به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت؛ رهبر انقلاب در پیام نوروزی امسال خود خطاب به آحاد مردم و مسئولان، مسئله اصلی کشور را اقتصاد و معیشت مردم دانستند و با محور قرار دادن «تولیدملی» برای حل این مساله، شعار و نام سال 1397 را «حمایت از کالای ایرانی» اعلام کردند. در واقع حمایت از تولید ملی حمایت از بخش درون‌زای اقتصادی جامعه است که استقلال و توسعه اقتصادی را به دنبال دارد. در این خصوص مصاحبه ای با غلامرضا ابوترابی، مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه انجام داده است که در پی می آید .
راهکار پیشنهادی شما، جهت حمایت از تولید ملی و کالای ایرانی با تاکید بر ظرفیت های بازار سرمایه چیست؟
بگذارید با این سوال شروع کنیم که اصلا چرا باید از تولید ملی و کالای ایرانی حمایت کرد؟
تقویت تولید ملی، سبب افزایش موجودی کالا در اقتصاد شده و کاهش تورم را به دنبال دارد. با تقویت تولید ملی، نیازمندی‌های جامعه در داخل کشور تولید شده و کمبود کالا رخ نخواهد داد. همچنین با افزایش مقدار تولید و با افزایش موجودی کالا در اقتصاد، اگر شرایط دیگر نیز ثابت باشد، قیمت کالا کاهش پیدا می‌کند یا اینکه دستکم سرعت رشد قیمت کالاها تنزل می یابد؛ یعنی نرخ تورم کم می‌شود.
اثر دیگر تقویت تولید ملی، کاهش وابستگی به کالاهای خارجی است؛ طبیعتاً اگر ایران تولید ملی را تقویت کند، به‌نحوی‌که کمیت و کیفیت کالاهای داخلی بهبود پیدا کند، عزم خود را برای ورود به عرصه جهانی و دنیای تجارت آماده کرده است. علاوه بر این نیاز به ارز نیز کاهش می یابد. یعنی اگر بتوان نهاده‌هایی را که برای تولید نیاز است در داخل کشور تولید کرد، این خود یک گام در جهت تقویت تولید ملی محسوب می شود و برای واردات نهاده‌ها نیاز کمتری به ارز خواهد بود.
تقویت تولید ملی، سبب افزایش اشتغال و درآمد نیز می شود. یکی از نیازمندی‌های تولید، نیروی کار است؛ می‌توان با تقویت تولید ملی، شرایط را برای استخدام تعداد بیشتر نیروی کار فراهم کرد و این کار موجب کاهش بیکاری می‌شود.
و در نهایت می توان گفت تقویت تولید ملی افزایش درآمدهای دولت را به دنبال دارد. بررسی حمایت‌های کشورهای با اقتصادهای قوی نشان می‌دهد انواع حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم دولت در تولید و رشد بنگاه‌های بزرگ، نقش اساسی داشته است. چه در دوران غیر صنعتی و چه حتی در عصر حاضر. دولت برای انجام وظایف خودش به درآمد احتیاج دارد و بدین منظور می تواند از طریق بازار سرمایه این نیاز خود را تامین کند. به عنوان مثال می توان به راهکار انتشار اوراق بهادار اسلامی همچون اوراق مشارکت و اسناد خزانه اسلامی اشاره کرد.
بنابراین امروزه حمایت از تولید ملی و کالای ایرانی نه تنها از ضروریات بوده بلکه بسیار فراتر از ترجیح و خرید محصول داخلی است. در حقیقت، در این نام، تعصب به "ساخت ایرانی با عظمت" و اشاعه و ترویج آن نهفته است.
امروزه بازار سرمایه با فراهم آوردن انگیزه‌های قوی برای پس‌اندازها، تشکیل سرمایه و سرمایه‌گذاری در مقایسه با دیگر شیوه‌ها زمینه را برای تجهیز سرمایه‌های داخلی مهیا می‌کند. این بازار درعین‌حال می‌تواند ابزاری برای جذب سرمایه‌های خارجی نیز باشد. به عبارتی می توان گفت امروزه سودهای بالای بانکی در کشور ما قدرت رقابت کالای تولید داخلی را از بین برده است و بازار سرمایه به خوبی می تواند این خلاء را جبران کند.
