موانع و راه کارهای حضور خارجی ها در بازار سرمایه ایران بین المللی شدن بورس، لزوم جذب سرمایه گذار خارجی

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت، با موضوع جذب سرمایه گذاری خارجی در بورس، موانع و راهکارها برگزار شد. این میزگرد که با حضور بهادر بیژنی، جانشین رئیس سازمان بورس در امور بین الملل، رامین ربیعی مدیرعامل گروه مالی فیروزه ، رضا سلطان زاده عضو هیأت مدیره بانک خاورمیانه، شهریار شهمیری مدیرعامل کارگزاری سهم آشنا و محمد نوربخش مدیر سرمایه گذاری خارجی شرکت سرمایه گذاری مهر اقتصاد مبین برگزار شد، در بخش اول به موضوع بین المللی شدن بورس تهران اختصاص یافت. حضور ایران در آیسکو و همکاری های مشترک با نهادهای ناظر معتبر دنیا از مواردی بود که به آن اشاره شد.

همچنین در بخش دیگر معضلات حضور سرمایه گذاران خارجی در بورس تهران مورد بررسی قرار گرفت که در این خصوص به تعامل هر چه بیشتر بورس تهران و بانک مرکزی تاکید شد. در پایان نیز راهکارهایی از سوی شرکت کنندگان مطرح شد که از سوی نماینده سازمان بورس با استقبال همراه شد.

بین المللی شدن راهکار جذب سرمایه گذار خارجی

در ابتدای این میزگرد بهادر بیژنی، جانشین رئیس سازمان بورس در امور بین الملل گزارشی از عملکرد سازمان بورس و اوراق بهادار در زمینه بین المللی شدن و جذب سرمایه گذار خارجی ارائه داد. وی در ابتدا با اشاره به تدوین برنامه بین المللی شدن در سازمان بورس و اوراق بهادار بیان کرد: یکی از فعالیت هایی که طی یک سال گذشته در سازمان صورت گرفته است، تدوین برنامه بین المللی شدن بازار سرمایه است.

بیژنی در ادامه افزود: این برنامه با همکاری دوستانی که هم در حوزه فاینانس و هم در حوزه بورس فعالیت داشته تنظیم شده است. یکی از نکات بسیار مهم در این برنامه، وجود یک رهیافت فعالانه به جای یک رهیافت عکس العملی است.

وی در توضیح موارد فوق گفت: به عنوان مثال اگر احساس کنیم که باید با نهاد ناظری ارتباط داشته باشیم، بهتر است خودمان به سراغ آن ها برویم. منتظر نباشیم آن ها ارتباط را برقرار کنند. یا اگر فکر می کنیم بعضی از بازیگران بازار سرمایه، مورد نظر و جزو اهداف ما هستند، خودمان فعالانه برویم، به جای این که منتظر بمانیم آن ها سراغ ما بیایند. به نحوی تلاش شد که دید مارکتینگ را توسعه دهیم.

نهاد ناظر ایران در تعامل با کشور های دنیا

جانشین رییس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به ارتباط نهاد ناظر با فعالان بازار سرمایه در زمینه بین المللی شدن بیان کرد: در این خصوص چند فعالیت مهم صورت گرفته است. مورد اول در صنعت نهادهای ناظر است که توانستیم با چند نهاد ناظر ارتباط عمیق، درازمدت و سازنده برقرار کنیم.

وی در این زمینه ادامه داد: سازمان بورس تلاش کرد، به جای این که با تعداد بسیار زیادی نهاد ناظر ارتباط سطحی و کم عمقی داشته باشد، با چند نهاد به تعاملات جدی برسد. یکی از این ارتباطات موفق با نهاد ناظر آلمان (بافین) است، که با همکاری آن ها در ایران ورکشاپ برگزار شد. همچنین در این مدت ایران هم در آلمان حضور پررنگی داشت و از زمانی که موافقت نامه میان طرفین امضا شد، جلسات متعددی بین دو کشور برگزار شد.

بیژنی همچنین افزود: آلمانی ها در بحث آیسکو حمایت جدی ای از ایران داشتند. علاوه بر آن، بیش از 50 درصد حجم سرمایه گذاری در بازار سرمایه ایران متعلق به آلمانی ها است .

وی با اعلام خبر همکاری بازار سرمایه ایران و چین بیان کرد: همچنین سازمان بورس و اوراق بهادار طی مدت اخیر ارتباط بسیار خوبی با نهاد ناظر بورس هنگ کنگ، عمان و یونان داشته است. آخرین خبری که در این خصوص مطرح است همکاری های مشترک ایران با نهاد ناظر بازار سرمایه چین است. طی مذاکراتی که صورت گرفت توانستیم یک موافقت نامه امضا و پروژه های مختلفی را تعریف کنیم.

