به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت , اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) چهارشنبه دهم آذر برای برگزاری یکصد و هفتاد و یکمین نشست رسمی این سازمان در وین گردهم آمدند تا پس از دوره ای طولانی از اختلاف نظر و افتراق دیدگاه در مورد میزان تولید، چاره ای برای تغییر در وضعیت بهای اندک نفت در جهان بیاندیشند.
نشست 2 روز پیش، پس از مدت ها رایزنی و بر مبنای توافق غیررسمی که اوایل مهرماه در الجزایر صورت گرفت سرانجامی موفقیت آمیز برای اعضا داشت. بر اساس توافق روز چهارشنبه کشورهای عضو اوپک، از ابتدای سال آینده میلادی 1.2 میلیون بشکه در روز از مجموع تولید این سازمان کاسته خواهد شد.
به این ترتیب، اغلب اعضا پذیرفتند از میزان تولید خود به میزانی مشخص بکاهند. عربستان سعودی که بزرگترین تولید کننده نفت اوپک است، بیشترین کاهش میزان تولید را به میزان روزانه 486 هزار بشکه خواهد داشت. این در حالی است که ایران توانست ضمن معافیت از این کاهش عمومی، با دفاع از منطق خود برای افزایش تولید روزانه 90 هزار بشکه بر سهم تولید خود بیافزاید. بر اساس توافق صورت گرفته، ایران از ماه ژانویه 2017 میلادی تولید خود را از رقم سه میلیون و 707 هزار بشکه در روز آغاز می کند و به تدریج روزانه 90 هزار بشکه به این رقم خواهد افزود.
توافق اخیر که طی روزهای گذشته در زمره مهمترین رخدادهای جهان قرار گرفت از چند منظر قابل بررسی است؛
1- از حدود 2 سال پیش تاکنون، عربستان سعودی و کشورهای همسو با سیاست های آل سعود، به افزایش سطح تولید نفت اوپک اقدام کردند. توجیه افزایش سطح تولید این بود که بالا رفتن عرضه به کاهش قیمت نفت منجر می شود و در این وضعیت، دیگر تولیدکنندگان خارج از اوپک (به خصوص آمریکا با تولید نفت شیل) قابلیت رقابت موثر را از دست داده و بدین ترتیب حضور آنها در بازار کمرنگ خواهد شد. با وجود طرح چنین توجیهی، بسیاری هدف سعودی ها از کاهش قیمت نفت را ضربه زدن به رقیبانی چون ایران و روسیه می دانستند؛ کشورهایی که در پرونده های منطقه ای چون بحران سوریه مانع از تحقق اهداف ریاض شده بودند.
پافشاری سعودی ها و کشورهای همسو با ریاض بر افزایش تولید نفت، سبب شد قیمت این کالا بسیار فراتر از حد انتظار سقوط کند و در این بین عربستان که بزرگترین تولید کننده نفت در اوپک است، بیش از همه زیان دید. همراهی سعودی ها با خواست کشورهایی چون ایران، از دید بسیاری از ناظران تا حد زیادی ناشی از فرونی یافتن چالش های اقتصادی عربستان بود، ضمن آنکه نزدیک سازی سعودی ها به جمع بندی کاهش تولید نفت بر اساس توافق اخیر فرایندی بود که پس از ماه ها تلاش و رایزنی های دیپلماتیک به ویژه از سوی ایران صورت گرفت.
2- مساله مهم در توافق اخیر، پابرجایی موضع ایران در خصوص میزان تولید نفت خود بود. ایران که پس از توافق هسته ای به دنبال بازپس گیری سهمش از تولید و صادرات نفت بود، بارها اعلام کرد تا زمانی که تولید نفت خود را به زمان پیش از تحریم ها نرساند، دست از افزایش تولید برنخواهد داشت. در واقع حرف اصلی مقام های نفتی ایران این بود که اگر قرار به کاهش تولید و تحمیل هزینه بر کشورهای تولید کننده است، منطق حکم می کند این هزینه را کشورهایی بپردازند که سال های با افزایش غیرمنطقی سطح تولید سقوط قیمت نفت را رقم زدند. این موضع ایران در تمام نشست ها و مذاکرات به طور جدی از سوی مسوولان نفتی ایران پیگیری شد.
در نهایت، سعودی ها که تا پیش از این، کاهش تولید خود را منوط به کاهش یا تثبیت تولید نفت ایران می دانستند، با مقاومت ایران از موضع خود عقب نشستند. بر اساس این توافق، اغلب اعضا موظف به کاهش تولید خود شدند اما ایران نه تنها از این امر مستثنا شد بلکه می تواند تا سقف معینی تولید خود را افزایش دهد. به عبارت بهتر کاهش تولید عربستان و دیگر تولید کنندگان اوپک به سبد افزایش تولید ایران سرازیر می شود.
3- به دست آمدن این موفقیت در عرصه اقتصاد انرژی جهان مرهون تلاش های پیگیر مسوولان وزارت نفت و حمایت های دولت و مجلس از اقدام های این مسوولان در فرایند توسعه زیرساخت های استحصال محصولات انرژی، افزایش تولید و رایزنی های بین المللی در راستای تامین بیشینه منافع ملی در این حوزه است.
با وجود بسیاری از مخالفت ها، صنعت نفت ایران که سال ها از توسعه بازمانده و تولید آن از حدود چهار میلیون بشکه به زیر 800 میلیون بشکه در روز سقوط کرده بود، در کوتاه ترین زمان ممکن توانست از مزایای فضای پسابرجامی بهره جوید. در این پیوند، مدیریت کارآمد و استفاده از ظرفیت های داخلی برای احیای صنعت خموده نفت ایران، جلب سرمایه ها و فناوری های نوین خارجی برای توسعه میادین انرژی در کنار رایزنی های نفتی با اعضا اوپک و نیز تولیدکنندگان خارج از اوپک اقداماتی بوده که در راستای تحول چشمگیر اقتصاد انرژی ایران در دستورکار مسوولان وزارت نفت قرار داشته است.
4- با تمام تفاسیری که گفته شد، نباید از نقش برجام در دستیابی به توافق نفتی غافل شد. اگر برجام نبود و تحریم های دست و پا گیرعلیه صنعت نفت ایران ادامه داشت، صحبت از تولید و افزایش صادرات نفت ایران بی معنی بود. بنابر این می توان گفت این برجام بود که توافق نفتی یا به بیان برخی «برجام نفتی» را به ارمغان آورد.
فرجام سخن اینکه دستیابی به توافقی این چنین بین کشورهای صادرکننده نفت یک بار دیگر نشان داد که منطق دیپلماسی و تعامل سازنده همیشه برنده است و می تواند وضعیت برد- برد را برای طرف های دارای منافع مشترک اما با دیدگاه های متفاوت رقم بزند. همانطور که اختلاف های جدی در موضوع فعالیت های هسته ای ایران از راه گفت وگو دور میز مذاکره و از طریق دیپلماسی سازنده دولت یازدهم حل و فصل شد، این بار نیز به رغم اختلاف نظر های جدی در عرصه سیاسی میان برخی اعضای اوپک، منطق گفت وگو، همکاری های اقتصادی در جهت منافع مشترک را میسر کرد.
منبع:ایرنا