در این مسیر، بازار سرمایه چه رویکردی را باید برای افزایش سهم خود در تأمین مالی بنگاه‌ها در پیش بگیرد؟
به نظر می‌رسد اقداماتی که بازار سرمایه می‌تواند جهت افزایش سهم خود در تأمین منابع مالی بنگاه‌های تولیدی برای تولید کالاهای داخلی انجام دهد به شرح ذیل است:
الف. لزوم طراحی و پیاده‌سازی انواع ابزارها و نهادهای مالی جدید (متناسب با سلیقه‌های آحاد جامعه ازلحاظ ریسک‌پذیری، افق سرمایه‌گذاری، بازدهی و ...). در حال حاضر اوراق بهادار اسلامی متنوعی ازجمله اوراق اجاره، مرابحه، رهنی، استصناع، منفعت، و... در سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب کمیته فقهی رسیده و عملیاتی شده است.
ب. شرایطی مهیا شود که از ظرفیت بخش خصوصی جهت کمک به پایداری درآمدهای دولت از منابع بازار سرمایه بیش از گذشته استفاده شود. بازار سرمایه می‌تواند با اقداماتی چون کمک به انتشار انواع اوراق بهادار اسلامی، به تأمین مالی دولت از طریق جذب منابع مازاد مردم کمک کند.
ج. یکی از چالش‌های جدی برای حضور بیشتر سرمایه‌گذاران خرد و حقیقی، حمایت از آنان در شرایط مختلف اقتصادی است. امروزه بازار سرمایه ایران، بستری مطمئن و امن برای حمایت از سرمایه گذاران خرد و حقیقی محسوب می شود.
د. همچنین بازار سرمایه به‌عنوان جایگاه رقابت اقتصادی کشور، محیط قانونمندی را برای رقابت بنگاه‌ها فراهم آورده است؛ و سازوکار بورس اساساً به‌منظور رقابت‌پذیری ایجادشده و در ذات خود این خاصیت را دارا است.
از آنجا که یکی از راه های حمایت از کالای ایرانی کمک به صادرات آن است، بورس چه نقشی می تواند در ایجاد بازارهای صادراتی جدید داشته باشد؟
بازار سرمایه می‌تواند با طراحی و پیاده‌سازی ابزارها و نهادهای مالی متنوع به جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای امر صادرات کمک شایانی کند. انتشار انواع اوراق بهادار ارزی و همچنین احداث صندوق‌های پروژه بین‌المللی می‌تواند راهکارهایی جهت جذب منابع خارجی و هدایت آن‌ها به سمت شرکت‌ها و پروژه‌های صادرات محور تلقی شود که با اهتمام سازمان بورس و اوراق بهادار میسر خواهد شد. شایان ذکر است تشویق و ترغیب سرمایه‌گذاران خارجی مستلزم مدیریت ریسک نرخ ارز و سایر ریسک‌‌های فعالیت‌های اقتصادی است که باید راهکارهای مناسب پیشنهاد و عملیاتی شود.
همچنین بورس کالا با ایجاد قواعد شفاف و از طریق تسهیل مقررات و گسترش مشوق‌های لازم، ابزاری برای حمایت همه‌جانبه هدفمند از صادرات کالاها و خدمات محسوب می شود؛ بنابراین می‌توان از ظرفیت بورس کالا به‌منظور عرضه و فروش محصولات صادراتی نیز استفاده کرد. همچنین توسعه رینگ صادراتی و نظام تحویل (انبارداری در مبادی گمرکی کشور و حتی بین‌المللی شدن بورس کالا در مراکز مشهور تحویل تجاری) از رموز موفقیت بورس کالا در امر صادرات خواهد بود. تابلوی محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران در کنار بورس انرژی می‌تواند با ایجاد تنوع در روش‌های فروش و مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش، به افزایش صادرات برق، افزایش صادرات پتروشیمی و افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی کمک کند؛ بنابراین لازم است دولت و مجلس سازوکارهای تشویقی لازم مانند معافیت‌های مالیاتی فروشندگان و خریداران کالا در بورس، اعطای تسهیلات آسان و ارزان‌قیمت بانکی به خریداران کالا از بورس و الزام نهادهای وابسته به دولت جهت خرید یا فروش کالاهای بورسی در بورسهای کالایی را در جهت توسعه هر چه بیشتر بورسهای کالایی به وجود آورند.
با توجه به تاثیر تثبیت نرخ ارز در جذب سرمایه گذاری خارجی، تدوین آئین نامه پوشش نوسانات نرخ ارز برای واحدهای تولیدی از طریق راه اندازی بازار مشتقه ارزی در بورس کالای ایران چقدر در دستیابی به این هدف کمک خواهد کرد؟
عوامل موثر بر نوسانات نرخ ارز را می توان در 6 عامل زیر خلاصه کرد که هر یک از این عوامل سبب نااطمینانی خارجی ها به اقتصاد ایران می شود:
1. تفاوت نرخ تورم داخلی و خارجی: اصل قیمت واحد می گوید اگر تورم نباشد، قیمت محصول در تمام کشورها یکسان خواهد بود.
