یکسان سازی نرخ ارز از وخیم تر شدن وضعیت اقتصاد جلوگیری می کند

به گزارش بانک و صنعت به نقل از پایگاه خبری اتاق ایران، حذف یا باقی ماندن ارز ترجیحی از موضوعاتی است که مدتی است به گوش می رسد. کامران ندری، عضو پژوهشکده پولی بانکی در این باره به «پایگاه خبری اتاق ایران» می گوید: قطع کـردن تخصیص ارزهای ترجیحی، یعنی پیمودن بیش از 90 درصد راه یکسان سازی نرخ ارز. سقف قیمتی ارز نیمایی هم باز و در حال نزدیک شدن به قیمت بازار آزاد است. پس عملاً بیشتر مسیر برای یکسان سازی نرخ ارز طی شده است. در شرایط فعلی اقتصاد دولت جز یکسان سازی نرخ ارز چاره ای ندارد. البته اطلاع ما مربوط به گزارش هایی است که رسانه ها منتشر می کنند.

او می گوید: بر اساس این گزارش ها، با اینکه دولت مثلاً برای واردات کنجاله سویا ارز 4200 تومانی تخصیص می دهد اما کنجاله سویا الان در بازار به قیمت ارز آزاد فروخته می شود حتی شنیده ها حاکی از آن است که اگر نهاده دامی با قیمت ارز دولتی به دست تولیدکننده برسد، برخی از آنان ترجیح می دهند آن را در بازار آزاد بفروشند تا اینکه برای مصرف دام استفاده کنند، چون به خاطر تفاوت قیمتی، درآمد هنگفتی نصیب آنان می شود.

او می گوید: این نشان می دهد ارز 4200 تومانی خیلی کارساز نبوده فقط رانت زیادی ایجاد شده است. البته برخی کارشناسان به تجربه یکسان سازی نرخ ارز در دولت اصلاحات اشاره می کنند. اما در دهه 80 دلیل اجرای یکسان سازی نرخ ارز این بود که روابط ما با دنیا بهبود پیدا کرده بود، تحریم نبودیم، ارتباطات بانکی با تمام کشورها برقرار بود، درآمد نفتی داشتیم... یعنی آن زمان درست شرایطی معکوس حال حاضر را داشتیم. حتی سیستم نظارتی در آن زمان بسیار قوی تر از حال حاضر بود. به خاطر فساد گسترده ای که در اقتصاد ریشه دوانیده است، حتی سیستم نظارتی از دوران جنگ هم ضعیف تر شده است.

او معتقد است: تهدید برای کسانی که تخلف می کنند و ارز دولتی می گیرند اما کالا را با ارز آزاد می فروشند، فایده ندارد. بانک مرکزی، اولین راهی که برای بازگرداندن ارز صادراتی در نظر گرفت، اعلام لیست کسانی بود که ارز را برنگردانده بودند اما عملاً این اقدام راهی از پیش نبرد. بنابراین تک نرخی شدن ارز، بهترین راهکار برای ایجاد انگیزه در صادرکنندگان غیرنفتی است تا ارز را برگردانند. وقتی صادرکنندگان مجبور بودند ارز را با قیمتی پایین تر از بازار وارد سامانه نیما کنند، انگیزه ای برای بازگرداندن این ارز نداشتند و قانون را دور می زدند. اما با یکسان سازی نرخ ارز، آن ها می توانند ارز را با قیمت بازار وارد کنند دیگر نیازی به دور زدن قانون نیست.

او تصریح می کند: نظام چند نرخی ارزی وقتی با نظارت دقیق همراه نباشد به همراه خود رانت دارد. در دو سال گذشته رانت بزرگی در کشور توزیع شد و فساد بزرگی رخ داد. امسال هم همچنان دولت بر ارز 4200 تومانی اصرار دارد. مسئله اصلی این است که ما از سال 1397 گذشته به دلیل به هم خوردن تعادل اقتصاد ایران و نوسانات ارزی درگیر توزیع ارز ترجیحی شده ایم که ماحصل این کار ایجاد فساد در کشور بوده است.

او تاکید می کند: باید نظام تخصیص، توزیع و نظارت به دقت کار خود را انجام دهد. نباید تخصیص ارز ترجیحی به صورت فردی و سلیقه ای اداره شود؛ اداره ایمن حوزه از فردی باید به شورایی تبدیل شود. در نهایت این ارز ترجیحی اختصاص داده شده باید با نظارت و نظر شورا به کسی واگذار شود و می شد. باید کسانی که ارز ترجیحی برای واردات کالای اساسی گرفته اند، کالا به کشور وارد می کردند و این کالا باید در بازار توزیع می شد. باید بر روی توزیع کننده نظارت دقیق انجام شود و عملکردش به صورت شفاف بیان شود. و حلقه پایانی نظام نظارت است که باید بر عملکرد دو حلقه قبلی نظارت کند.

او ادامه می دهد: دولت برای حفظ استفاده از ارز 4200 تومانی برای واردات کالاهای اساسی تلاش زیادی کرد و از سال 97 این برنامه را اجرا کرد اما چون به نتیجه نرسید، قصد یکسان سازی نرخ ارز را دارد.

او تصریح می کند: از طرف دیگر چون سیستم های نظارتی هم قوی و کارساز نیست، بنابراین دولت به این جمع بندی رسیده که ارز دولتی را قطع کند. یکسان سازی به این معنی نیست که قیمت ارز کلاً به یک قیمت می رسد، بلکه در یکسان سازی مهم نرخ حواله است. نرخ حواله همیشه کمتر از نرخ اسکناس بوده است. حواله هم یک نرخ ندارد و نرخ آن بستگی به کشور مقصد دارد مثلاً کالایی که مقصد صادراتی آن کشورهای اروپایی است، قطعاً نرخ هزینه حواله ارزی آن بیشتر از کشورهایی مانند چین یا روسیه است. اما با یکسان سازی، نرخ ها به هم نزدیک می شوند. اگر سیستم نظارتی قوی نداشته باشیم تا صادرکنندگان و افراد را به بازگرداندن ارز ملزم کند، راه آن ایجاد انگیزه درونی است، پس وقتی صادرکننده می بیند ارز را با نرخ واقعی می تواند وارد بازار کند، انگیزه را به دست می آورد.

ندری می گوید: یکسان سازی نرخ ارز حتماً آثاری دارد. البته مشاهده می کنیم که حتی کالاهایی که ارز 4200 می گیرند هم قیمتی افزایشی در بازار دارند. ارز 4200 تومانی به آن معنی مانع افزایش قیمت ها نبوده است اما حذف آن هم طبعاً موجب بالا رفتن قیمت ها می شود. حتی به لحاظ روانی هم یکسان سازی نرخ ارز موجب افزایش قیمت ها می شود و فشار زیادی ممکن است بر مردم وارد شود، چون قرار نیست با یکسان سازی نرخ ارز درآمد مردم هم تعدیل شود. نوع مدیریت باید برای کاهش فشار بر مردم برنامه های دیگر را اجرا کند. با یکسان سازی نرخ ارز جلو شدیدتر شدن وخامت اوضاع در آینده گرفته می شود و بازار از چندگانگی خارج می شود. نمی توان گفت با یکسان سازی تمام مشکلات حل می شود.