جای خالی بازار سرمایه در تامین مالی صنایع

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت در ایران بانک نخستین گزینه‌ای است که برای تامین مالی به ذهن صنعتگران و سرمایه‌گذاران می‌رسد و ابزارهای دیگر در بخش تامین مالی صنایع بسیار کمرنگ فعالیت می‌کنند به همین دلیل اقتصاد بانک محور و نبود ابزارهای مناسب تامین مالی باعث شده سهم تامین مالی از طریق بازار سرمایه در اقتصاد کشور به کمتر از 15 درصد برسد.

این درحالی است که بازار سرمایه یکی از ابزارهای بسیار قدرتمند برای تامین مالی صنایع در کشورهای توسعه‌یافته است. بررسی ساختار تامین مالی کشور در سال‌های گذشته حاکی از این تفاوت آشکار میان سهم بازار سرمایه و سهم بازار پول در تامین مالی اقتصاد است. براساس آمار سهم بازار سرمایه از تامین مالی در سال‌های 90، 91 و 92 به ترتیب 14 درصد، 14 درصد و 20 درصد از کل تامین مالی بوده است در حالی که بازار پول به ترتیب 79، 74 و 74 درصد تامین مالی اقتصاد را در این سال‌ها به عهده داشته و بخش باقیمانده از طریق سرمایه‌گذاری خارجی تامین شده است. مقایسه این اعداد با میانگین جهانی، وضعیت نامطلوب و نقش کمرنگ بازار سرمایه را آشکار می‌کند.
مزایا و چالش‌ها
صنایع کشور در سال‌های اخیر با بحران نقدینگی روبه‌رو بوده‌اند و تامین مالی از طریق بانک‌ها باعث شده آنها روزبه‌روز بدهکارتر از قبل به سیستم بانکی باشند. از این‌رو با ظهور ابزارهای جدید به‌طور قطع شرایط تامین مالی صنایع تغییر پیدا خواهد کرد و بانک‌ها نیز وارد شرایط رقابتی خواهند شد. استفاده از بازار سرمایه برای تامین مالی دارای ویژگی‌هایی است که می‌توان به کاهش هزینه‌های تامین مالی، سهولت و سرعت قابل‌قبول در تامین مالی، کمک به اعتبار و نشان شدن شرکت در بازار، معافیت‌های مالیاتی، امکان توسعه فعالیت، نظارت دائمی بر عملکرد مدیران و... اشاره کرد اما نبود اعتبارسنجی و رتبه‌بندی درست در بازار سرمایه، ضمانتنامه‌ها و تشریفات لازم برای انتشار اوراق مشارکت تامین مالی باعث شده تامین مالی از این طریق برای صنایع کوچک و صنایعی که با مشکل روبه‌رو هستند چندان به صرفه نباشد. بنابراین چنانچه شرایط بازار سرمایه به نحوی باشد که بیشتر صنایع با رتبه‌بندی و اعتبارسنجی دقیق امکان حضور در بازار سرمایه را داشته باشند به‌طور قطع سهم این بخش از تامین مالی افزایش پیدا خواهد کرد. البته در 2 سال اخیر با تدوین آیین‌نامه‌های جدید و تلاش‌های دولت شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری به این سمت حرکت کرده‌اند و تاکنون بیش از 20 شرکت بزرگ اقدام به انتشار اوراق مشارکت در بازار سرمایه کرده است.
