بانک و صنعت، تجزیه، تحلیل و ارزیابی عوامل کلیدی چون میزان عرضه و تقاضا در بازار جهانی نفت همواره یکی از عناوین مهم مورد بحث بوده است. شناخت و بررسی درست این عوامل برای دولت‌ها، تولید/ مصرف‌کننده‌ها، شرکت‌های ملی و بین‌المللی فعال در بازار جهانی از چالش‌های اساسی محسوب می‌گردد.
ازاین‌رو با توجه به توافق تاریخی اخیر اعضای غیر عضو بر کاهش حدود 558 هزار بشکه در روز و کاهش یک میلیون و 200 هزار بشکه‌ای اوپکی‌ها، بازار نفت را با تحولات جدیدی روبرو ساخته است. آشفتگی و عدم تعادل میزان تولید و تقاضا در بازار نفت طی چند سال اخیر موجب شد، بهای نفت خام از حدود بشکه‌ای 110 دلار در سال 2014 میلادی به 26 دلار در ژانویه سال 2016 میلادی برسد. با وجود کاهش مازاد عرضه نفت و ایجاد تعادل حاصل از توافقات صورت گرفته، بهای نفت در هر بشکه بین 50 تا 65 دلار پیش‌بینی می‌شود که برای کشورهای تولیدکننده با توجه به ارزش نفت در سال جاری، رضایت‌بخش می‌باشد. البته با توجه به برآورد عرضه و تقاضای نفت از سوی سازمان اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی می‌توان انتظار داشت که از نیمه دوم سال 2017 وضعیت بازار ازلحاظ عرضه و تقاضا به تعادل برسد و مازاد عرضه کاهش یابد.
حال اگر بخواهیم اقتصاد ایران را در سطح کلان مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم، مهم‌ترین مؤلفه‌ای که در این بررسی باید مدنظر قرار گیرد تحلیل وضعیت جهانی نفت است. نفت در اقتصاد ایران اثری دو سویه بر رشد اقتصادی دارد. نخست به‌عنوان یکی از منابع درآمدزای اصلی، تأمین‌کننده بخش قابل توجهی از درآمدهای دولت در بودجه است. دیگر اینکه به‌عنوان کالای استراتژیک اثر غیر مستقیم بر سایر تولیدات کشور دارد.
البته نمی‌توان تأثیرات نفت بر اقتصاد ایران را محدود به دو حوزه ذکرشده دانست. سیاست‌های پولی در اقتصاد ایران طی ادوار گذشته به شدت متأثر از تحریک قیمت نفت بوده است به طوری که در مقاطعی موجب افزایش حجم نقدینگی در جامعه شده و بازارهای مالی را از این حیث دچار نوسان ساخته است.
با توجه به اینکه در بودجه سال آینده درآمدهای نفتی جایگاه قابل توجهی در تحقق درآمدهای دولت دارند، بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر آن حائز اهمیت است. به‌طورکلی برای قیمت نفت در سال آینده دو سناریو می‌توان متصور بود:
سناریوی اول عدم تغییر اساسی قیمت نفت و سناریوی دوم افزایش قیمت می‌باشد.
در سناریوی اول که قیمت نفت در سطح 40 تا 50 دلار در بشکه در نظر گرفته شده است. عمده عوامل مؤثر بر تحقق این سناریو را می‌توان در عدم پایبندی تولیدکنندگان بزرگ نفت (کشورهای عضو و غیر عضو اوپک) به توافق وین برای کاهش تقریبی 8/1 میلیون بشکه‌ای تولید و دوم رشد تولید نفت شیل دانست. از دیگر عوامل مؤثر بر قیمت نفت در بازه یاد شده می‌توان به کاهش تقاضای جهانی با توجه به رشد اقتصادی کشورها و بهبود شرایط امنیتی در کشورهای تولیدکننده دانست.
در سناریوی دوم پیش‌بینی می‌شود که قیمت نفت در سطح 50 تا 65 دلار در هر بشکه در نوسان باشد. عمده‌ترین شرایط شکل‌گیری این فرضیه منوط به تحقق عواملی چون پایبندی بر توافق فریز نفتی توسط کلیه کشورهای عضو و غیر عضو اوپک است. از دیگر عوامل اثرگذار بر رشد قیمت نفت که می‌توان بهئآن اشاره کرد، افزایش بیش از مقادیر پیش‌بینی شده تقاضای جهانی نفت در سال آتی می باشد. همچنین تشدید بحران‌های سیاسی در خاورمیانه و گسترش تنش‌های موجود در این منطقه را از دیگر محرک‌های قیمت نفت می‌توان دانست.
در پایان با توجه به توافق تاریخی اخیر در خصوص فریز نفتی، به نظر می‌رسد بازیگران این عرصه در منتفع شدن از فروش نفت به واسطه مدیرت عرضه و نهایتاً افزایش قیمت‌ها پایبند باشند. لذا با توجه به ضوابط و هنجارهایی که در نشست مذکور تدوین شد، به نظر می‌رسد تخطی از قوانین وضع شده برای کشورهای عضو و غیر عضو دور از انتظار باشد؛ بنابراین با این تفاسیر به نظر می‌رسد وقوع سناریوی دوم محتمل‌تر باشد.
سروین آقاجانی
کارشناس ارشد حوزه انرژی و مشاور اقتصادی در حوزه خاورمیانه
دغدغه‌های فعالان اقتصادی در خصوص چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال آینده و همچنین تأثیرات رشد اقتصادی بر حوزه‌های گوناگون کسب‌وکار ما را بر آن داشت تا به منوال سال‌های گذشته، اسفندماه امسال میزبان صاحبنظران و متخصصان اقتصادی در همایش «دورنمای اقتصاد ایران در سال 1396» خواهند بود. در این گردهم‌آیی باشکوه، جمعی از دست‌اندرکاران و مدیرانِ بخش خصوصی و دولتی در کنار تحلیلگران خبره اقتصاد ایران گرد هم می‌نشینند و آرا و دیدگاه های خود را با مخاطبان به اشتراک می‌گذارند.
هدف ما از برگزاری همایش آن است که با انعکاس تحلیل‌های موشکافانه بتوانیم پازل‌های گوناگون را کنار هم بگذاریم و نمایی کامل‌تر از اقتصاد ایران و جهان در سال آینده را به پیشگاه مخاطبان فرهیخته‌مان تقدیم کنیم.
فعالان اقتصادی و علاقه‌مندان به حضور در همایش «دورنمای اقتصاد ایران در سال 1396» می‌توانند از طریق شماره تلفن 02188611819 داخلی 139 یا پورتال همایش به آدرس eventiranian.ir برای رزرو اقدام فرمایند.