بیژنی بخش دوم فعالیت های بین المللی شدن را در سطح نهادهای منطقه ای یا نهادها و سازمان های ویژه بیان کرد و گفت: ارتباط ما با کامسک "کمیته دائمی همکاری های اقتصادی سازمان همکاری اسلامی"، مثالی از ارتباط ما در سطح نهادهای منطقه ای است. در این زمینه ما توانستیم رییس یکی از بخش های این کمیته باشیم و در بخش دیگر نایب رییس هستیم. همچنین درIFSP که در واقع آیسکو اسلامی است، فعالیت ما جدی تر شده است. در زمینه قانونگذاری این کمیته حضور ایران جدی است به طوری که در این جلسات معاون حقوقی سازمان بورس ایران نیز حضور دارد.

جانشین رییس سازمان بورس در امور بین الملل در بخش دیگری از اظهاراتش با اشاره به حضور ایران در آیسکو بیان کرد: در سطح نهادهای بین المللی مهم ترین فعالیت ایران عضویت در IOSCO است. بیش از یک سال است که سازمان بورس عضو پیوسته آیسکو شده و در تلاش است به عضو عادی تبدیل شود. تا امروز چند مرحله از تصویب عضویت عادی ایران در این نهاد طی رایزنی های بسیار زیادی انجام شده است. در این زمینه ما با نهاد ناظر سوییس یا همان فینما و نهاد ناظر ناظر آلمان جلسه حضوری داشته ایم و حمایت آن ها را جلب کرده ایم.

وی در ادامه افزود: در بحث گفتگوی مالی مذاکرات مشترک سازمان بورس ، بانک مرکزی و طرف های سوییسی را در دستور کار داشته ایم . در این زمینه سوییسی ها به حمایت از عضویت عادی ما در IOSCO اشاره کرده اند. در مرحله اول پرونده ما در تیم ارزیابی با حضور کشورهایی چون انگلیس، آفریقای جنوبی، کره جنوبی، نهاد ناظر کبک و یونان بررسی شد و اعلام کردند که ما استانداردهای لازم برای همکاری با IOSCO به صورت عضو عادی را دارا هستیم. بعد از حصول این موافقت که یکی از مراحل بسیار مهم عضویت عادی ما در آیسکو است، پرونده ما به تیم ناظر ارسال شد که در حدود 30 نهاد ناظر از کشورهای مهم دنیا در آن عضو هستند.

بیژنی در ادامه توضیح داد: تا به حال چندین جلسه برگزار شده است. در این زمینه طی همین چند روز نیز مشغول تعامل با IOSCO و پاسخگویی به سوالات آنان بودیم. با وجود اینکه در بسیاری از نهادهای بین المللی عضو هستیم، اما عضویت در آیسکو ماهیت دیگری دارد. به جرات میتوان گفت که عضویت عادی ما در  این نهاد، موضوع بسیار جالب، جذاب و جدی است.

جانشین رییس سازمان بورس، بین المللی شدن بورس را مسیری برای جذب سرمایه گذار خارجی دانست و گفت: تصوری که از بین المللی شدن بازار سرمایه وجود دارد، مربوط به افزایش میزان جذب سرمایه گذار خارجی است. این نکته مقبول است که هر چقدر سرمایه گذاری خارجی بیش تری جذب شود فضای بازار سرمایه مطلوب تر می شود، اما واقعیت این است که بین المللی شدن بازار سرمایه را نباید نادیده گرفت.

وی در تشریح این موضوع بیان کرد: یکی از مهم ترین تاثیرات بین المللی شدن بازار سرمایه بالا رفتن استانداردها در بازار داخلی است. این نکته قابل قبول است که حجم سرمایه گذاری خارجی هنوز در شان بازار سرمایه نیست. برای همین بیش ترین و مهم ترین تاثیر بین المللی شدن را در افزایش استانداردهای بازار سرمایه می بینم. به عنوان مثال بسیاری از قوانین کنونی بازار ، مانند قانون توسعه و قانون بازار، به دلیل الزاماتی بود که به منظور عضویت در نهادهایی مانندWFE و IOSCO باید تصویب می شد.

بهادر بیژنی افزود: هدف اصلی آیسکو حمایت از سرمایه گذاری و سرمایه گذاران است، مسلما با عضویت عادی در این نهاد بیش ترین فایده متوجه سرمایه گذاران داخلی ما خواهد شد. بعد از اجرایی شدن برجام میزان حضور سرمایه گذاران خارجی بیش از سه برابر شده است. آلمانی ها حجم بسیار عمده ای را از سرمایه گذاری خارجی در ایران داشتند و ما ارتباط مان را با نهاد ناظر سرمایه گذاری آلمان به دقت ادامه می دهیم تا اعتمادی که سرمایه گذاران آلمانی به بازار، نهاد ناظر، بورس ها و کلیه فعالان بازار سرمایه داخلی کردند، حفظ کنیم.

