یادداشت مسؤل نظارت و تطبیق شرعی بانک صنعت و معدن به مناسبت هفته بانکداری اسلامی

به گزارش بانک و صنعت به نقل از روابط عمومی بانک صنعت و معدن، در این یادداشت آمده است:

سالگرد تصویب قانون بانکداری بدون ربا در سال 1362 که مصادف با هفته دوم شهریور ماه است به نام هفته بانکداری اسلامی و روز دهم شهریور ماه که این قانون به تأیید شورای محترم نگهبان رسید به نام روز بانکداری اسلامی نامیده شده است؛ این قانون در پاسخ به دغدغه بزرگان دینی و عموم مردم متدین تصویب گردید تا با عمل به آن بتوانیم نظام مالی سالم و اسلامی را پیاده سازی کنیم؛ بعد از گذشت چهار دهه از تصویب این قانون هنوز اهدافی که مد نظر بوده به دلایل مختلفی محقق نشده است؛ این ایام بهانه ای است تا نظام بانکی کشور اعم از بانک مرکزی و بانک های عامل یک ارزیابی مجددی از عملکرد خود داشته باشند که به چه میزان توانستند ضوابط و اصول بانکداری اسلامی را عمل کنند و برنامه ریزی برای آینده را برای تحقق آرمان ها داشته باشند.
بانکداری اسلامی الگوی خاصی از بانکداری است که در آن، عملیات و خدمات بانکی در چهارچوب اهداف نظام اسلامی و سازگار با شریعت و موازین اسلامی تنظیم می گردد و تفاوت های اساسی با نظام بانکداری متعارف و تفاوت هایی با بانکداری بدون ربا دارد که از جمله آنها می توان به این موارد اشاره کرد: حرمت ربا در معاملات، رعایت عدالت در توزیع منابع، رعایت عدالت در توزیع سود و زیان، رعایت غبطه موکلین، انجام واقعی معاملات و دوری از معاملات صوری، نظارت های دقیق و واقعی بر مصرف تسهیلات و علاوه از رعایت الزامات شرعی قراردادها، لزوم رعایت نکات اخلاقی در این نوع بانکداری مورد تأکید است که از جمله آنها، برخورد مناسب با مشتریان و احترام به تمامی اربابان رجوع، ارائه توضیحات و مشورت های مورد درخواست به مشتریان با سعه صدر و حسن برخورد، انجام مسؤلیت های اجتماعی، رعایت مسائل محیط زیستی و بهداشتی و .... که از این ها به بانکداری اخلاقی نیز تعبیر می شود.
عدم انطباق فعالیت ها و عملیات بانکی با اصول و موازین شریعت، نظام بانکی را با خطر و ریسک شریعت مواجه خواهد نمود. تقویت نظارت شرعی و لزوم تشکیل هیأت نظارت شریعت در بانک مرکزی و بانک ها برای اطمینان از انطباق فعالیت ها و محصولات با اصول شریعت در نظام بانکداری اسلامی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. استانداردهایی در این خصوص توسط مهم ترین نهادهای بین المللی همچون هیأت خدمات مالی اسلامی و سازمان حسابداری و حسابرسی مؤسسات مالی اسلامی در حوزه نظارت شرعی شناسایی و منتشرشده است؛ در بیشتر کشورها، هریک از نهادهای مالی اسلامی موظف به تشکیل هیأت نظارت شرعی داخلی جهت اطمینان از انطباق عملیات بانکداری با موازین شرعی است و در برخی دیگر به ایجاد یک مرجع شرعی بالاتر در سطح نظارتی مانند بانک مرکزی اقدام نموده اند که با استانداردسازی و یکپارچه کردن احکام و قوانین اسلامی در ایجاد اطمینان از انطباق پذیری و سازگاری روش های تأمین مالی و ابزارهای مختلف مالی اسلامی با اصول شریعت در تمام بانک ها نقش مهمی ایفا می کند.[لیلا محرابی- مقاله هیأت مرکزی شریعت و ساختار نظارت شرعی در بانک های اسلامی؛ با تأکید بر استانداردهای بین المللی و تجارب کشورها] به حمدلله چند سالی است که در نظام بانکی ایران نیز بحت نظارت و تطبیق شرعی ایجاد شده است و در قانون جدید بانک مرکزی نیز، شورای فقهی به عنوان یکی از ارکان بانک مرکزی دیده شده است و البته نونهالی است و به ثمر نشستن آن صبوری و همکاری همه بانک ها را طلب می کند.
