به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت، اجبار ایران برای فروش روزانه یک میلیون بشکه نفت در زمان تحریم، در عمل جایگاه ایران به عنوان بازیگر بزرگ بازار جهانی انرژی را خدشه دار کرده و کشورمان را در انزوا قرار داده بود.
انزوای تهران در بازار جهانی انرژی در سال های گذشته در حالی بوده است که ایران رتبه نخست ذخایر گازی و چهارم ذخایر نفتی جهان را در اختیار دارد.
پس از استقرار دولت یازدهم، همزمان با تلاش برای پیشبرد مذاکرات هسته ای، برای احیای جایگاه ایران در بازار جهانی انرژی و رفع تحریم ها و محدودیت های صنعت نفت نیز هدفگذاری شد.
بر این اساس، دولت یازدهم پس از پیشبرد موفق دیپلماسی سیاسی در مذاکرات هسته ای با 6 قدرت جهانی و دستیابی به برجام، توانست در نشست وین نیز با نمایش دیپلماسی موفق نفتی، عربستان و دیگران را وادار به پذیرش خواسته خود کند.
موفقیت ایران در احیای جایگاه گذشته خود در بازار جهانی نفت و ایفای نقش رهبری در اوپک به حدی است که چندی پیش «محمد سانوسی بارکیندو» دبیرکل سازمان کشورهای نفت (اوپک) در حاشیه دیدار با وزیر نفت ایران اعلام کرد توافق اعضای این سازمان در نشست الجزایر بدون رهبری ایران غیرممکن بود.
دبیرکل اوپک گفته بود: توافق الجزایر بدون همراهی سازنده و نقش رهبری که ایران به نمایندگی زنگنه ایفا کرد، غیر ممکن بود؛ از وی به دلیل انعطاف، همراهی و نقش رهبری برای حصول توافق در الجزایر سپاسگزاری میکنم.
بارکیندو افزوده بود: هدف اصلی از سفر به تهران، ارائه گزارشی درباره رایزنیهای گسترده پس از نشست الجزایر در ماه سپتامبر (مهرماه) است؛ در این سفرها به چند کشور عضو اوپک سفر داشتم و فکر کردم که باید به اینجا بیایم و به طور شخصی به زنگنه گزارش کامل بدهم و از مشورت وی استفاده کنم.
تصمیم اوپک به افزایش تولید نفت ایران و کاهش تولید عربستان
یکصد و هفتاد و یکمین نشست عادی سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در دهم آذرماه در وین برگزار شد که دستور کار مهم آن بررسی طرح فریز نفتی (تثبیت تولید) بود.
در این نشست، قرار شد که بیشتر اعضا، میزان تولید خود را کاهش دهند و 2 کشور لیبی و نیجریه که دچار ناامنی و بی ثباتی سیاسی هستند، از اجرای این طرح معاف شوند.
در این میان، برای ایران تصمیم ویژه ای اتخاد شد؛ با وجودی که عربستان و متحدانش در ابتدا تلاش داشتند ایران را وادار به پذیرش فریز نفتی و کاهش تولید کنند، در نتیجه رایزنی و دیپلماسی موفق نفتی، نه تنها کاهش تولید برای ایران لحاظ نشد، بلکه اعضا با افزایش 90 هزار بشکه ای تولید نفتی ایران در نیمه نخست 2017 موافقت کردند.
بر این اساس، قرار شد که عربستان تولید نفت خود را روزانه 486 هزار بشکه کاهش دهد، اما ایران که براساس گزارش منابع ثانویه (غیر رسمی) سه میلیون و 707 هزار بشکه در روز تولید می کند، 90 هزار بشکه دیگر به تولید خود بیفزاید.
ناکامی عربستان برای ادامه تحریم نفتی ایران در پساتحریم
پیشتر، عربستان سرسختی زیادی در مقابل بازگشت ایران به بازار جهانی انرژی و افزایش تولید نفت ایران نشان می داد و حتی گفته می شد که علی النعیمی وزیر نفت سابق عربستانی نیز در این مسیر، قربانی خشم مقام های سعودی شده است.
در نشست دوحه قطر که در اواخر فروردین ماه با هدف بررسی فریز نفتی (تثبیت تولید نفت خام در سطح ماه ژانویه-دی) برگزار شد، پس از مواجه شدن النعیمی با مقاومت ایران در توقف افزایش تولید، وی پیشنهادی را به ریاض مبنی بر موافقت با معاف کردن ایران از طرح فریز نفتی مخابره می کند که به قیمت برکناری اش در چند هفته بعد منجر می شود.
در نهایت، اجلاس دوحه به علت پافشاری ریاض بر همراهی تهران در طرح فریز نفتی و مقاومت ایران در مقابل این خواسته غیر منطقی به شکست انجامید و بازار نفت همچنان بی ثبات و ملتهب باقی ماند.
در واقع دلیل اصلی مخالفت ایران با مشارکت اولیه در طرح فریز نفتی این بوده است که نوعی خودتحریمی برای کشورمان به شمار می رود، زیرا تحریم های ایران از دیماه پارسال لغو شده و میزان تولید نفت ایران هنوز به میزان پیش از تحریم بازنگشته است.
بیژن زنگنه وزیر نفت دراین باره گفته بود: اگر ایران بخواهد تولید نفت را در سطح ماه ژانویه 2016 (دیماه) تثبیت کند بدان معناست که هیچ اتفاقی در رفع تحریم های این کشور نیفتاده است.
زنگنه، بازگشت به بازار نفت را حق کشورمان دانسته و تاکید کرده بود، ایران نقشی در نامتعادل کردن بازار نداشته و زمانی که بازار نامتعادل شده و عرضه بیش از تقاضا بوده، ایران کمترین تولید تاریخی خود را داشته است.
ادامه بی ثباتی در بازار جهانی نفت در ماه های اخیر که همراه با کاهش قیمت ها بود، باعث کسری بودجه شدید بسیاری از اعضای اوپک شده به طوری که برخی از آنها ناچار شده اند به طور بی سابقه ای، از هرینه های جاری و خدماتی بکاهند.
در میان کشورهای صادرکننده نفت، عربستان به عنوان بزرگترین بازنده کاهش قیمت ها به شمار می رود زیرا در این مدت ماهانه 6 میلیارد و 750 میلیون دلار (معادل 225 میلیون دلار در روز) ضرر کرده و درآمد را از دست داده است.
این در حالی است که ریاض در این مدت با درگیر کردن خود در منازعات و جنگ های منطقه ای با افزایش سنگین هزینه ها و همچنین کسری بودجه نیز مواجه شده است.
براین اساس، در فاصله اجلاس دوحه (در فروردین 95) تا نشست وین (آذر 95) فشارهای اقتصادی به تولیدکنندگان نفت و به ویژه عربستان، شرایط را برای موافقت با شرط ایران برای مشارکت در فریز نفتی فراهم کرد.
