بانک و صنعت، تا قبل از شیوع ویروس کرونا و تبدیل آن به یک بحران بین المللی، پیش بینی های اقتصادی برای سال 2020 نوید میانگین رشد 4 درصدی در سطح جهانی را برای حمل و نقل هوایی به همراه داشت ؛ لکن با شیوع این ویروس در شرق اسیا و انتشار سریع آن به سایر کشورها این صنعت درصد کاهش قابل توجهی از تقاضا برای سفرهای هوایی را تجربه کرد. از مهم ترین عوامل این کاهش تقاضا می توان به محدودیت های اعمال شده توسط کشورها در پذیرش پروازهای بین المللی، انسداد مرزها در گستره بین المللی و اعمال مقررات سختگیرانه قرنطینه و فاصله گذاری اجتماعی و بعضا تعطیلی کسب و کارها، مراکز آموزشی و خدمات گردشگری در عرصه داخلی اشاره کرد.
آمارهای رسمی حاکی از آن است که در سه ماهه نخست سال جاری میلادی حمل و نقل هوایی، کاهش 620 میلیون نفری مسافر نسبت به میزان پیش بینی شده را تجربه کرده که این موضوع فقط در بخش فرودگاهی منجر به کاهش درآمدی معادل 40 میلیون دلار امریکا بوده است. پیش بینی های انجمن بین المللی شرکت های حمل و نقل هوایی (یاتا) بیانگر آن است که حمل و نقل هوایی با کاهشی معادل 4 میلیارد نفر اعزام و پذیرش به جاجایی 5 میلیارد مسافر هوایی تا پایان سال جاری میلادی بسنده کند که این موضوع به معنای زیانی بالغ بر 100 میلیارد دلار در عرصه فرودگاهی خواهد بود.
صاحبنظران اقتصاد حمل و نقل هوایی بر این باورند که بازگشت صنعت حمل و نقل هوایی به آمارها و عملکرد سال 2019 میلادی مستلزم چهار سال تلاش مجدانه و تدابیر ویژه و مشترک مدیران ارشد این صنعت و حمایت های دولت هاست. بر این اساس کسب و کارها و زیرساخت های اصلی این صنعت یعنی شرکت های هواپیمایی، فرودگاه ها، ارائه دهندگان خدمات ناوبری هوایی و شرکت های خدمات فرودگاهی روزهای سختی در پیش خواهند داشت، به طوری که در هفته های اخیر اخبار متعددی از تعدیل نیرو و اتخاذ تصمیم زمینگیر کردن طولانی مدت ناوگان پهن پیکر شرکت های هواپیمایی، صدر اخبار این صنعت را به خود اختصاص داده است.
با مشاهده علایم رشد تقاضا برای سفرهای داخلی می توان امیدوار بود صنعت حمل و نقل هوایی در کشورهای پرجمعیت و با وسعت قابل توجه نظیر ایران، شاهد آسیب های کمتری (نسبت به سایر کشورها که صنعت حمل و نقل هوایی متمرکز بر پروازهای بین المللی است) نظیر ورشکستگی شرکت های هواپیمایی و اخراج کارکنان باشد ، اما فرودگاه ها در عرصه درآمدهای هوانوردی و غیر هوانوردی، کماکان با چالش های جدی مواجه خواهند بود که این مهم تاثیرات جدی بر توسعه و چه بسا نگهداری مطلوب زیرساخت های فرودگاهی و ناوبری هوایی خواهد داشت که آثار چالش های اقتصادی اشاره شده در گام اول به صورت کاهش رضایمندی عمومی مشتریان این صنعت بویژه مسافران هوایی، کارکنان فرودگاه ها و مستاجران اماکن و غرف فرودگاه ها، گریبانگیر مدیران فرودگاه ها خواهد شد.
تحمیل هزینه های پیش بینی نشده نظیر تامین مواد و منابع انسانی برای ضدعفونی و گندزدایی های مکرر روزانه ترمینال ها و ساختمان های اداری توسط فرودگاه ها و ارائه اجباری بسته های محتوی اقلام بهداشتی به مسافران توسط شرکت های هواپیمایی، علاوه بر کاهش درامدهای ناشی از کاهش سفرهای هوایی، مقاومت و بقای حمل و نقل هوایی کشور را که دهه ها در اثر تحریم های بین المللی روز به روز ضعیف تر و شکننده تر شده است را بسیار سخت تر از گذشته خواهد کرد.
در راستای عبور از این بحران، بخش های آسیب پذیر صنعت حمل و نقل هوایی علاوه بر تدبیر مدیران ارشد خود و اتخاذ سیاست های سختگیرانه تر در مدیریت هزینه ها، نیازمند حمایت های مالی دولت ها و پرهیز از تحمیل دستورالعمل ها و امریه های غیر تخصصی نظیر فاصله گذاری داخل هواپیماهاست.
گزارش های بین المللی خبر از اختصاص کمک های مالی بلاعوض و وام های بلندمدت با بهره های ناچیز به زیرساخت های هوایی بویژه شرکت های هواپیمایی در اغلب کشورهای جهان دارد. انتشار اخباری مبنی بر فاصله گذاری اجتماعی داخل هواپیماها و خالی گذاشتن صندلی ها (در برخی کشورهای درحال توسعه) در پروازهای داخلی برای مقابله با انتشار ویروس کرونا به دلیل تفاوت ساختاری سیستم های تهویه و تصفیه هوا داخل هواپیماها با سایر وسایل حمل و نقل عمومی مورد انتقاد کارشناسان فنی و بازرگانی سازمان ها و اتحادیه های هواپیمایی در سطح بین المللی بوده است که دولتمردان و نهادهای متولی مقابله با انتشار ویروس کرونا در کشورمان نیز باید به این مهم توجه نظر خاص داشته باشند و از ابلاغ توصیه های غیرعلمی خودداری کنند.
محمد سعید شرفی، مدیرکل دفتر نظارت بر عملیات هوانوردی سازمان هواپیمایی کشوری