لزوم مراقبه در انجام تکالیفی که بر عهده انسان است و محاسبه عملکرد خود یکی از وظایفی است که اساتید اخلاق در بیانات و کتب خود بدان اشاره کرده اند؛ یکی از در دسترس ترین این کتاب هایی که در این خصوص تدوین شده است، یکی از آنها کتاب ارزشمند جامع السعاده مرحوم نراقی است؛ روایات بسیاری بر لزوم محاسبه وارد شده و بیشتر کتب روایی و اخلاقی، بابی را به نام محاسبه اختصاص داده و آورده اند که اگر امروز دقت نشود، دقت فردا سودی نخواهد داشت و سبب شرمندگی خواهد شد؛ چرا که اگر امروز خودمان حسابرسی نکنیم حسابرس روز رستاخیر خیلی دقیق است؛ قرآن بر این مساله تاکید کرده و می فرماید: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ? [حشر:18] (اى کسانى که ایمان آورده اید، از خدا پروا دارید؛ و هر کسى باید بنگرد که براى فردا[ى خود] از پیش چه فرستاده است)؛ پیامبراسلام صلی الله علیه و آله فرمود:«حاسِبُوا اَنْفُسَکُم قبلَ اَن تُحاسَبُوا» پیش از آن که مورد حسابرسى قرار گیرید، خود به حساب نفستان برسید.[ مجلسی، بحار الأنوار، 1403ق، ج67، ص73.]؛ امام کاظم علیه السلام هم فرمودند: «از ما نیست کسی که در هم? روز نفس خویش را محاسبه نکند تا اگر کار نیکی کرده از خدا توفیق انجام بیشتر آن را بخواهد و اگر کار بدی کرده از خداوند آمرزش طلبد و به او بازگردد.[ کلینی، اصول کافی،1407ق، ج2، ص453]
فرمود که صادقانه در هر نَفَسی باید به حساب کارهایت برسی
هر روز اگر به عمد غفلت کردی دستت نرسد به دامن دادرسی
با توجه به آثار مخرب ربا و درآمد حاصل از معاملات باطل حرام، ضروری است که انسان در عملکرد خود تأمل کرده و دقت بیشتری روی معاملاتی که انجام می دهد داشته باشد و همانطور که در بخش حسابداری به بدهکار و بستانکار ها دقت داریم در خصوص موارد شرعی نیز حساس باشیم، خصوصاً که امیرالمؤمنین سلام الله علیه فرمود: یَا مَعْشَرَ اَلتُّجَّارِ اَلْفِقْهَ ثُمَّ اَلْمَتْجَرَ اَلْفِقْهَ ثُمَّ اَلْمَتْجَرَ اَلْفِقْهَ ثُمَّ اَلْمَتْجَرَ وَ اَللَّهِ لَلرِّبَا فِی هَذِهِ اَلْأُمَّةِ أَخْفَى مِنْ دَبِیبِ اَلنَّمْلِ عَلَى اَلصَّفَا [الکافی , جلد5 , صفحه150] ترجمه: اى تاجران! نخست فقه و احکام معاملات را بیاموزید و سپس تجارت و انجام معامله بپردازد، به خدا سوگند! ربا در این امّت از راه رفتن مورچه بر روى سنگ صیقلى و برّاق(سیاه) پنهان تر و نامرئى تر است؛ و روشن است که جایگاه رباخوار جهنم خواهد بود؛ و البته قطعاً یکی از لوازم آن آموزش مناسب در خصوص احکام معاملاتی است که فرد آن را انجام می دهد.
لقمه ای که از درآمد حرام حاصل شده باشد؛ از دست شیطان به انسان می رسد و لذا باطن انسان را تاریک و ظلمانی می کند. در نتیجه آن کم کم انسان از عبادت لذتی نمی برد و البته طبیعی هم هست، چون سوختی که وارد بدن شده سوخت نامناسب است؛ لذا حال دعا پیدا نمی کند و اگر دعایی هم کرد دعا بالا نمی رود(مستجاب نیست). پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در پاسخ به این سوال که چه کنیم دعایمان مستجاب شود می فرمودند: کسب و کار خود را طیب و پاک کنید.
یکی دیگر ازآثار خطرناک ارتزاق از مال حرام از دست دادن اعتقادات صحیح است طوری که فرد دچار شک و شبهه و سستی در یقینیات خود می شود در ادامه قساوت قلب پیدا می کند؛ روز عاشورا امام حسین علیه السلام چند مرتبه مردم کوفه را موعظه کرد اما آنها هلهله و سر و صدا کردند که صدا به آنها نرسد. امام علیه السلام علت اینکار آنها را چنین فرمودند: همه شما از من نافرمانى مى کنید و به سخنان من گوش نمى دهید؛ علت آن این است که شکم هایتان از حرام پر شده و بر دل هایتان مُهر [غفلت] خورده است[مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج45، ص8.]. یکی دیگر از آثار مخرب لقمه حرام تاثیر آن بر نسل انسان است؛ عالم، عالم اسباب است. گندم از گندم بروید جو ز جو. امام صادق علیه السلام فرمود کسب حرام خودش را در فرزندان و نسل نشان می دهد؛ مرحوم آیت الله حاج حسنعلی نخودکی اصفهانی می فرمود مقامات معنوی که به دست آورم با سه چیز بود؛ نماز اول وقت، احترام به سادات، لقمه حلال؛ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود اگر کسی از یک کار حرامی به خاطر خدا دست بر دارد، خدا نه در قیامت، در همین دنیا پاداش به او می دهد.[برگرفته از سخنرانی حجت الاسلام عالی]
بیان اثرات مخرب لقمه حرام در این یادداشت به معنای این نیست که درآمد کارمندان نظام بانکی ربوی و حرام است؛ بله در واقع تذکر همان مطلبی است که امیرالمؤمنین سلام الله علیه روازنه در بازار کوفه به کسبه تذکر می دادند که در معاملات دقت بالایی نیاز است و اگر غفلت شود انسان در گرداب ربا غرق خواهد شد.
در پایان هفته بانکداری اسلامی را به تمامی همکاران عزیز، متعهد و توانمند بانک صنعت و معدن تبریک عرض نموده و امیدوارم؛ به پشتوانه همکاری و همیاری شما عزیزان بانکداری اسلامی را محقق ساخته و این بانک به عنوان الگو در نظام بانکی و بانکی پیشرو و اسلامی معرفی شود.