به گزارش بانک و صنعت، تازه ترین گزارش بانک مرکزی نشان می دهد که حجم انتشار اوراق بدهی در سال جاری بیش از 40درصد رشد کرده است. با این میزان انتشار اوراق بدهی ارزش کل بازار اوراق بدهی به 350هزار میلیارد تومان رسید. مطابق بودجه سال 1400، دولت مجاز است امسال 132هزار میلیارد تومان اوراق بدهی بفروشد. طبق گزارش بانک مرکزی در 3ماهه نخست امسال 27هزارو 460میلیارد تومان اوراق بدهی منتشر شده است که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 41.9درصد رشد نشان می دهد. این اطلاعات همچنین نشان می دهد که در چند ماه گذشته نیز سرعت انتشار اوراق بدهی افزایش یافته است؛ به طوری که در خرداد ماه امسال 12هزارو 750میلیارد تومان اوراق بدهی تازه منتشر شده است. در این مدت همچنین حجم انتشار اسناد خزانه اسلامی رشد چشمگیری داشته است؛ به طوری که طبق آمار بانک مرکزی در 3ماهه نخست امسال 20هزار میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی منتشر شده که نسبت به سال قبل 186درصد رشد نشان می دهد. اسناد خزانه اسلامی، اوراق بهادار با نامی است که دولت برای تسویه بدهی های خود به پیمانکاران منتشر می کند. حجم انتشار صکوک نیز در 3ماهه نخست امسال با 75درصد رشد به 2هزارو 750میلیارد تومان رسیده است.
افزایش انتشار اوراق بدهی از این جهت اهمیت دارد که می تواند از طریق تأثیر بر پایه پولی مانع از رشد تورم شود. انتشار اوراق بدهی توسط دولت ها با هدف مدیریت کسری بودجه و تامین مالی پروژه های ملی به جای استقراض دولت از بانک مرکزی و شبکه بانکی سال هاست که در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه به کار گرفته می شود. ارزش اوراق دولتی سررسید نشده در تعداد زیادی از کشورها بیشتر از ارزش شرکت های بورس است و حتی بعضا با تولید ناخالص داخلی کشورها برابری می کند. به اعتقاد برخی اقتصاددانان، ایران برای دستیابی به رشد اقتصادی بالا، باید طی دهه آینده عمق بازار سرمایه یعنی مجموع نسبت بازار سهام و بازار بدهی به تولید ناخالص داخلی را از نسبت فعلی به حدود دوبرابر برساند که مستلزم رشد سالانه حدود 10درصد عمق مالی بازار سرمایه است.
به نظر می رسد این کار عمدتا از طریق توسعه بازار نوپای اوراق بدهی میسر است که ظرفیت های زیادی دارد؛ به ویژه آنکه سرعت خصوصی سازی شرکت های دولتی نیز کند شده است و انتشار اوراق بدهی می تواند کمک زیادی به برنامه های اقتصادی دولت کند. بازار اوراق بدهی همچنین یک ظرفیت بزرگ دیگر نیز دارد و قادر است از طریق تأثیر بر پایه پولی به بانک مرکزی در مهار تورم و اجرای سیاست های انقباضی کمک کند؛ بر همین اساس از چند سال پیش با توصیه های اقتصاددانان حجم انتشار اوراق بدهی افزایش یافته است و ظرف 5سال گذشته ارزش بازار اوراق تامین مالی بیش از 1500 درصد افزایش یافته است. هرچند انتشار اوراق بدهی برای دولت، شهرداری و شرکت ها تعهد مالی ایجاد می کند، اما عرضه اوراق بدهی دولتی و غیردولتی که به عنوان یک استراتژی پولی و بانکی در دستور کار بانک مرکزی است، در سال اخیر روند مثبتی را تجربه کرده است و رشد معاملات و بازده بازارهای مالی آن نشان می دهد، انتشار این اوراق با استقبال خوبی مواجه شده است.
آمار ها نشان می دهد حجم انتشار اوراق بدهی شرکتی یا اوراق بدهی متعلق به بخش خصوصی هم به سرعت در حال رشد است، اما با وجود رشد زیاد، این میزان سهم کمی از حجم کل اوراق بدهی را شامل می شود. درواقع با وجود آنکه حجم انتشار اوراق بدهی هر ماه در حال افزایش است، اما همچنان بخش زیادی از این اوراق بدهی متعلق به دولت است و هنوز شرکت های خصوصی سهم زیادی از انتشار این اوراق ندارند.
اغلب اقتصاددانان به دولت و شرکت ها پیشنهاد می کنند در شرایطی که اقتصاد در رکود است و شرکت ها با مشکلات زیادی از جنبه تامین مالی مواجهند با انتشار اوراق بدهی بخشی از منابع مالی شان را تامین کنند. به اعتقاد اقتصاددانان دولت می تواند با انتشار اوراق بدهی کسری بودجه های سنگین و شرکت های بخش خصوصی کسری وجوه در گردششان را تامین کنند.
در بازار بدهی هم انواع اوراق با سررسیدهای مختلف و دارای تضمین وجود دارد که می تواند گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری بدون ریسک باشد و نرخ های بازدهی بالاتری نسبت به سپرده های بانکی ارائه دهد. نرخ سود سپرده یک ساله 16درصد و نرخ سپرده 2ساله 18درصد است و اوراقی که در بازار بدهی معامله می شوند به صورت میانگین و تاریخی نرخی در حدود 22درصد دارند که بیش از نرخ سپرده های بانکی است و از نقد شوندگی بالایی نسبت به سپرده های 2ساله نیز برخوردارند.
