تحلیل تحولات اقتصاد کلان و اقدامات بانک مرکزی در آبان ماه 1401

1- تحولات اقتصاد کلان
بررسی تحولات تورم ماهانه شاخص کل کالاها و خدمات مصرفی در سال جاری نشان می دهد تورم ماهانه شاخص کل مصرف کننده در آبان ماه سال جاری با 0.7 واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل (2.9 درصد) به 2.2 درصد رسید. در همین مقطع تورم نقطه به نقطه نیز با 0.4 واحد درصد کاهش به رقم 44.3 درصد رسید. این در حالی است که تورم دوازده ماهه شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی در آبان ماه سال جاری با 0.4 واحد درصد افزایش رقم 39.9 درصد را ثبت نمود. بررسی تورم ماهانه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی به تفکیک گروه های اختصاصی "کالا" و "خدمت" در آبان ماه نشان می دهد تورم ماهانه هر دو گروه کاهش یافته است، بطوری که گروه اختصاصی "کالا" و "خدمت" به ترتیب با 0.5و 1.4 واحد درصد کاهش نسبت به ماه گذشته به رقم 1.1 و 3.9 درصد رسید. بررسی تحولات تورم ماهانه گروه کالا به تفکیک "خوراکی ها" و "غیرخوراکی ها" نیز موید کاهش آهنگ تورم ماهانه اقلام خوراکی و افزایش تورم ماهانه اقلام غیرخوراکی در آبان ماه سال جاری نسبت به ماه قبل است. در همین ارتباط، شاخص بهای خوراکی ها و آشامیدنی ها و غیرخوراکی ها به ترتیب (با ضرایب اهمیت 25.5 و 22.9 درصد) با 0.9 واحد درصد کاهش و 0.2 واحد درصد افزایش نسبت به مهرماه، با ثبت تورم ماهانه 0.3و 2.3 درصدی، سهمی معادل 0.1 و0.6 واحد درصد را از تورم ماهانه شاخص کل (2.2 درصد) در آبان ماه سال جاری به خود اختصاص داده اند. بررسی تحولات شاخص خدمت نشان می دهد تورم ماهانه این شاخص با 1.4 واحد درصدکاهش از 5.2 درصد در مهرماه به 3.9 درصد در آبان ماه سال جاری رسیده است. بررسی بیشتر تحولات این شاخص حاکی از آن است که تورم ماهانه این گروه عمدتاً متاثر از تحولات شاخص خدمت در گروه "مسکن و خدمات ساختمانی" بوده است؛ به طوری که این شاخص سهمی معادل 3.2 واحد درصد از تورم ماهانه گروه خدمت را در آبان ماه سال جاری (3.9 درصد) به خود اختصاص داده است.

در حوزه تجارت خارجی با توجه به اخبار منتشره از سوی گمرک ج.ا.ایران، طی هشت ماهه سال 1401 ارزش صادرات گمرکی برابر با 32.4 میلیارد دلار بود که حاکی از افزایش حدوداً 4.4 درصدی آن در مقایسه با مدت مشابه سال 1400 است. ارزش واردات گمرکی نیز در این مقطع معادل 37.1 میلیارد دلار گزارش شده است که موید افزایش حدوداً 15.2 درصدی آن نسبت به دوره مشابه سال قبل است.

مطابق با اطلاعات مندرج در سامانه معاملات الکترونیکی ارز، بررسی تحولات بازار ارز حاکی از آن است که در آبان ماه متوسط نرخ فروش دلار در بازار حواله حدود 275.9 هزار ریال بود که نسبت به مهر ماه معادل 1.4 درصد افزایش نشان می دهد. در بخش اسکناس نیز متوسط نرخ فروش دلار در این ماه حدود 289.0 هزار ریال بود که حاکی از افزایش 0.6 درصدی آن در مقایسه با مهر ماه است.

در بازار مسکن و بر اساس اطلاعات اخذ شده از سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات کشور، متوسط قیمت خرید و فروش یک متر مربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده در شهر تهران طی آبان ماه 1401 نسبت به ماه قبل 6.8 درصد و نسبت به ماه مشابه سال قبل نیز 45.9 درصد افزایش را تجربه نمود. در بازار سهام نیز شاخص کل بورس اوراق بهادار در روز پایانی آبان ماه 7.6 درصد نسبت به روز پایانی ماه قبل افزایش یافت. لازم به ذکر است سیاست گذار پولی با رصد مستمر تحولات قیمت دارایی ها و توجه به دلالت های آن بر تغییر سطح انتظارات تورمی، عنداللزوم اقدامات سیاستی مناسب را در دستور کار قرار خواهد داد.