بیژنی در بخش دیگری از ارائه گزارش فعالیت های سازمان بورس در زمینه بین المللی شدن به IFRS اشاره کرد و گفت: یکی از بحث های مهم ما طی مدت اخیر IFRS بوده است، که الزاماتی در این حوزه وجود دارد. یکی از اهداف مهم اجرایی کردن IFRS ایجاد زبان مشترکی بین ما و فعالان خارجی بازار سرمایه است. در این زمینه یکی از پروژه هایی که سپرده گذاری به صورت جدی پیگیری می کند، پروژه XNET است که اگر این پروژه اجرایی شود ما به بیش از 20 بازار دنیا متصل می شویم و می تواند تاثیر بسیار زیادی را در بین المللی شدن بازار سرمایه داشته باشد.

وی در ادامه به همکاری های مشترک بورس تهران و استانبول اشاره کرد و گفت: بورس تهران با بورس استانبول جلسات و مکاتبات زیادی داشته است. یکی از اختلافات بین این دو بورس در زمینه بحث گزارش گیری و ساعات معاملاتی بود که در نهایت به یک مدل قابل اجرا رسیدند. از سوی دیگر فرابورس فعالیت های بین المللی خود را به صورت جدی در حوزه های مختلف ادامه می دهد و شاهد تحولاتی در فعالیت های بین المللی آن هستیم. در آخرین اقدام، همکاری با بازار سرمایه عراق را آغاز کردند و اخیرا جلسه ای با رییس بورس بغداد داشتند. در نهایت آخرین تحولی که در حوزه فعالیت های بین المللی انجام شد تعامل بورس کالا و بحث سکوی مشترک معاملاتی بین این بازار و بورس ملی کالای هند است. در این زمینه پلتفرم و مسایل اجرایی آن آماده شده و در آینده نزدیک امیدواریم که اجرایی شود.

لزوم تعامل بانک مرکزی و سازمان بورس

در ادامه این میزگرد و بعد از تشریح فعالیت های سازمان بورس در خصوص بین المللی شدن و جذب سرمایه گذار خارجی، رامین ربیعی مدیرعامل گروه مالی فیروزه به چالش های جذب سرمایه گذار خارجی در چند سال اخیر اشاره کرد. وی در ابتدا با اشاره به اثر کمرنگ این فعالیت ها در زمینه جذب سرمایه گذار خارجی گفت: این مسئله مهم است که رابطه بین نهادهای ناظر و بورس های بین المللی مستحکم باشد، اما نیاز به دیده شدن اثر مطلوب آن در بحث جذب سرمایه گذار خارجی وجود دارد.

وی در ادامه بیان کرد: طبیعتا باید عضو آیسکو شویم و همه شرکت ها مانند سپرده گذاری، شرکت بورس و فرابورس با همتایان خارجی شان رابطه خوبی داشته باشند، اما در بحث عملیاتی که شرکت ما خیلی با آن درگیر بوده، مشکلات متعددی وجود دارد. در این خصوص چالش ها را می توان به دو بخش تقسیم کرد. بخش اول این چالش ها به نحوی است که از حیطه اختیارات همه نهادها خارج است.

ربیعی در این زمینه توضیح داد: مشکل کاستودین  (Custodian)بانک های بزرگ بین المللی یک بحث کلیدی است. پول با حجم زیاد وارد ایران نخواهد شد، مگر این که یکی از بانک های بزرگ بین المللی قرارداد بلند مدتی با سپرده گذاری مرکزی ایران و بانک های ایرانی ببندد. در دو یا سه سال آخر فعالیت دولت هشتم، که همه بانک های  بین المللی در ایران دفتر داشتند، موضوع کاستودین بسیار جدی بود. شاید بتوان گفت تنها 10 بانک بزرگ در دنیا کاستودین های معتبر هستند، که از این تعداد 7 الی 8 بانک متعلق به کشور آمریکاست که آن ها به ایران ورود نمی کنند. به همین دلیل تنها از تعداد باقی مانده میتوان انتظار داشت که به ایران آمده، شعبه بزنند و با بانک های ایرانی قرارداد ببندد.

وی در ادامه بیان کرد: شرکت ما در چهار سال گذشته سرمایه گذاری زیادی در این حوزه انجام داد که بدون بازگشت سرمایه بود. بسیاری بر این باور بودند که بعد از اجرای برجام این مشکل حل شود، اما متاسفانه هنوز با برخی مسائل دست به گریبان هستیم. به عنوان مثال در بحث سود و حساب بانکی مشکلات زیادی داریم. گروه هایی مانند ما زمان زیادی صرف می کنند و سرمایه گذاری می کنند، این گروه ها اهدافشان تنها اقتصادی نیست، زیرا عملا سرمایه گذاری بین المللی بازگشت سرمایه چندانی ندارد.

