بر اساس بخشی از ماده ۲۱۶، دولت به تحویل لایحه بودجه سالانه کل کشور تا ۱۵آذر هر سال مکلف است؛ این تصمیم مجلس هشتم به دنبال بینظمی و تأخیر مکرر دولتها در تحویل لایحه بودجه بود که اغلب برنامه اقتصادی کشور را در موعد مناسب به مجلس ارائه نکرده بودند؛ این روند موجب شده بود تا نظام بودجهریزی با آسیبهایی روبهرو شود و تنظیم برنامههای اقتصادی کشور همیشه دستخوش شتاب و اضطراب شود و ترازنامه مالی کشور در روزهای پایانی سال به تصویب برسد.
تحویل دیرهنگام لایحه بودجه به بهارستان، سنت نامبارکی است که سالها در نظام بودجهبندی کشور جریان داشته و همواره اعتراض و انتقاد نمایندگان مجلس را به دنبال داشته است؛ برخی کارشناسان، این تعلل دولت در تحویل لایحه بودجه را، بیتوجهی به قانون و موجب دامن زدن به توزیع ناعادلانه اعتبارات ارزیابی کردهاند.
سوابق دولت نهم در تحویل بودجه به مجلس هفتم
دولت نهم نخستین برنامه بودجه خود را که به بودجه سال ۱۳۸۵مربوط میشد، در ۲۵دیماه سال ۱۳۸۴به مجلس تقدیم کرد و نمایندگان مجلس هفتم کمتر از دو ماه برای رسیدگی به مهمترین برنامه اقتصادی کشور در کمیسیونهای تخصصی، کمیسیون تلفیق و صحن علنی فرصت داشتند.
دومین لایحه بودجه دولت نهم نیز در نخستین روز بهمنماه ۱۳۸۵به مجلس تحویل شد تا مجلس هفتم این بار نیز برای بررسی بودجه سال ۸۶کل کشور مجبور باشد با شتاب و با برپایی نشستهای فشرده سه نوبته، برنامه اقتصادی سال ۱۳۸۶را مصوب کند.
دولت نهم در گام بعدی و در آخرین همکاری خود با مجلس هفتم، لایحه بودجه سال ۱۳۸۷کل کشور را در تاریخ ۱۷دی ۱۳۸۶به مجلس تقدیم کرد تا نمایندگان مجلس هفتم از آخرین تجربه همکاری خود با دولت برای تدوین بودجه، خاطره تعجیل، خستگی و نشستهای مکرر فشرده و فرسایشی، را به یاد داشته باشند.
مجلس هشتم، بودجه و دولت احمدی نژاد
مجلس هشتمیها با توجه به حساسیت و اهمیت لایحه بودجه سالانه بهعنوان مهمترین برنامه مالی کشور و نیاز این برنامه به بررسی دقیق و کارشناسی، در آغاز کار خود، قانونی تصویب کردند تا دولت را به تحویل بودجه سنواتی در نیمه آذر ماه هر سال مکلف و از فشارها و تعجیلهای حاصل از تأخیر در تقدیم لایحه بودجه کم کنند.
نخستین همکاری دولت نهم با مجلس تازه روی کار آمده هشتم درباره تصویب برنامه بودجه نیز بر خلاف تأکید مجلس بر ارائه بهموقع بودجه، تجربه موفقی نبود و دولت لایحه بودجه سال ۸۸را در تاریخ هشتم بهمن ۱۳۸۷و با ۵۳روز تأخیر به مجلس ارائه کرد تا مجلس هشتم کمتر از یک ماه و نیم برای رسیدگی به این سند مالی زمان داشته باشد.
دومین همکاری مجلس هشتم با دولت نیز که به بودجه ۸۹ مربوط میشود با وجود اعتراض و انتقادهای نمایندگان و درخواستهای اقتصاددانان برای تحویل بودجه در زمان مقرر، سرنوشتی متفاوت از بودجه سالهای پیش نداشت و بودجه سال ۸۹کل کشور که باید در ۱۵آذر سال ۸۸به مجلس تقدیم میشد با ۵۰روز تأخیر در قیاس با آخرین مهلت قانونی دولت در روز چهارم بهمن سال ۸۸به مجلس ارائه شد.
