به گزارش بانک و صنعت، اگرچه صادرات نفت و حتی بنزین از سوی ایران، در دوران تحریم های یکجانبه آمریکا بر ضد جمهوری اسلامی بسیار حساسیت برانگیز شده، اما مروری بر فهرست تحریم های اخیر آمریکا علیه بخش انرژی ایران، نشان می دهد آمریکا نقطه ای را هدف گرفته که می تواند اثری متفاوت از کاهش صادرات نفت و فرآورده های نفتی ایران داشته باشد.
روز پنجشنبه هشتم مهرماه، دفتر کنترل سرمایه های خارجی وزارت خزانه داری ایالات متحده (OFAC) هشت شرکت و برخی اشخاص حقیقی را برای مشارکت در خرید و فروش محصولات پتروشیمی ایران تحریم کرد. دو روز پیش از آن هم آمریکا فهرستی از مقام های بخش انرژی ایران را منتشر کرد که مشمول تحریم قرار گرفته اند. در این فهرست افزون بر بیژن زنگنه وزیر نفت ایران، نام بهزاد محمدی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران هم قرار داشت. قرار گرفتن نام مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در این فهرست، در شرایطی که در عرصه بین المللی بیشتر شاهد جنجال رسانه ای بر سر کاهش صادرات نفت ایران و همچنین حواشی صادرات بنزین ایران بودیم، شاید برای برخی تعجب برانگیز بود، اما مروری بر برخی واقعیات موجود نشان می دهد که آمریکا، کدهای مهم و هشداردهنده ای از روند کنونی صنعت پتروشیمی دریافت کرده که برای تحریم صنعت پتروشیمی ایران، حتی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی را هم از قلم نینداخته است.
1- تحریم های آمریکا ضد شرکت هایی که در خرید و فروش محصولات پتروشیمی ایران نقش داشته اند، نشان می دهد که آمریکا دریافته پتروشیمی ایران همچنان حضور فعالی در بازارهای جهانی دارد و تحریم پتروشیمی، با وجود موانعی که در مسیر فروش محصولات پتروشیمی ایران ایجاد کرده، به اندازه تحریم نفت و فرآورده های نفتی ایران موفق نبوده است، به همین دلیل تحریم های صنعت پتروشیمی ایران را افزایش داده و بعید نیست این روند، حتی اگر دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا باقی نماند، تا زمانی که او کاخ سفید را به جو بایدن تحویل دهد ادامه یابد.
2- آنچه در پسابرجام سبب افزایش درآمدهای ارزی و افزایش کم نظیر رشد اقتصادی ایران شد، افزایش صادرات نفت بود. در دو سال پسابرجام و پیش از خروج ترامپ از برجام، حتی بخش هایی همچون بخش کشاورزی، رشد اقتصادی منفی داشتند، اما به مدد رشد صادرات نفت ایران، رشد اقتصادی ایران بسیار بالا بود. پس از خروج آمریکا از برجام، کاهش صادرات نفت ایران، درآمدهای ارزی را به شدت کاهش داد و در این بین، آنچه به کمک اقتصاد کشور آمد، ارزهای حاصل از فروش محصولات پتروشیمی بود. در واقع، پتروشیمی، خط شکن تحریم شد تا هدف مهم آمریکا که ایجاد دیوار در مقابل درآمدهای ارزی ایران بود، به طور کامل تحقق نیابد. طبیعی است که آمریکا چنین تأثیرگذاری را از صنعت پتروشیمی ایران پیش بینی نمی کرد و دیر یا زود درصدد مقابله با آن برمی آمد.
3- اجرای طرح های جدید پتروشیمی که تولید 50 میلیون تنی ایران را به ترتیب به 100 و سپس به 130 میلیون تن می رساند، به عنوان جهش های دوم و سوم صنعت پتروشیمی، آن قدر اهمیت داشت که حتی رهبر انقلاب نیز چندی پیش در سخنانشان به این موضوع پرداختند و آن را رویدادی مهم توصیف کردند. چنین موضوعی نشانه اهمیت شتاب توسعه صنعت پتروشیمی در ایران است که نه تنها نقش صنعت پتروشیمی ایران را در جامه عمل پوشاندن به هدف تقویت فروش فرآورده و محصول در کنار فروش نفت خام نشان می دهد، بلکه آینده ای امیدبخش تر برای تقویت درآمدهای ارزی کشور از طریق مهم ترین محور جذب درآمدهای ارزی یعنی پتروشیمی نوید می دهد.
4- نکته آخر، تحریم بهزاد محمدی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی است. از یک منظر می توان تحریم او را به عنوان شخص اول شرکت ملی صنایع پتروشیمی تحریمی نمادین دانست که در پی تحریم پتروشیمی رخ داده است، اما از منظری دیگر، وقتی برنامه های گسترده صنعت پتروشیمی را مرور کنیم، نقشی متفاوت از بهزاد محمدی را می توانیم دریابیم. من این امکان را داشتم که در سفرها و برنامه هایی از نزدیک عملکرد مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی را رصد کنم. زمانی که محمدی از رأس شرکت اویک به عنوان یک شرکت عملیاتی، به پتروشیمی آمد، تصویر ذهنی روشن و حتی خوش بینانه ای از انتخاب مدیری عملیاتی و اجرایی برای شرکتی همچون پتروشیمی که قرار بود مهم ترین نقشش رگلاتوری باشد، نداشتم. اما از زمانی که بهزاد محمدی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی شده، به دلیل بازدیدهای میدانی گسترده و پیگیری های مکرر او از وضع مجتمع های پتروشیمی در حال احداثی که قرار است جهش دوم پتروشیمی را رقم بزنند، دوباره چتر شرکت ملی صنایع پتروشیمی روی این صنعت وسیع تر شده و این مهم ترین حاصل حضور مدیری عملیاتی در رأس پتروشیمی، پس از خصوصی سازی های گذشته بوده است. در واقع نقش محمدی در گستراندن این چتر، موجب می شود قرار گرفتن نام او در فهرست تحریم ها را نه صرفاً یک نام گذاری نمادین تحریمی، بلکه برآمده از عملکرد او در دو محور (الف) توسعه صنعت پتروشیمی در مسیر جهش دوم این صنعت و (ب) جذب منابع ارزی هر چه بیشتر برای کشور در شرایط تحریم می توان ارزیابی کرد.
حمیدرضا شکوهی