ربیعی در ادامه با توضیح این موضوع که مسیر طولانی بروکراتیک در بسیاری از موارد جذب سرمایه گذار را با مشکل همراه می کند، گفت: ما در این مسیر به اجبار باید تیمی را تشکیل دهیم که به دنبال سرمایه گذار خارجی باشد و با تمام مشکلات بروکراتیکی که دارد، از او وکالت بگیرد تا سود سهام آن ها را دریافت کند. در این بخش مشکل اعظم در بانک ها و در زمینه قبول این وکالت نامه ها است که فرایند دریافت سود سهامدار خارجی را بسیار به تعویق می اندازد.

وی ادامه داد: نمونه دیگر این چالش ها در خصوص حساب بانکی افراد خارجی در ایران است؛ اگر سرمایه گذار خارجی اقدام به خرید اوراق مشارکت کند، به دلیل اینکه نمی تواند حساب بانکی ایرانی داشته باشد در زمینه دریافت سود خود با مشکل رو به رو است. این موارد از جمله مشکلات عملیاتی است که سازمان بورس بدون نیاز به بانک مرکزی نمی تواند حل کند.

مدیرعامل گروه مالی فیروزه همچنین بیان کرد: متاسفانه در بسیاری از موارد بانک مرکزی همکاری های لازم را نداشته است. در زمان ورود پول به ایران بانک مرکزی حمایت پررنگی دارد، اما زمان خروج حمایت چندانی نمی کند. به همین دلیل سازمان بورس باید این راه حل ها را پیدا کند.

ربیعی با ارائه پیشنهادی در این خصوص گفت: به عنوان مثال وکالت نامه هایی که کارگزاران از سرمایه گذار خارجی می گیرند باید تبدیل به فرم ساده ای شود که امضا داشته باشد و کپی پاسپورت به رسمیت شناخته شود. همچنین می توانند با امور سهام تمام شرکت های بورسی تماس بگیرند و ابلاغ کنند که اگر چنین وکالت نامه ای ارائه شد، سود سهام بدون هیچ مانعی پرداخت شود.

وی در ادامه افزود: مشکل حساب بانکی را نیز می توان با حساب کارگزاری حل کرد. هر کارگزاری یک حساب مشتریان دارد که سود شرکت ها و اوراق مشارکت می تواند به این حساب واریز شود. این مشکلات را با ابلاغیه و دستورالعمل می توان حل کرد.

هموار سازی بروکراسی اداری برای خارجی ها

شهریار شهمیری، مدیرعامل کارگزاری سهم آشنا دیگر شرکت کننده این میزگرد با تایید اظهارات ربیعی گفت: فعالیتی که سازمان بورس در حوزه بین الملل انجام می دهد واقعا قابل ستایش است و همانطور که اشاره شد تیم قوی در سازمان این کار را جلو می برد. با این وجود برای ورود سرمایه گذار خارجی به ساده ترین موارد عملیاتی در بازار سرمایه، توجهی نمی شود.

 وی در ادامه بیان کرد: قوانین سرمایه گذاری خارجی برای چند دهه پیش است و نیاز به بروز رسانی دارد. بحث تعاملات با بانک مرکزی مطرح شد. ساده ترین اتفاقی که در حوزه سرمایه گذار خارجی باید بیفتد، ایجاد فرم های واحد است. این موضوع ناراحت کننده است، که هنوز یک فرم فارسی تایید شده برای سرمایه گذار خارجی نداریم.

شهمیری در توضیح این چالش بیان کرد: تصور کنید پس از پشت سرگذاشتن یک سری مراحل بسیار دشوار، یک قرارداد با سرمایه گذار خارجی امضا شود، در این مقطع، موضوع فرم مطرح می شود. برای حل این مشکل بهترین راه حل تاسیس موسسه ای با کارایی مترجم معتمد است.

وی پیشنهاد داد: همانطور که حسابرس و افراد معتمد در سازمان بورس حضور دارد، موسسه ای به عنوان مترجم معتمد انتخاب کنیم. در این صورت اگر کشورهای خارجی بخواهند از یک ایرانی مدرک بگیرند، چند دارالترجمه مورد وثوق دارند.

 مدیرعامل کارگزاری سهم آشنا در ادامه و در خصوص مسائل بانکی در زمینه سرمایه گذاری خارجی بیان کرد: بسیاری از چالش ها در زمینه سرمایه گذاری خارجی با همان تعداد بانکی که ذکر شد حل شده است و بحث سود سهام شرکت ها جدا از بحث مشکلاتی که دارد یکی از موانع جدی پیش رو است.