رتبه‌بندی و تضمین
حسین سلیمی، عضو انجمن مدیران صنایع درباره موانع ورود صنایع به بازار سرمایه به صمت گفت: صنایع کوچک به دلیل نیاز به مبلغ‌های اندک توان تامین مالی از طریق بازار سرمایه ندارند، چراکه فرآیند طولانی‌تر و هزینه بالاتری برای آنها به همراه خواهد داشت. از سوی دیگر یکی از مشکلات ورود صنایع به بازار سرمایه نبود اعتبارسنجی و رتبه‌بندی مناسب است. درکشورهای توسعه‌یافته تمام شرکت‌ها اعتبار سنجی می‌شوند و وقتی سهامی از سوی شرکت درجه یک ارائه می‌شود به سرعت مورد استقبال عموم قرار می‌گیرد. اما نبود این اعتبارسنجی در صنایع داخلی باعث کمبود تقاضا شده است. علاوه بر این در خارج از کشور صنایع با رتبه پایین‌تر از سهم بیمه بالاتری برخوردار هستند تا امنیت سرمایه‌گذاری در آنها بالاتر رود. نبود این ابزارها در بازار سرمایه باعث شده تا رغبتی برای سرمایه‌گذاری وجود نداشته باشد. وی با اشاره به اینکه تشریفات و تضمین‌های بازار سرمایه تامین مالی برای صنایع کوچک و صنایعی که با مشکل روبه‌رو هستند را به طور عملی غیرممکن می‌کند، اظهار کرد: بروکراسی اداری و ارائه تضمین‌ها برای انتشار اوراق مشارکت از مسائلی است که باعث می‌شود صنایعی که با مشکل نقدینگی روبه‌رو هستند به دنبال راه‌های دیگر تامین مالی بروند. به عبارت دیگر تامین مالی بازار سرمایه مناسب شرکت‌های با عملکرد مثبت و قوی است.
بهبود روند ورود صنایع بزرگ 
عضو انجمن مدیران صنایع با بیان اینکه در 2 سال اخیر صنایع بزرگ به بازار سرمایه روی آورده‌اند، گفت: حدود 2 سال است که آیین‌نامه‌های بازار سرمایه ساماندهی شده است به همین دلیل به مرور زمان استقبال از آن رو به افزایش است و شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صنعتی با بهبود وضعیت بازار سرمایه در 2 سال اخیر اقدام به انتشار اوراق مشارکت کرده‌اند که تاکنون تعداد آنها به حدود 20 شرکت می‌رسد. در صورت برداشتن منع ورود سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه به طور قطع وضعیت بسیار تغییر پیدا خواهد کرد. وی با اشاره به مزایای تامین مالی صنایع از طریق بازار سرمایه افزود: در صورت رتبه‌بندی شرکت‌ها و قرار گرفتن شرکت در رتبه یک، هزینه تامین مالی حدود 3 درصد کمتر از نرخ تامین مالی تسهیلات است. علاوه بر این بازگشت منابع در تسهیلات بانکی کوتاه مدت است و باید هر چند ماه یک‌بار بخشی از منابع پرداخت شود اما در بازار سرمایه هر 3 ماه یک‌بار بهره پرداخت می‌شود و پرداخت اصل مبلغ در 2 تا 3 سال بعد انجام می‌شود.
جلب اعتماد به بازار سرمایه 
مهدی تقوی، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در گفت‌وگو با صمت ضمن بررسی وضعیت کنونی بازار سرمایه و تامین مالی صنایع کشور گفت: با آمدن دولت یازدهم شوک مثبتی در بازار سرمایه ایجاد شد و شاخص‌های سهام افزایش یافت اما این شوک در این سال‌ها رشدی نداشته است. دلیل آن که این شوک موجب استقبال مردم از بازار سرمایه نیز نشد، بی‌اعتمادی مردم به بازار سرمایه است که برای این جلب اعتماد زمان موردنیاز است. تقوی با اشاره به موانع ورود صنایع به بازار سرمایه گفت: این موضوع رابطه مستقیمی با بهبود وضعیت اقتصادی دارد. در گذشته مردم بخشی از پس‌انداز خود را سهام خریداری می‌کردند اما وضعیت اقتصادی مانع از این امر می‌شود همین موضوع نیز ورود صنایع را با چالش مواجه می‌کند. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه سهم تامین مالی صنایع از بازار سرمایه ناچیز است، افزود: تامین مالی از طریق سهام بسیار ارزان‌تر از تامین مالی از طریق تسهیلات است اما به دلیل مشکلات ناشی از قوانین ورود به بازار سرمایه، چالش‌های فروش سهام و استقبال نکردن از کالای ارائه شده تولیدکننده ترجیح می‌دهد مستقیم با بانک وارد قرارداد شود و از افزایش سرمایه ناشی از فروش سهام جلوگیری کند.
