب، معامله نهایی زمانی بین طرفین منعقد می‌شود که در قرارداد کشف پریمیوم طرفین متعهد به انجام آن طبق ضوابط بورس شده‌اند. این معامله در زمان مشخص شده در قرارداد کشف پریمیوم براساس قیمت نهایی، توسط بورس میان طرفین قرارداد کشف پریمیوم به صورت قرارداد نقد، نسیه یا سلف منعقد می‌گردد. قیمت نهایی در این قراردادها نیز از فرمول توافق شده بین طرفین و پریمیوم کشف شده قابل محاسبه است.

به گفته سلطانی نژاد در قرارداد کشف پریمیوم مبادله کالا با اختلاف قیمتی مشخص نسبت به قیمت مرجع و تحویل در زمان مشخص در آینده صورت می پذیرد و ابزاری برای پوشش ریسک و رونق مبادلات تجاری به شمار می رود.

انعطاف قرارداد کشف پریمیوم

سلطانی نژاد از مشخصه های قابل تغییر این نوع قراردادها برای بهینه سازی براساس نیاز هر مشتری سخن گفت و تصریح کرد: در قراردادهای کشف پریمیوم، امکان تعیین قرارداد بهینه وجود دارد؛ بطوریکه قرارداد کشف پریمیوم (زمان انعقاد معامله نهایی) می تواند برای سررسید کوتاه مدت و بلندمدت تعریف شود. همچنین فرمول تعیین قیمت معامله نهایی نیز می تواند بین حداقل وابستگی و حداکثر وابستگی به پارامتر متغیر، تغییر کند. افزون بر این، پیش پرداخت این قرارداد نیز براساس قرارداد (بین صفر تا صددرصد) متغیر است و معامله نهایی می تواند در سه قالب معاملات نقد، سلف و اعتباری صورت گیرد.

وی به بیان کاربردهای خاص قرارداد کشف پریمیوم پرداخت و گفت: متناسب با نیاز خریدار و فروشنده و به منظور پوشش ریسک قیمتی خریدار و فروشنده، تامین مالی کوتاه مدت و بلندمدت فروشنده و خریدار، می توان سررسید کوتاه مدت و بلندمدت را برای این قراردادها تعریف کرد و به دلیل منعطف بودن این ابزار مالی می توان میزان پیش پرداخت ها و فرمول تعیین قیمت معامله نهایی و نوع معامله را تغییر داد.

3 پیشنهاد برای بهبود تجارت و صادرات

سلطانی نژاد در خاتمه سخنان خود در همایش سراسری اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی، سه پیشنهاد را مطرح کرد و اظهار داشت: در این رابطه می توان پیشنهاد همفکری اتحادیه با بورس به منظور طراحی مدل های جدید معاملاتی را با هدف بهبود حلقه های زنجیره فرآیند توسعه اقتصادی (تولید، توزیع، مبادله و مصرف) جهت گسترش مبادلات تجاری و گسترش بازارهای هدف صادراتی ارایه کرد تا مدل هایی طراحی شود که مبتنی بر نیاز تولیدکننده، مصرف کننده و بازرگان و در جهت رفع نقاط ضعف فضای کسب و کار باشد.

مدیرعامل بورس کالای ایران گفت: همچنین به عنوان مورد دوم، پیشنهاد می شود که اتحادیه از طریق نظارت پیوسته بر عملکرد اعضا در بورس با هدف توسعه معاملات شفاف، نقش رگولاتوری بازار را ایفا کند. همچنین به عنوان سومین مورد پیشنهاد، بهره گیری از قراردادهای بلندمدت تأمین مواد اولیه و قراردادهای بلندمدت صادراتی با استفاده از ابزار کشف پریمیوم را می توان ارایه داد که در این رابطه می توان به امکان خرید کشف پریمیومی وکیوم باتوم و فروش کشف پریمیومی قیر در بورس کالا اشاره کرد.