وی همچنین ادامه داد: عرضه های سازمان خصوصی سازی شرایط مناسبی برای سرمایه گذاران خارجی ایجاد کرده است. اما شرایط برای آن ها فراهم نیست و باید با سازمان خصوصی سازی نقد معامله کند. البته خرید نقدی بهتر از قسط است اما همین شرایط نیز برای آن ها فراهم نمی شود. ما فرصت بزرگی در بحث سرمایه گذاری در کشور داریم که خیلی راحت از دست می دهیم و شاید عدم تعامل بانک مرکزی در آن بسیار مشخص است.

شهمیری در ادامه با اشاره به جذابیت بازار بدهی ایران بیان کرد: ما برای معرفی بازار سرمایه به سرمایه گذار خارجی وقت زیادی صرف می کنیم، اما زمانی که اسناد خزانه یا اوراق مشارکت دولتی معرفی می شود، این مدت زمان به حداقل می رسد. با توجه به نرخ جذاب اوراق در ایران و نقدشوندگی مناسب آن تقاضا برای خرید زیاد است ، اما روند نقد کردن آن تقریبا میسر است.

وی در ادامه بیان کرد: مسیر پول سرمایه گذار خارجی در هاله ای از ابهام قرار دارد. در ابتدا باید پول از طریق صرافی یک بانک وارد حساب یک کارگزار شود و اسناد خزانه اسلامی خریداری شود. با توجه به اینکه زمان سررسید این اوراق کاملا مشخص است، این نقدینگی می تواند برگردد یا مجددا سرمایه گذاری شود.

تلاش های نتیجه بخش در زمینه کاستودین

در ادامه بیان این چالش ها از سمت شرکت های فعال در بازار سهام، بهادر بیژنی در این خصوص ابراز امیدواری کرد این چالش ها به حداقل برسد. وی در ابتدا با اشاره به لزوم تعامل میان سازمان بورس و بانک مرکزی بیان کرد : برای این که برنامه های بین المللی شدن بازار سرمایه رو به جلو باشد، احتیاج به تعامل داریم. نه تنها با بانک مرکزی که با سازمان خصوصی سازی، اتاق ایران، وزارت اقتصاد، سازمان سرمایه گذاری و نهادهایی که در برنامه بین المللی شدن به عنوان شریک حضور داشته اند، که البته تعامل با بانک مرکزی شاید یکی از مهم ترین تعاملات باشد.

بیژنی همچنین افزود: ما در بعضی از موارد به موفقیت هایی رسیدیم. به طور مثال تا چند ماه گذشته انتقال ارز با نرخ بازار از طریق شبکه بانکی امکانپذیر نبود. امروزه با فعالیتی که در بانک های مختلف صورت گرفت ، امکان تبادل ارزی با نرخ بازار آزاد وجود دارد.

وی افزود: یکی از مشکلات سرمایه گذاران خارجی، ورود پول با نرخ دولتی بود، این در همان ابتدا باعث 20 درصد ضرر سرمایه گذار می شد که در این زمینه مقرر شد در زمان خروج نیز ارز ارزان خریداری شود.

جانشین رییس سازمان بورس در امور بین الملل همچنین گفت: در حال حاضر تحول بزرگی که اتفاق افتاده مسیر را تا حد زیادی هموار کرده است. به این ترتیب اگر سرمایه گذار خارجی پولش را حتی با نرخ بازار وارد کند، در زمان خروج ارز با نرخ آزاد در اختیارش قرار می گیرد و مجوز فیپا هم به آن می دهند. در گذشته سرمایه گذار خارجی تنها با خروج ارز با نرخ دولتی می توانست مجوز فیپا را اخذ کند. این یکی از بزرگ ترین مشکلات ما را حل کرد.

بیژنی در خصوص کاستودین گفت: تلاش های زیادی از سوی سپرده گذاری مرکزی در سطوح مختلف حتی در سطوح بالاتر از بازار سرمایه انجام شد.

وی افزود: در حال حاضر تعاملاتی که ما با بانک مرکزی داریم عمدتا در حوزه کارگروه ها و جلسات است. البته من قبول دارم که باید تعاملات ما با بانک مرکزی بیش تر شود.

 چند نرخی بودن ارز، معضل اقتصاد ایران

محمد نوربخش، مدیر سرمایه گذاری خارجی شرکت سرمایه گذاری مهر اقتصاد مبین در بخش دیگر مشکلات داخلی را در جذب سرمایه گذار خارجی این چنین تشریح کرد: بخشی از مشکلات سرمایه گذاری خارجی اصلا در اختیار سازمان بورس نیست. بحث سیاست های خارجی و داخلی و فقدان رتبه مشخص که سرمایه گذار بخواهد به آن اعتماد کند، نیز از جمله مشکلات است.

وی در ادامه گفت: یکی از موارد در خصوص نرخ ارز است. سرمایه گذار خارجی باید بداند که زمان رفتن با چه نرخی می تواند ارز را بیرون ببرد. این بحث ها بسیار مهم است که برخی از دست سازمان بورس خارج است.

