فناوری شکاف قیمت و سطح تولید نفت را پوشاند

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت ، در این باره می‌توان گفت که فناوری بازهم کار خودش را کرد و توانست سطح تولید را با وجود کاهش قیمتنفت حفظ کند، به این معنی که گرچه کاهش قیمت نفت در فاصله زمانی 1393 تا 1395 شمسی توانست تعداد دکل‌های حفاری امریکا را از 1000 به 208 کاهش دهد اما سطح تولید 4/7 میلیون بشکه‌ای این کشور تنها با کاهش 350 هزار بشکه‌ای مواجه شد. تولید نفت از منابع نامتعارف یا متعارف؟ نگاهی به پیامدهای کاهش قیمت نفت بر میزان تولید و ذخیره‌سازی نفت در کشورهای تولیدکننده این حقیقت را آشکار می‌کند که چگونه سطح تولید نفت LTO امریکا به‌عنوان یکی از منابع نامتعارف و هزینه‌بر جهان از تاثیرات نوسانات قیمت نفت مصون مانده در حالی که برخی تولیدکننده منابع متعارف جهان با بحران اقتصادی ناشی از کاهش قیمت نفت دست و پنجه نرم می‌کردند و حتی برخی از آنها در آستانه فروپاشی قرار گرفتند. بررسی‌ها نشان می‌دهد زمانی که کاهش قیمت نفت سطح تولید نفت را در فاصله زمانی 1386 تا 1395  شمسی کاهش داده بود سطح تولید نفت LTO تنها در دو مقطع زمانی 1386 تا1387 شمسی در یک بازه زمانی 3ماهه کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته که به گفته کارشناسان علت آن را در کاهش شدید قیمت نفت خام در اثر کاهش رشد اقتصاد جهانی، افزایش مازاد عرضه و کاهش تقاضای نفت می‌توان یافت.

LTO چیست؟

 LTO به نفت خام سبکی گفته می‌شود که در صخره‌های آهکی و ماسه‌ای با تخلخل و نفوذپذیری کم قرار گرفته است. به این نوع از نفت خام نفت شیل گفته می‌شود. چشم‌انداز تولید (LTO) در امریکا ویژگی خاصی دارد و به این دلیل که ذخایر آن در سطح بزرگی گسترده شده و متمرکز نیست قابلیت افزایش تولید از ذخایر این نوع نفت خام به ساختار زمین‌شناسی آن برمی‌گردد. امریکا در سال‌های اخیر توانسته بالاترین حجم سطح تولید این نوع نفت خام را به خود اختصاص دهد. باوجود اینکه توسعه این منابع به دلیل محدودیت‌های فنی، اقتصادی و زیست‌محیطی با سرعت کمتری درحال انجام است اما بکارگیری شکست هیدرولیکی چندمرحله‌ای یکی از مهم‌ترین تحولاتی است که در فناوری تولید LTO رخ داده است. با ابداع این روش ذخایر قابل استحصال این نفت‌خام افزایش یافته است. در واقع ماهیت انقلاب «نفت شیل» اشاره به بهینه‌سازی و افزایش ضریب بازیافت از منابع موجود نفت خام‌های غیرمرسوم با استفاده از این نوع فناوری دارد.

روند رو به رشد تولید
حسین یادگاری در توضیح بیشترین ذخایر تولید نفت خام LTO به می‌گوید: این نوع از نفت غیرمرسوم LTO در هفت منطقه در ایالات متحده امریکا وجود دارد و در سال‌های اخیر 3 منطقه پرمین و ایگل فورد و بیکن امریکا را به خود اختصاص داده‌اند. این تحلیلگر ارشد موسسه مطالعات انرژی می‌گوید: از ژانویه سال 2007 تا ژوئن سال 2008میلادی روند تولید به‌طور تقریبی در سطح حدود یک میلیون بشکه در روز قرار داشت و تا ژانویه سال 2010 در حدود 200هزار بشکه در روز به این رقم اضافه شد. اما از سال 2010 تا سال 2014میلادی قیمت نفت خام تولید LTO جهش قابل توجهی داشته و به بیش از 4/7میلیون بشکه در روز رسید. با وجود آنکه قیمت نفت خام از ژوئیه سال 2014 روند کاهشی قابل توجهی پیدا کرد اما رشد تولید LTO تا پایان سال 2014 ادامه داشت. در سال 2015 میلادی تولید با نرخ کاهنده ادامه یافت و تا ماه مه 2016به حدود 37 /4 میلیون بشکه در روز رسید. بررسی‌ها نشان می‌دهد روند تغییرات سطح قیمت نفت خام و تولید LTO در 3 منطقه اصلی امریکا در سال‌های 2007 تا 2016 میلادی حاکی از آن است که درصد تغییرات قیمت نفت خام در این سال‌ها زیاد بوده و در محدوده منفی28 تا مثبت 23قرار دارد. یادگاری می‌گوید: سطح تولیدLTO تنها در دو مقطع رشد منفی داشته است. ابتدا در دسامبر 2008 (1387) تا ژوئن 2009 (1388) است که در پی بحران اقتصاد جهانی و کاهش تقاضا، قیمت نفت خام کاهش یافت و مقطع بعدی نیز از ابتدای سال 1394 شروع شده و تا 1395ادامه داشته است. علت کاهش تولید در این دوره نیز کاهش شدید قیمت نفت خام در اثر کاهش رشد اقتصاد جهانی، افزایش مازاد عرضه و کاهش تقاضای نفت بوده است.