نیازبه مشوق‌های سرمایه‌گذاری
یک بازار سرمایه قدرتمند بر پایه اعتماد مردم و سرمایه‌گذاران استوار است. در یک دهه گذشته با توجه به مشکلات اقتصادی که کشور با آن دست و پنجه نرم کرده این اعتماد نسبت به بازار سرمایه کمرنگ شده است، به همین دلیل ارتقای امنیت سرمایه‌گذاری و تعیین مشوق‌های لازم در این عرصه بسیار موثر است. جواد حسینی‌کیا، دبیر کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با صمت درباره چگونگی تقویت بازار سرمایه و استفاده صنایع از ظرفیت گفت: یکی از مزایای بازار سرمایه در صورت ایجاد مشوق‌ها و مزیت‌های سرمایه‌گذاری جذب سرمایه‌های سرگردان است به عبارت دیگر بازار سرمایه ابزار مناسبی است تا سرمایه‌های سرگردان به صنایع جذب شوند. این امر مستلزم جهت‌دهی از سوی دولت است تا سرمایه‌ها جذب بازار سرمایه شود. 
حسینی‌کیا با اشاره به شیوه‌های جهت‌دهی برای حضور در بازار سرمایه گفت: دولت با قرار دادن تخفیف‌های مالیاتی، ایجاد امنیت بیشتر سرمایه‌گذاری در بورس، تسهیلات بیشتر زمینه جذب سرمایه‌های سرگردان از یک سو و حضور صنایع بیشتر در بازار سرمایه را فراهم کند.
لزوم تدوین قوانین تسهیل‌کننده
وی با بیان اینکه سوق دادن صنایع به سمت تامین مالی از طریق بازار سرمایه نیازمند قوانین تسهیل‌کننده است، افزود: دولت و مجلس شورای اسلامی می‌توانند با همکاری یکدیگر قوانینی تصویب کنند تا زمینه حضور صنایع در بازار سرمایه تسهیل شده و برخی موانع از پیش‌رو برداشته شود. آنچه در این میان اهمیت دارد در اولویت قرار دادن صنایعی است که تولیدات روزآمد و رقابت‌پذیر دارند. دبیر کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی تقویت بازار سرمایه را در گرو 3  رکن صنایع، مردم و دولت دانست و افزود: از یک سو با ایجاد تفاوت میان نرخ‌های تامین مالی در بازار پول و بازار سرمایه از سوی دولت، جلب اعتماد مردم به بازار سرمایه و حضور کالاهای رقابت‌پذیر صنایع در بورس می‌تواند تقویت بازار سرمایه را در پی داشته باشد. از سوی دیگر حضور در بازار سرمایه موجب تقویت کیفیت کالا خواهد شد زیرا با تولید کالای بی‌کیفیت مردم از سرمایه‌گذاری سر باز می‌زنند. این امر موجب افزایش رقابت‌پذیری محصول خواهد شد. بنابر این گزارش، با توجه به اهمیت تامین مالی صنایع و مشکلات نقدینگی ایجاد ابزارهای جدید تامین مالی در کشور بیش از پیش احساس می‌شود. دولت یازدهم نیز با تمرکز بر تقویت بازار سرمایه و ایجاد ابزارهای جدید رشد سرمایه‌گذاری در این بخش را مدنظر قرار داده است اما با این وجود برای تبدیل شدن بازار سرمایه به عنوان نخستین منبع تامین مالی صنایع راه بسیار طولانی در پیش است. نخستین گام در این زمینه نیز جلب اعتماد مردم، صنایع و سرمایه‌گذاران است تا از این طریق سرمایه‌های سرگردان جذب بازار سرمایه شود و با تعریف ابزارهای نوین در این زمینه امکان دراختیار قرار گرفتن منابع برای صنایع فراهم شود.

منبع:صمت