رغبت کم شرکت های ایرانی برای حضور خارجی ها

در ادامه رضا سلطان زاده، عضو هیأت مدیره بانک خاورمیانه با بیان اینکه بسیاری از این معضلات به شرکت ها بازمی گردد، گفت: زمانی که ما و چند شرکت دیگر در تکاپوی ورود سرمایه گذار خارجی بودیم، تصورمان این بود که شرکت های بورسی یا تمایلی برای حضور سرمایه گذار خارجی نداشتند یا بستر آن فراهم نبود.

وی در ادامه گفت: چندین بار شرکت های بزرگ خارجی را به ایران آوردیم. حتی در مواردی تا 9 بار سر میز مذاکره رفتیم. انعقاد قراردادهایی با ارقامی مانند 35 میلیون یورو تا 300 میلیون یورو فراهم می شد اما بعدها متوجه شدیم که غیر از بخش خصوصی، دولتی ها نه در تامین اجتماعی، نه بانک ملی، نه صندوق بازنشستگی کشوری، هیچکدام به معنای واقعی فروشنده نیستند.

سلطان زاده در ادامه بیان کرد: بازار شرکت های اروپایی آنقدر تحت تصرف شرکت های بزرگ امریکایی قرار گرفته که به بازار بزرگ ایران محتاطانه فکر می کنند. در این خصوص می توان تا حدی که امکان دارد با قوانین بین المللی تطبیق داشته باشیم. در حال حاضر بحث تامین مالی بانکی و فاینانس برای ایران راه اصلی خواهد بود. در این زمینه اتفاقا کشورهای خارجی بسیار مشتاق هستند. نه این که خیلی علاقه داشته باشند به شرکت های ایرانی وام بدهند، آن ها علاقه دارند کالاهای خود را صادر کنند و برای تسهیل آن مجبورند اعتبار مالی بدهند.

وی در ادامه توضیح داد: همان طور که در مطبوعات دیده شد طی همین مدت بانک های ایتالیا، اتریش و کره جنوبی با رقم های سنگین اقدام به این کار کرده اند. در این زمینه بانک خاورمیانه، بانک صنعت و معدن و چند بانک توسعه ای و تجاری سعی کردند این کار را انجام دهند، که مشکلات ریسک های ارزی مطرح شد. در این زمینه چندین بار با سازمان بورس صحبت کردیم که آیا می توانیم بستری فراهم کنیم که بورس تهران در موضوع فاینانس دخیل باشد. همچنین در خصوص اوراق ارزی نیز مذاکراتی صورت گرفت که بتوان در خارج از ایران لیست شود یا حتی اگر در ایران لیست شده باشد، ساختاری بوجود آوریم که اوراق فروخته شود.

وی همچنان مشکلات بانکی را یکی از مهمترین موانع ورود سرمایه گذار خارج دانست و گفت: مشکل دیگری که وجود دارد این است که آیا بانک ها می توانند بطور غیابی برای خارجی ها حساب باز کنند؟ خیر. این مانع بانکی در تمامی کشورهای دنیا برای سرمایه گذار خارجی وجود دارد و با توجه به این که سود سهام شرکت های بورسی به حساب اشخاص واریز می شود و افتتاح حساب به صورت غیابی برای سرمایه گذار خارجی امکان پذیر نیست، این روند با معضلی جدی رو به رو است. مگر این که بانک های ما در خارج از کشور نمایندگی داشته باشند و افراد در کشورهای دیگر به شعب بانک ایرانی مراجعه کنند.

سلطان زاده در ادامه و در خصوص معضل دریافت سود سهام توسط خارجی ها بیان داشت: در مورد دریافت سود مذاکراتی با شرکت سپرده گذاری مرکزی صورت گرفته و در حال پیگیری است.

وی همچنین در خصوص تقسیم سود شرکت ها گفت: طبق قانون تجارت ناشران 8 ماه فرصت پرداخت سود تقسیمی را دارند. در مذاکره با شرکت سپرده گذاری خواسته شد که دقیقا روز پرداخت سود تقسیمی، نقدینگی به حساب شرکت سپرده گذاری واریز و بعد به حساب کارگزاری واریز شود تا در حساب مشتری بنشیند. با این کار دو اتفاق می افتد. مورد اول اینکه شرکت ها دیگر نمی توانند سود تقسیمی واهی در مجامع در نظر بگیرند. موضوع دوم این است که فرار سوددهی از سوی شرکت ها اتفاق نمی افتد .