2. تفاوت نرخ بهره داخلی و خارجی: هر چقدر نرخ بهره خارجی افزایش یابد، تقاضا برای ارز خارجی جهت سرمایه گذاری در بانک های خارجی زیادتر شده و در نتیجه قیمت ارز بالاتر می رود.
3. ثبات سیاسی و اقتصادی: هر چه ثبات بیشتر شود، نوسانات نرخ ارز کمتر می شود.
4. عملکرد اقتصادی: عملکرد مثبت اقتصادی باعث افزایش ارزش پول ملی می شود.
5. تراز تجاری: مازاد تراز تجاری باعث تقویت پول ملی و کسری تراز تجاری باعث تضعیف پول ملی می شود.
6. هژمونی و نوع دیپلماسی سیاست خارجی: دیپلماسی باز باعث کاهش نرخ ارز و دیپلماسی بسته سبب افزایش نرخ ارز می شود.
خوشبختانه به واسطه تدوین آیین نامه پوشش نوسانات نرخ ارز برای واحدهای تولیدی از طریق راه اندازی بازار مشتقه ارزی در بورس کالای ایران این نگرانی ها تا حدود زیادی مرتفع شده و اطمینان خاطر بیشتری برای واحدهای تولیدی جهت سرمایه گذاری فراهم شده است.
هم اکنون بیش از 90 درصد واحدهای تولیدی کشور، واحدهای کوچک و متوسط اند که حدود 40 درصد از اشتغال را در اختیار دارند. برنامه بازار سرمایه برای حمایت از این صنایع و ورود آسان تر به بورس چه می تواند باشد؟
بازار سرمایه کشور باید ضمن اتخاذ سیاست های صحیح و اصولی در تعامل مستقیم با بنگاه های اقتصادی و سیاست گذاران این حوزه، از یکسو مزیت های رقابتی خود را حفظ کرده و از سوی دیگر، باعث تسهیل جریان های اقتصادی و تامین مالی در بخش های اقتصادی مرتبط شود. در بازار سرمایه شرکت ها می توانند تامین منابع مالی کنند و به راحتی منابع مورد نیاز خود را به دست آورده و در جهت توسعه کارخانجات، تولید و توسعه صادرات قدم های اساسی را بردارند که این مهم خود موجب افزایش اشتغال و تولید شده و هم قیمت ها را می تواند متعادل کند. در مجموع می توان گفت، بازار سرمایه دارای بالاترین پتانسیل برای رسیدن به ارکان اقتصاد مقاومتی اعم از حمایت از تولید ملی، فعال شدن واحد های کوچک و متوسط، مدیریت منابع ارزی، تشویق سرمایه گذاران خارجی، شفافیت اطلاعات و کاهش ریسک سرمایه گذاری است.
در این راستا شرکت مدیریت دارایی مرکزی به عنوان متولی انتشار صکوک در بازار سرمایه همواره به دنبال تسهیل، تسریع و توسعه در انتشار صکوک بوده و هست؛ به همین منظور جلسات متعددی برقرار و از نظرات خبرگان بازار بهره جسته است. در این خصوص پیشنهادهای متعددی از قبیل تهیه سیستم الکترونیکی برای پایش فرآیند انتشار اوراق، کاهش تشریفات در موقعیت های مشابه عرضه خصوصی و موارد زیاد دیگری مطرح شده است؛ چرا که فرآیند انتشار در برخی موارد تا حدی طولانی بوده که مفروضات طرح تغییر کرده یا صورت های مالی میان دوره ای جدید ارائه شده و سبب شده تا طرح توجیهی تامین مالی زیر سوال برود.
برای کاهش هزینه های انتشار صکوک و سوق دادن متقاضیان تامین مالی (همچون صنایع کوچک و متوسط) به سمت این بازار نیز لازم است تا حد امکان ارکان انتشار صکوک مانند رکن ضامن، بازارگردان، متعهد پذیره نویس و سایر ارکان را اصلاح کرده و برخی از ریسک ها را به عهده سرمایه گذار قرار دهیم . اگر سرمایه گذار به دنبال اوراق عاری از ریسک بود، از ابزارهای پوشش ریسکی که لازم است طراحی شود، استفاده کند تا بانیان بتوانند با هزینه کمتر و شفاف تر و همچنین سهولت بیشتر اقدام به تامین منابع مالی خود کنند. باید توجه داشت که منوط کردن انتشار اوراق به رکن ضامن، در واقع گره زدن توسعه تامین مالی از طریق بازار سرمایه به بازار پول است و در صورتی که این رویه ادامه پیدا کند حتی در بلند مدت نیز تغییر چشم گیری در سهم بازار سرمایه ایران در تامین مالی به وجود نخواهد آمد.