بودجه ۹۰؛ پرحاشیهترین لایحه دولتهای پس از انقلاب
لایحه بودجه سال ۱۳۹۰کل کشور در میان لوایح بودجه پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون، رکورد تأخیر و تحویل دیرهنگام را به خود اختصاص داده است؛ در همه سالهای پس از انقلاب و در دولتهای پیشین، حتی زمانی که کشور درگیر جنگ و مشکلات متعدد بود هرگز لایحه بودجه پس از ۱۰بهمن به مجلس تحویل نشده است و این نخستین بار در سابقه بودجهنویسی کشور بود که دولت لایحه بودجه را با تأخیر بیسابقه به مجلس تحویل داد.
بیش از نیمی از نمایندگان مجلس هشتم و همه اعضای هیئت رئیسه مجلس در تذکرهای شفاهی و کتبی خود و یا در گفتوگوی خود با رسانهها، درباره تأخیر دولت در تحویل لایحه بودجه سال ۹۰ کل کشور به مجلس، بارها و بارها اعتراض کردند و حتی با انتشار نامهای از رئیسجمهوری برای بیتوجهی به قانون انتقاد کردند.
سرانجام دولت دهم در تاریخ اول اسفندماه سال گذشته، پس از ۷۵ روز تأخیر، لایحه بودجه سال ۱۳۹۰ کل کشور را به مجلس تسلیم کرد؛ به دنبال آن کمیسیونهای تخصصی مجلس هشتم، رسیدگی به این لایحه و تنظیم گزارشها از آن را از سوم اسفند آغاز و در روزهای پایانی سال ۸۹ مقرر کردند بودجه ۹۰ را بهصورت دو دوازدهمی تصویب کنند؛ کمیسیون تلفیق بودجه هم کار خود را برای رسیدگی به این بودجه از ۱۶ فروردین ۹۰ آغاز کرد و در اواسط اردیبهشتماه به پایان رساند.
سال ۹۰، سال آغاز اجرای دومین برنامه پنج ساله از دوره ۲۰ساله سند چشمانداز است، سه ماه پیش از آغاز این سال هم اجرای قانون هدفمند کردن یارانه حاملهای انرژی کلید خورد، از این رو بودجه سال ۹۰ کل کشور، حساسیت ویژهای داشت.
جدول زیر کارنامه همکاری دولت نهم و دهم با مجالس هفتم و هشتم را در زمینه ارائه لایحه بودجه به مجلس نشان میدهد؛ بر اساس آمار این جدول دولتهای نهم و دهم بهصورت میانگین لوایح بودجه را با حدود ۴۵روز تأخیر به مجلس تحویل داده است.
لایحه بودجه سال | تاریخ تحویل لایحه به مجلس | زمان تأخیر دولت در ارائه لایحه |
۱۳۸۵ (آغاز دولت نهم) | ۲۵دی ۱۳۸۴ | ۴۰روز |
۱۳۸۶ | ۱بهمن ۱۳۸۵ | ۴۶روز |
۱۳۸۷ | ۱۷دی ۱۳۸۶ | ۳۲روز |
۱۳۸۸ | ۸بهمن ۱۳۸۷ | ۵۳روز |
۱۳۸۹ (آغاز دولت دهم) | ۴بهمن ۱۳۸۸ | ۴۹روز |
۱۳۹۰ | ۱ اسفند ۱۳۸۹ | ۷۵ روز |
۱۳۹۱ | تاکنون تحویل نشده است | |
بر اساس ماده ۲۱۶آییننامه داخلی مجلس، دولت موظف است لایحه بودجه سالانه کل کشور را حداکثر تا ۱۵آذرماه هر سال به مجلس تسلیم کند،