بی‌تاثیر بودن کاهش قیمت نفت
بر این اساس می‌توان دریافت که در سال‌های 2010تا 2016 تولید LTO نوساناتی داشته اما روند رشد مثبت بوده است. به عبارت بهتر روند تولید در این سال‌ها به‌طور تقریبی روند با ثباتی داشته است. در کنار نوسان شدید قیمت نفت خام، تولید به طور تقریبی روند با ثباتی داشته و با شرایط نامناسب قیمت نفت خام در مقایسه با سال‌های 1389 تا 1393 شمسی حفظ سطح تولید ممکن شده است. به گفته یادگاری تولید نفت خام غیرمرسوم درنخستین سال تولید وابستگی زیادی به قیمت دارد، زیرا در سال نخست تولید در حدود 60 تا 90 درصد از تولید اولیه کاسته می‌شود و این مسئله هزینه تولید را افزایش می‌دهد. از این‌رو اگر قیمت نفت خام ثبات داشته باشد این افزایش هزینه با تداوم تولید در سال‌های بعد جبران خواهد شد. یادگاری می‌افزاید: آنچه درباره ظرفیت تولید LTO در امریکا مطرح است وجود تعداد زیاد چاه‌های حفر شده است که مرحله تکمیل آنها به دلیل کاهش قیمت نفت خام به سرانجام نرسیده است. به گفته وی بیشتر این چاه‌ها در سه منطقه اصلی تولید LTO (پرمین، ایگل‌فورد و بیکن) قرار دارند.

 ارتباط بهره‌وری و چاه‌های تکمیل نشده
 براساس مطالعات انجام شده بین متوسط بهره‌وری چاه و تعداد چاه‌های تکمیل نشده ارتباط مستقیم وجود دارد به‌طوری‌که با افزایش روند تکمیل آنها ظرفیت بالایی برای افزایش تولید به وجود می‌آید و حجم تولید به سرعت افزایش خواهد یافت. اظهارات کارشناسان نشان می‌دهد افزایش تولید نیازمند قیمت مناسب و ثبات قیمت است، چرا که ثبات قیمت بیشترین انگیزه را به تولیدکنندگان برای اجرای مرحله تکمیل چاه می‌دهد تا برای افزایش تولید تمام تلاش خود را به‌کار گیرند. آمار نشان می‌دهد روند کاهشی تعداد دکل‌های حفاری در سه منطقه اصلی امریکا از فوریه سال 2007 تا مه سال 2016 میلادی بوده است. این تحلیلگر انرژی تصریح می‌کند: نخستین کاهش شدید در تعداد دکل‌ها مربوط به سال 2008 از ماه‌های سپتامبر و اکتبر است که همراه با کاهش شدید قیمت نفت خام از حدود 104 دلار در هر بشکه به 77 دلار در هر بشکه کاهش یافت که باعث شد تعداد دکل‌های حفاری فعال در سه منطقه اصلی تولید نفت خام غیرمرسوم امریکا از 429 به 172 عدد کاهش یابد؛ به این صورت سطح تولید نیز بیش از 40هزار بشکه در روز کاهش یافت. این روند کاهشی دکل‌های حفاری از آوریل 2009 که قیمت‌ها روند صعودی به خود گرفت نرخ فزاینده‌ای را در ژوئیه 2012 نشان داد و تعداد دکل‌ها به بیش از هزار عدد رسید. در سال 2012 استفاده از پدهای حفاری چند چاهه و افزایش کارآیی در حفاری باعث کاهش اندکی در تعداد دکل‌ها شد اما روند تولید صعودی بود به‌طوریکه در دسامبر 2014 تولید به 4/730 میلیون بشکه در روز رسید.

حفظ سطح تولید با فناوری 
یادگاری می‌گوید با تداوم روند نزولی قیمت‌ها از ژانویه 2015میلادی تعداد دکل‌های حفاری به شدت کاهش یافت و از حدود هزار عدد در دسامبر سال 2014 به 208 عدد در ماه مه 2016 کاهش یافت. وی در این باره تاکید می‌کند: این کاهش به دلایل کاهش قیمت جهانی نفت خام، افزایش کارآیی دکل‌ها، پیشرفت فناوری حفاری افقی و افزایش ضریب برداشت و استفاده از پدهای حفاری چند چاهه بوده است. گرچه به نظر می‌رسید چنین کاهشی در تعداد دکل‌های حفاری میزان تولید را نیز به میزان قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهد اما این کاهش در فاصله دسامبر 2014تا مه 2016 در حدود 360هزار بشکه از میزان تولید روزانه کاست و بی‌تردید این روند نشان‌دهنده افزایش کارآیی دکل‌های موجود و بهبود فناوری مورد استفاده در استخراج و تولید LTO در این کشور است.