بررسی تحولات بازار بین بانکی در آبان ماه بیانگر افزایشی اندک در حجم معاملات و تثبیت نرخ در مقدار ماه های گذشته و محدوده دالان از پیش تعیین شده است.

در آبان ماه سال 1401، متوسط ماهانه نرخ بازده اوراق مالی اسلامی دولتی با سررسید یک، دو و سه ساله به ترتیب با 2.27 ، 2.14 و 1.76 واحد درصد افزایش نسبت به ماه قبل به 24.90 ، 25.39 و 25.26 درصد رسیده است.

همچنین وضعیت منحنی بازده اوراق خزانه نشان می دهد به تبعیت از وضعیت انتظارات تورمی موجود و افزایش تقاضای نقدینگی و در نتیجه عرضه بیشتر اوراق مالی در بازارها (و به تبع آن افزایش نرخ های بازده تا سررسید این اوراق)، این منحنی در آبان ماه در سطوح بالاتری قرار گرفته است. با این حال، کاهش تفاوت نرخ های بلندمدت و کوتاه مدت در آبان¬ماه سال جاری نسبت به ماه قبل، نشان دهنده مطالبه نرخ های بازده تقریباً یکسان در تمامی سررسیدها از سوی سرمایه گذاران است.

حجم نقدینگی در پایان آبان ماه سال 1401 معادل 58068.4 هزار میلیارد ریال بوده است که به ترتیب 20.2 و 34.5 درصد نسبت به پایان سال و پایان آبان ماه سال 1400 افزایش یافته است. رشد متغیر مذکور در هشت ماهه نخست سال قبل و دوازده ماهه منتهی به آبان ماه سال 1400 به ترتیب معادل 24.2 و 42.0 درصد بوده است. لازم به ذکر است که بخشی از رشد نقدینگی در آبان ماه سال 1400 (معادل 2.4 واحد درصد از رشد هشت ماهه و 2.7 واحد درصد از رشد دوازده ماهه) مربوط به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفتر کل دارایی ها و بدهی های بانک مهراقتصاد به اطلاعات خلاصه دفتر کل دارایی ها و بدهی های بانک سپه (بواسطه ادغام) بوده است.

حجم پایه پولی در پایان آبان ماه سال 1401 (معادل 7276.0 هزار میلیارد ریال) نسبت به پایان سال 1400، رشدی معادل 20.5 درصد داشته است. همچنین، نرخ رشد دوازده ماهه پایه پولی با 1.2 واحد درصد کاهش نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل (35.8 درصد) به 34.6 درصد در پایان آبان ماه سال 1401 رسید.

2- اقدامات بانک مرکزی
- در آبان ماه 1401 با هدف مدیریت نقدینگی بازار بین بانکی ریالی، بانک مرکزی در تعامل با بانک ها اقدامات اعتباری زیر را انجام داد:

- انجام عملیات بازار باز با موضع توافق بازخرید طی پنج مرتبه حراج به ترتیب به ارزش 695، 695، 695، 685 و 675 هزار میلیارد ریال مجموعاً به ارزش معاملاتی 3445 هزار میلیارد ریال در قالب توافق بازخرید با سررسید 7 روزه (مانده توافق بازخرید از محل عملیات بازار باز در پایان آبان ماه معادل 675 هزار میلیارد ریال بوده است).

- استفاده بانک ها از اعتبارگیری قاعده مند در نرخ سقف دالان برای رفع نیازهای نقدینگی طی 22 روز کاری جمعاً به ارزش معاملاتی 471 هزار میلیارد ریال (مانده اعتبارگیری قاعده مند در پایان آبان ماه 38.9 هزار میلیارد ریال بوده است).

- در آبان ماه سال جاری، طی برگزاری چهار مرحله حراج و یک مرحله پذیره نویسی اوراق مالی اسلامی دولتی، جمعاً مبلغ 87.1 هزار میلیارد ریال اوراق توسط ایستگاه معاملاتی بانک مرکزی به فروش رسید که از این مبلغ، 15 هزار میلیارد ریال آن در پذیره نویسی و 72.1 هزار میلیارد آن در حراج که اغلب توسط سایر سرمایه گذاران خریداری شد.