در تمام نقاط دنیا تلاش دولت ها بر این است که با استفاده از این درآمد مطمئن، هزینه های خود را تأمین کرده و مخارج خود را پوشش دهند. ما نیز در دهه های گذشته اقداماتی در جهت دست یابی به این درآمدها داشته ایم اما همواره نتیجه آن در حد مطلوب نبوده و عقیده کارشناسان بر افزایش بیشتر سهم درآمدهای مالیاتی در منابع بودجه سالانه کشور است.
در همین رابطه علی ملک زاده کارشناس امور مالیاتی می گوید: اکنون در اقتصاد کشور نیازمند آن هستیم که بودجه به سمتی سوق داده شود که از درآمدهای نفتی و سایر درآمدهایی که تأمین آنها تورم زا است، کاسته شده و به سمت درآمدهای پایدارتر مانند مالیات حرکت کنیم. این سایر درآمدها نیز شامل درآمدهایی چون فروش اوراق و واگذاری اموال دولتی می شود که ناپایدار بوده یا چالش هایی مانند افزایش تورم را در پی خواهند داشت. بنابراین بهترین راه افزایش درآمدهای دولت، ایجاد جهش در درآمدهای مالیاتی است.
وی ادامه می دهد: البته لازم است این نکته مهم قید شود که در خصوص افزایش درآمدهای مالیاتی، منظور بر افزایش نرخ های مالیاتی و یا ایجاد فشار مضاعف روی تولیدکنندگان و قشرهای شفاف اقتصادی جامعه نیست؛ بلکه باید بتوان جلوی فرار مالیاتی و شکاف مالیاتی را گرفت تا درآمدهای دولت به نحو قابل قبولی جهش پیدا کند. البته در افق بلندمدت نیاز داریم که درآمدهای مالیاتی را از ناحیه اصلاح ساختار مالیاتی افزایش دهیم و با پیاده سازی مالیات های عادلانه تر همچون مالیات بر مجموع درآمد و یا مالیات بر عایدی سرمایه، درآمدهای مالیاتی افزایش پیدا کند.
فروش اوراق؛ جایگزین نامناسب درآمدهای مالیاتی
وی در خصوص تجربه کشورهای مختلف در زمینه مالیات ستانی می گوید: در کشورهای دیگر شاهد هستیم درصد بالایی از درآمد دولت ها از طریق درآمدهای مالیاتی تأمین می شود. ولی در ایران سهم درآمدهای مالیاتی از کل منابع درآمدی دولت بسیار کوچک است. تا جایی که در سال های اخیر، سهم درآمدهای مالیاتی از کل درآمدهای دولت حدود 30 درصد تخمین زده می شود. این در حالی است که در برخی از کشورهای حوزه اسکاندیناوی، این سهم تا 80 درصد هم محاسبه می شود. در ایران نیز یک دوره روند مثبتی را در این خصوص شاهد بودیم ولی در سال های اخیر میزان آن به شدت کاهش پیدا کرده و برای تأمین درآمدها، به سمت فروش اوراق رفته ایم.
ملک زاده اضافه می کند: برای کوتاه مدت نیاز است که به سمت سامانه ها و فعالیت های شفافیت زا مانند سامانه مودیان و یا ماده 169 مکرر قانون مالیات مستقیم برای گرفتن اطلاعات از نهادهای مختلف برای جلوگیری از فرار مالیاتی حرکت کنیم. از طرف دیگر می توان با اقداماتی با گسترش شکاف مالیاتی مقابله کرد. برای نمونه با استفاده از ظرفیت های ماده 163 قانون مالیات مستقیم برای اخذ مالیات علی الحساب، می توان فرار مالیاتی را کاهش داد.
وی درباره مالیات علی الحساب نیز توضیح می دهد: مالیات علی الحساب به این معنا نیست که از همه مردم مالیات گرفته شود. بلکه باید از یک سقفی به بالاتر از تراکنش ها را به عنوان مالیات در علی الحساب گرفته و در پایان سال مالیاتی این انگیزه ایجاد می شود که تراکنش های سازمان و اشخاص مختلف شفاف شود.
سهم اندک ثروتمندان از درآمدهای مالیاتی کشور
این کارشناس مالیاتی در خصوص تأثیر کرونا بر درآمدهای مالیاتی می گوید: بحرانی که کرونا ایجاد کرد یک بحران جهانی و همه گیر بود و موجب آن شد که کسری بودجه در کشورهای مبتنی بر مالیات افزایش پیدا کند. راهکار این کشورها نیز برای جبران این کسری، مالیات بر ثروت بود. اما در ایران بحران کرونا به نفع ثروتمندان تمام شد. تا جایی که طبق بررسی ها درآمد برخی از اقشار تا 21 برابر بیشتر شد. بنابراین منطقی است که مالیات بیشتری نیز از آنها اخذ شود.
وی اضافه می کند: در سال های گذشته 3 تا 5 درصد از درآمدهای مالیاتی از اقشار ثروتمند دریافت شده است و این در حالی است که در کشورهای پیشرفته مانند آمریکا، بیش از 70 درصد درآمد مالیاتی را 1 درصد ثروتمندان پرداخت می کنند. ثروت نیز اینجا به این معنای منابعی است که ذخیره شده و جریان ندارد. لذا به نفع اقتصاد است که منابع مالی را به جریان بیندازیم.
ملک زاده در پایان اظهار می کند: میزان درآمدهای مالیاتی در بودجه 1400، حدود 250 هزار میلیارد پیش بینی شده بود که سازمان امور مالیاتی هر ساله به جهت تورم موجود در جامعه می تواند این مبلغ را احصا کند. لذا این احصا به معنای عملکرد خوب سازمان نیست بلکه سازمان امور مالیاتی بر اساس تورم موجود میزان درآمدی که در دسترس بوده را وصول کرده است؛ بنابراین برای سال 1401 لازم است در برآورد منابع به خصوص درآمدهای مالیاتی به کم قانع نباشیم و با نگاهی واقع بینانه و در نظر گرفتن تورم، هدف مطلوبی تعیین شود. به عقیده ما می توان با مالیات بر خودروهای لوکس، املاک لوکس و همچنین توجه بیشتر به مالیات بر خانه های خالی درآمدهای مالیاتی را تا حد خوبی جهش داد.