افزایش بهره‌وری در تولید
بررسی‌ها نشان می‌دهد چگونه بهبود وضعیت فناوری در سال‌های 2015 و 2016 میلادی موجب می‌شود با وجود کاهش شدید تعداد دکل‌های حفاری روند صعودی تولید حفظ شود. این روندها نشان می‌دهد بهره‌وری دکل‌های حفاری در زمان حفاری و تعداد چاه‌های حفر شده در مقایسه با سال‌های اولیه تولید افزایش یافته و همچنین به منظور افزایش کارآیی و بهره‌وری در تولید از چاه‌های حفر شده به دلیل بهبود فناوری استفاده شده است. یادگاری در ارتباط با چشم‌انداز تولید LTO تصریح می‌کند: روند تولید نفت خام غیرمرسوم به‌ویژه LTO در جهان روبه افزایش است. اما با توجه به شرایط قیمت نفت خام و فناوری‌های موردنیاز، بیشترین رشد تولید این نوع نفت خام در امریکا خواهد بود و رشد کمی نیز در سایر نقاط جهان نظیر آرژانتین و روسیه اتفاق خواهد افتاد. آمار نوسانات سطح تولید LTO در امریکا در مناطق مختلف تا سال2020 حاکی از آن است که تعداد دکل‌های حفاری شدیدتر از نوسانات تولید LTO خواهد بود بنابراین یادگاری معتقد است تولید از اواخر سال 2016تا سال 2018میلادی افزایش یافته و با شیب ملایمی تا سال 2020 ادامه خواهد یافت که به این صورت سطح تولید 5/5 میلیون بشکه در روز خواهد بود. به نظر می‌رسد نقطه اوج تولید LTO را باید سال 2020 دانست که البته این روند صعودی با تغییر جهت یک روند کاهشی را تا سال 2040 در پیش خواهد گرفت به گونه‌ای که کاهش سطح تولید را حتی بیش از یک‌میلیون بشکه نیز پیش‌بینی می‌کنند. 
یادگاری عوامل کلیدی که در افزایش تولید LTO در امریکا نقش داشته‌اند را معرفی کرده و تصریح می‌کند: فناوری پیشرفته حفاری افقی با فناوری شکست هیدرولیکی چند مرحله‌ای و استفاده از پدهای حفاری چند چاهه، منحنی تولید LTO و تعداد زیاد چاه‌های حفرشده تکمیل‌نشده در کنار شرکت‌های خدماتی بسیار بزرگ و کارآمد که دکل‌های حفاری را با قیمت‌های رقابتی فراهم می‌کردند از عوامل کلیدی افزایش تولید است. وی می‌افزاید: همچنین حضور موسسات مالی داخلی کارا و موثر در کنار شرکت‌های خصوصی و سرمایه‌گذار و مشتاق تامین مالی، آماده بودن زیرساخت‌های میان‌دستی و پایین‌دستی توسعه‌یافته و تامین آب کافی، شرایط مناسب سرمایه‌گذاری و سهولت دریافت مجوز که به راحتی اجازه ورود هزاران شرکت نفتی را فراهم می‌کرد و نیز شرایط مالیاتی و قوانین نظارتی مناسب با نیروی کار زیاد، ماهر و در دسترس و وجود ثبات قوانین و مقررات از مواردی است که موجب موفقیت این طرح شده است.

سخن آخر 
یادرگاری معتقد است نوسانات قیمت نفت خام در سال‌های 2007 تا 2016 زیاد بود، اما تولید LTO در امریکا تنها در دو مقطع کاهش یافته است. مقطع نخست دسامبر سال 2008 تا ژوئن سال 2009 است، که در پی بحران اقتصاد جهانی و کاهش تقاضا، قیمت نفت خام کاهش یافت و مقطع بعدی نیز از ابتدای سال 2015 میلادی شروع شده و تا مه 2016 ادامه داشته است. علت کاهش تولید در این دوره نیز کاهش شدید قیمت نفت‌خام در اثر کاهش رشد اقتصاد جهانی، افزایش مازاد عرضه و کاهش تقاضای نفت بوده است. در واقع افزایش مهارت‌های فنی و تجربه در تولید نفت خام غیرمرسوم، انعطاف‌پذیری تولیدکنندگان LTO را در زمان کاهش قیمت افزایش داده است. ارتباط بین کاهش تعداد دکل‌ها و کاهش تولید، خطی نبوده و به عواملی چون افزایش کارایی، توانایی فنی تولیدکنندگان و انتقال دکل‌ها به مناطق با بازدهی بیشتر نیز بستگی دارد.

منبع:صمت