پاسخ بانک مرکزی به مقایسه مغالطه آمیز آقای همتی درباره پایه پولی، نقدینگی، ارز و تورم

فارغ از روش نادرست و مغالطه آمیز رئیس کل اسبق بانک مرکزی در تحلیل ارقام کل های پولی (مقایسه سطح متغیرهای انباره و بی توجهی به رشد آنها در یک دوره زمانی) که پیش از این نیز بارها توسط ایشان استفاده شده و مورد انتقاد متخصصان قرار گرفته است، نرخ رشد دوازده ماهه نقدینگی از 42.0 درصد در پایان آبان ماه 1400 طی یک روند نزولی به 34.5 درصد در پایان آبان ماه 1401 کاهش یافته است.

حتی با در نظر گرفتن اثر افزایش پوشش آماری در رشد نقدینگی آبان ماه سال 1400 (معادل 2.7 واحد درصد از رشد دوازده ماهه که بدون لحاظ آن رشد نقدینگی در آن مقطع 39.3 درصد می بود) نیز ملاحظه می شود که روند رشد نقدینگی در یک سال اخیر به میزان قابل توجهی کاهنده بوده است. بنابراین، در سال جاری به واسطه اهتمام و تمرکز بانک مرکزی بر اجرای سیاست کنترل مقداری رشد ترازنامه بانکها و اعمال جرایم (تعدیل نسبت سپرده قانونی) بانکهای خاطی ملاحظه می شود که رشد خلق پول بانکها و تبع آن نقدینگی به میزان قابل توجهی کنترل شده است. همچنین روند رشد دوازده ماهه پایه پولی با آغاز به کار دولت سیزدهم و متاثر از رویکرد انضباط گرایانه دولت و سیاست های پولی و نظارتی فعال بانک مرکزی به طور قابل ملاحظه ای کاهشی بوده و از 42.6 درصد در پایان تیرماه 1400 به 34.6 درصد در پایان آبان ماه سال 1401 رسیده است.

در خصوص تحولات نرخ ارز در بازار غیررسمی لازم به توضیح است که نرخ مزبور عمدتاً متاثر از انتشار برخی اخبار و شایعات ناسازگار و ناهمخوان با واقعیت های اقتصادی کشور و به طور خاص ناسازگار با عوامل بنیادین (نظیر تحولات مثبت بخش خارجی اقتصاد)، با نوساناتی مواجه شده است که البته انتظار می رود نوسانات مذکور به واسطه وضعیت مطلوب منابع ارزی و جریانات تجاری کشور و نیز اقدامات مثبتی که در حوزه روابط خارجی در دستور کار قرار دارد، با کاهش همراه شود. هر چند بانک مرکزی در چارچوب الزامات و اقتضائات پیاده سازی نظام ارزی شناور مدیریت شده تلاش نموده است تا از بروز نوسانات در بازار حواله (به عنوان منبع اصلی تامین نیازهای وارداتی کشور که آثار آن به طور مستقیم به معیشت خانوارها انتقال می یابد) جلوگیری نماید و ثبات و پیش بینی پذیری این بازار را برای فعالین اقتصادی تقویت نماید.

در همین خصوص لازم به ذکر است که عمده مصارف ارزی کشور در بازار نیما تامین می شود و نرخ فروش حواله دلار در سامانه معاملات الکترونیک ارز در پایان آذر ماه سال جاری نسبت به پایان سال 1400 با رشد حدوداً 21.0 درصدی همراه بوده است.

طرح ادعای افزایش نرخ تورم به 45 درصد و انتقاد نسبت به عملکرد اقتصادی دولت از سوی رئیس کل اسبق بانک مرکزی در شرایطی مطرح شده است که شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری، نرخ تورم (دوازده ماهه) در زمان آغاز به کار رسمی دولت سیزدهم به رقم کم سابقه 59.3 درصد در شهریور ماه 1400 رسیده بود، لیکن به دنبال سیاست های به کارگرفته شده و اقدامات اجرایی در زمینه مدیریت موثرتر روند تحولات کل های پولی، نظارت بر قیمت کالاها و خدمات و تامین مناسب کالاهای اساسی، نرخ تورم از آن مقطع زمانی به بعد، روند نزولی به خود گرفت و به رقم 46.2 درصد در پایان سال 1400 رسید که موید کاهش 13.0 واحد درصدی نرخ تورم می باشد.

در همین ارتباط نرخ تورم نقطه به نقطه نیز با 25.3 واحد درصد کاهش از 54.9 درصد در شهریورماه سال 1400 به 29.5 درصد در اسفندماه این سال رسید. اگرچه روند کاهشی نرخ تورم نقطه به نقطه از ابتدای سال جاری متاثر از آثار تورمی اجرای تکلیف قانونی طرح مردمی سازی یارانه ها و حذف تخصیص ارز ترجیحی متوقف و در چهار ماه ابتدایی سال جاری مطابق انتظار با روند افزایشی مواجه گردید. به طوری که براساس برآوردهای انجام شده در مجموع حدود 10.8 واحد درصد از افزایش نرخ تورم در سال جاری مربوط به اصلاح قیمت کالاهای اساسی متاثر از اجرای اجتناب ناپذیر طرح مردمی سازی یارانه ها می باشد.

براین اساس انتقاد نسبت عملکرد دولت در کنترل تورم از سوی ایشان در شرایطی مطرح شده است که اولاً نرخ تورم نقطه به نقطه در بهمن 1399 (65.3 درصد) و نرخ تورم متوسط دوازده در شهریور ماه سال 1400 (59.3 درصد) بالاترین ارقام دهه های اخیر را تجربه کرده بود. ثانیاً چنانچه سیاست اصلاح تخصیص نرخ ارز ترجیحی از دوره تصدی ایشان به تعویق نمی افتاد و در همان زمان اجرایی می شد، نرخ های تورم سال 1399 و نیمه اول سال 1400 به مراتب بسیار بیشتر از ارقام تورمی مذکور نمایان می شد، هر چند بدون اجرای این طرح اصلاحی نیز، نرخ تورم تحویلی به دولت سیزدهم در اوج 70 سال اخیر قرار داشت.

علی ایحال می بایست خاطر نشان شود با فروکش نمودن آثار تورمی اجرای طرح مردمی سازی یارانه ها پس از گذشت ماه های اولیه اجرا، سطح تورم کالاهای اساسی خوراکی از مردادماه سال جاری به مسیر پیشین خود بازگشت و در مجموع تورم نقطه به نقطه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی از مردادماه سال جاری با کاهش همراه گردیده که این امر در آبان ماه سال جاری نیز استمرار داشته و از 45.8 درصد در مردادماه سال جاری به 44.3 درصد در آبان ماه رسیده است. ضمن آن که دولت با پیش بینی و اختصاص یارانه کالاهای اساسی در صدد جبران زیان رفاهی خانوارها ناشی از افزایش قیمت کالاهای مذکور (از محل اجرای این سیاست) برآمد و یارانه نقدی سه دهک اول ماهانه به 400 هزار تومان و شش دهک بعدی ماهانه به 300 هزار تومان به ازای هر فرد افزایش یافت. از این رو، اشاره صرف به افزایش نرخ تورم بدون توجه به اقتضائات اقتصادی دوره اخیر از جمله اجرای طرح بزرگ مردمی سازی یارانه ها، ارزیابی یکجانبه و به دور از انصاف کارشناسی است.