الگو برداری ایران از ترکیه

بخش دیگر این میزگرد به ارائه پیشنهادات از سوی شرکت کنندگان اختصاص داشت. در ابتدا رامین ربیعی بیان کرد: من به آینده بورس ایران امیدوار هستم. در یک مقایسه اجمالی میان بورس ایران و بورس ترکیه باید گفت شباهت های زیادی بین این دو کشور وجود دارد. بازار سرمایه ایران از جنبه های زیادی مانند بازار ترکیه است، چون نفت و گاز دارد. مزیتی که بازار سرمایه ایران نسبت به ترکیه دارد این است که منابع طبیعی بیشتری دارد. ولی دو نکته وجود دارد. در حال حاضر 60 درصد ارزش بازار بورس ترکیه در اختیار سرمایه گذار خارجی است و این رقم در ایران حدود نیم درصد است. این بدان معنا نیست که این 60 درصد سرمایه گذار خارجی در تمام صنایع حضور دارند. بلکه این سرمایه گذاران استراتژیک بلند مدت هستند. 90 درصد معاملات روزانه بورس ترکیه ترک ها هستند و تنها 10 درصد به خارجی ها تعلق دارد. جذب این نوع سرمایه گذارها با توجه به شرایط بین المللی راحت تر است. به عنوان مثال این که یک شرکت خارجی بیاید و 90 درصد یک شرکت ایرانی را خریداری کند راحت تر است تا این که بخواهیم یک فاند بین المللی به ایران بیاوریم تا سرمایه گذاری انجام دهد.

وی در ادامه بیان کرد: در حال حاضر در کشور، مقاومت در سطح مدیریت میانی وجود دارد. باید اراده قوی از بالا وجود داشته باشد. ما هنوز در مسایل عملیاتی ریز با مشکل مواجهیم. اگر درگیر مسایلی باشیم که یک بوروکرات میانی در یک سازمان بتواند جلوی معامله ملی را بگیرد هیچگاه نمی توانیم جذب سرمایه گذار خارجی داشته باشیم. 

ربیعی همچنین بیان کرد: ما اگر حاضریم 60 درصد بورس کشورمان دست خارجی ها باشد باید سیاست مشخصی برای این کار داشته باشیم. بخشی هم به این باز می گردد که سیاستگذاران و بوروکرات ها خیلی تئوریک هستند و در اتاق های بسته صحبت می کنند. باید به این سوی میز بیایند تا تصمیمات عملیاتی تری بگیرند.

توجه به سرمایه گذاران داخلی

محمد نوربخش نیز در زمینه راهکارهای تسهیل ورود خارجی ها بیان کرد: من فکر می کنم باید در درجه اول بازتعریفی از محیط بازار سرمایه شود. در این زمینه اگر مواردی را برای سرمایه گذاری داخلی فراهم کنیم، شرایط برای سرمایه گذاری خارجی نیز جذاب می شود.

وی ادامه داد: در یکی از گزارش های مرکز پژوهش ها، بیان شد که در سال 86، 1300 میلیارد دلار از ثروت ایرانیان خارج از کشور است. چند سال بعد آن را دو هزار میلیارد دلار برآورد کردند. من فکر می کنم این کار را آسان تر می کند. خیلی از مسایل عملیاتی مانند باز کردن حساب برای این جمعیت راحت تر باشد. به همین دلیل فکر می کنم که تمرکز اصلی می تواند روی ایرانیان خارج از کشور باشد.

نوربخش همچنین بیان کرد: بحث بعدی این است که شما به جای هدف گرفتن کل بورس برای شناساندن به سرمایه گذار خارجی، بهتر است پورتفوی سهامی که صادرات محور هستند و ارز را تا حدودی پوشش می دهند، معرفی کنیم.

وی در پایان بیان کرد: باید سیستمی برای سرمایه گذار داخلی و خارجی فراهم شود که متغیرهای اصلی هر صنعت و هر شرکت را روی سیستم برده و نرخ ارزها و سود صنایع مشخص شود. این ها مواردی از فعالیت های عملیاتی است که سازمان بورس می تواند انجام دهد.

اقتصاد ایران، جذاب برای خارجی ها

رضا سلطان زاده نیز با اشاره به چشم انداز مثبت برای اقتصاد ایران بیان کرد: باید باور داشت از نظر بنیادی کشور ایران و اقتصاد آن فضاهایی دارد که برای هر سرمایه گذاری، فرصت های خیلی خوبی ارائه می دهد. در این زمینه سرمایه گذاران واقعی فضایی پیدا می کنند که در رکود، رشد و در  هر شرایطی درآمد داشته باشند.

وی در ادامه گفت: در بازارهای سرمایه دنیا اصطلاح عدم اطمینان به کار می رود و به معنای این است که هیچکس نمی داند آینده چه اتفاقی می افتد. چرا که آنقدر متغیرها زیاد است که برای یک سرمایه گذار معمولی خیلی سخت است که این ریسک را ارزیابی کند.

سلطان زاده در ادامه با اشاره به لزوم استقبال از سرمایه گذاران خارجی بیان کرد: کسی که حاضر است سرمایه ای که به سختی در جای دیگری خلق کرده، با تمام ریسک های موجود به ایران آورد، هدف آن مسلما ارتقاء وضعیت شرکت سرمایه پذیر است. باید همه برای رسیدن به این باور تلاش کنیم. من فکر می کنم اگر به این باور می رسیدیم و مدیران به ما کمک می کردند، رشد قابل توجهی در سرمایه گذاری خارجی رخ می داد.

وی در ادامه بیان کرد: به جای این که از سرمایه گذار خارجی تعبیر تهدید داشته باشیم باید آن را به فرصت تبدیل کنیم و اگر قرار است در این راه موفق شویم باید فرهنگسازی کنیم. اگر سرمایه گذار خارجی به صورت معنادار به ایران بیاید دیگر نمی توانند به این راحتی ما را تحریم کنند. در کشورهایی مانند چین و ترکیه، سرمایه گذاری عظیم مانع از تحریم می شود.

رامین ربیعی نیز در پایان بیان کرد: من فکر می کنم که ما در ایران نیاز به یک نهاد داریم که کار آن تنها فروش شرکت های دولتی و شبه دولتی باشد. در این نهاد نماینده همه سازمان های امنیتی، نظارتی، اجرایی و حتی نهاد رهبری حضور داشته باشند. وقتی این نهاد تصمیم گرفت که با چه قیمت و شرایطی فروش انجام شود، دیگر کسی روی آن حرفی نزند. در حال حاضر آنقدر تضاد منافع وجود دارد که کار پیش نمی رود .

همکاری بیشتر شرکت ها با سازمان بورس

در پایان این میزگرد بهادر بیژنی در جمع بندی با تشکر از مطالب بیان شده ، به عنوان نماینده سازمان بورس خواستار ارائه پیشنهادات مکتوب به سازمان در زمینه جذب سرمایه گذار خارجی شد. وی بیان کرد: نگرانی هایی که عنوان شد نشان دهنده اهمیتی است که برای کشور و بازار مالی و بازار سرمایه قائل هستید. بی شک شرایط کشور به این صورت نمی ماند و من آینده خوبی را برای بازار سرمایه کشور پیش بینی می کنم.

وی در ادامه گفت: ما جلسات بسیار زیادی با طیف های مختلف فعالان بازار سرمایه از کشورهای مختلف داشته ایم و خیلی از ملیت ها اعتقاد داشتند که بازار سرمایه ایران آینده دار است و معتقدند تنوع صنایع ما بسیار خاص و جذاب است. وقتی بازار سرمایه ما را با کشورهای دیگر مقایسه می کنند نکاتی را در بازار سرمایه ما یادآور می شدند که آن ها را به سمت خود جذب می کرد.

بیژنی همچنین بیان کرد:  در سازمان بورس عزم جدی برای حل مشکلات یاد شده وجود دارد. سازمان بورس برای سرمایه گذار خارجی اهمیت قایل است. اگر موضوعی در هیات مدیره مطرح می شود که به سرمایه گذاری خارجی مرتبط است، همه حساس هستند و توجه ها جلب می شود و دقت بیش تری می شود که حقوق فعال خارجی حفظ شود.

وی در ادامه گفت: مستحضرید که مجوز دو شرکت رتبه بندی صادر شده است و فعالیت آنها آغاز شده است. نکته ای هم که در کنار تمام انتقاداتی که وارد است، باید گفت این است که جایگاه بین المللی ما نسبت به سه سال گذشته واقعا متفاوت است . هنوز با هدف نهایی فاصله داریم اما حداقل به جایی رسیدیم که با نهادهای ناظر معتبر دنیا در تماس هستیم و برای حل مشکلات کمک می گیریم.

جانشین رییس سازمان بورس و اوراق بهادار همچنین بیان کرد: برخی ضعف ها وجود دارد اما به نظر می رسد با ارائه پیشنهادات شما به سازمان بورس در خصوص تعامل با بانک مرکزی و روند پرداخت سود و چالش های دیگر موجود، به راه حل های خوب و منطقی در هیأت مدیره سازمان بورس برسیم. برای سازمان بورس حضور بدون دردسر یک سرمایه گذار خارجی بسیار جذاب است اما در برخی موارد بین کارگزاران ما اختلافات زیادی وجود دارد.

وی در پایان بیان کرد: همانطور که گفتم من واقعا به آینده بازار سرمایه خوشبین هستم. چالش های بسیار زیادی وجود دارد اما توانایی افرادی که در این کار نقش داشتند بالا رفته و انسان های بسیار موفقی هستند. فعالیت بعضی از کارگزاری ها و تأمین سرمایه های ما در سطح بین المللی برای بازار سرمایه افتخار است. امیدوارم بتوانیم با کمک یکدیگر بازار سرمایه ای را درست کنیم که در شان ایران است و از جهت سرمایه گذاری خارجی آینده خوبی را برای کشور ترسیم کنیم.