به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت به نقل از روابط عمومی بانک توسعه صادرات ، طی سال‌هایی که ایران تحت تحریم به ویژه در حوزه اقتصادی قرار داشت یکی از بزرگترین مشکلات نظام بانکی قطع روابط کارگزاری و در مجموع تحت تاثیر قرار گرفتن روابط بین‌الملل بانک‌ها بود. به هر صورت آمریکا همواره برای قطع روابط کارگزاری بانکهای ایرانی با بانکهای خارجی تلاش‌هایی داشته است. تاریخ نشان می‌دهد پس از انقلاب تمام بانکهای آمریکایی روابط کارگزاری خود با بانکهای ایرانی را قطع کرده بودند و هر چند که بانک‌ها و موسسات غیرآمریکایی به بانکهای ایرانی خدماتی ارائه می‌کردند ولی در سال‌های گذشته و پس از وضع تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران ایالات متحده فشارهای بیشتری اعمال کرد تا بانکهای غیرآمریکایی نیز روابط کارگزاری خود با طرف‌های ایرانی را قطع کند. از این رو با قرار دادن نام بانکهای ایرانی در فهرست تحریم‌های خود مقرر کرد که بانکهای غیرآمریکایی در صورت ارائه خدمات به آنها نمی‌توانند با بانکهای آمریکایی روابط کارگزاری داشته باشند. با شدت گرفتن فشارها و با توجه به اهمیت نظام مالی آمریکا و بانکهای آن در تسویه دلار اکثر بانکهای غیرآمریکایی که تا پیش از آن با طرف‌های ایرانی روابط کارگزاری داشتند، آن را قطع کردند.
با این وجود در جریان مذاکرات هسته‌ای و به نتیجه رسیدن آن که به اجرایی شدن سند برجام منتهی شد، یکی از مهم‌ترین دستاوردها همین لغو تحریم‌های بین‌الملل علیه بانکهای ایرانی بود. به گونه‌ای که تمامی مقررات بانکهای غیر آمریکایی را مکلف به قطع روابط کارگزاری با بانکهای ایران را می‌کرد، لغو شده و تقریبا هیچ بانکی به جز آمریکایی‌ها به دلیل ارائه خدمات کارگزاری به طرف‌های ایرانی از دسترسی به نظام مالی آمریکا محروم نمی‌شوند. به این معنی که ایرانی‌ها می‌توانند روابط کارگزاری خود با طرف‌های خارجی را برقرار و گسترش دهند.
در هر حال وجود روابط کارگزاری برای بانک‌ها پیش زمینه بسیاری از روابط در حوزه بین‌الملل بوده و برای تجار و فعالان اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است. در عین حال که امکان گشایش ال سی را فراهم، موجب تسهیل مبادلات ارزی و همچنین تامین مالی خارجی خواهد بود. بر این اساس در این مدت مذاکرات بسیاری از سوی بانک مرکزی و سایر بانک‌ها با طرف‌های مقابل برای توسعه روابط بانکی و به ویژه روابط کارگزاری انجام شد و بانکهای زیادی از کشورهای مختلف مورد مذاکره قرار گرفتند، اما در این میان تاکنون رابطه کارگزاری با بانکهای آفریقایی برقرار نشد. این در حالی است که تازه‌ترین اعلام مدیرعامل بانک توسعه صادرات به ایسنا نشان از این دارد که طی مذاکرات انجام شده با طرف‌های آفریقایی به زودی روابط کارگزاری با بانکهای این قاره شکل دیگری به خود خواهد گرفت.
صالح‌آبادی در توضیحی که درباره سفر اخیر تیم بانکی همراه با ظریف -وزیر امور خارجه- به آفریقای جنوبی، نیجر، اوگاندا داشته، اعلام کرد که در این سفر هدف و توسعه روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای آفریقایی قرار داشت چرا که آنها مقصد صادراتی خوبی برای شرکت‌های ایرانی هستند. به هر حال یکی از زیرساخت‌های توسعه روابط اقتصادی با آنها توسعه روابط بانکی است که در این باره در سفر انجام شده مذاکرات قابل توجهی انجام شد و به ویژه در مورد روابط کارگزاری.
آن طور که مدیرعامل بانک توسعه صادرات عنوان کرد تاکنون روابط کارگزاری با بانکهای آفریقایی شکل نگرفته بود اما طی جلسات متعددی که در این سفر انجام شد قرار بر این است تا یکی از بانک‌ها مشخص شده تا بتوانند با بانک توسعه صادرات همکاری داشته و روابط کارگزاری خود را آغاز کنند. ظاهرا در سفر به اوگاندا نیز با یکی از بانک‌ها روابط کارگزاری برقرار و با دو بانک دیگر نیز مذاکراتی برای توسعه روابط کارگزاری انجام شده است. همچنین در سفر نیجر تنها بانک دولتی آنها که بانک معتبر این کشور محسوب می‌شود برای ایجاد روابط کارگزاری با بانک توسعه صادرات توافقاتی داشته است. ظاهرا برای انجام تامین مالی با بانکهای آفریقایی نیز جلساتی برگزار و قرارهایی گذاشته شده به طوری که با ایجاد روابط کارگزاری خط اعتباری برای توسعه صادرات به این قاره نیز اختصاص پیدا خواهد کرد.
در حدود یک سال و نیمی که از اجرایی شدن برجام می‌گذرد روابط کارگزاری بانکهای ایرانی با طرف‌های خارجی در نقاط مختلف دنیا در حال توسعه بوده و به گونه‌ای که آخرین آمارها نشان می‌دهد که از تاریخ اجرایی شدن برجام در دی ماه 1394 تا پایان سال گذشته در مجموع شبکه بانکی توانسته بود بیش از 700 رابطه کارگزاری با نزدیک به 250 بانک دنیا برقرار کند. در عین حال که در این مدت نزدیک به 18000 فقره گشایش اعتبار اسنادی، 1900 فقره ثبت سفارش برات اسنادی و بیش از 80 هزار فقره حواله ارزی صادر شد.
همچنین در رابطه با روابط کارگزاری بانک مرکزی نیز باید یادآور شد که این بانک پیش از سال 1387 دارای 206 فقره حساب و 46 کارگزار بود. طی سال‌های 1387 تا 1389 با افزودن 35 کارگزار و 75 فقره حساب ارزی، در مجموع دارای 281 فقره حساب ارزی شد. در دوران تحریم‌های بین‌المللی و از ابتدای سال 1391 تا پایان سال 1393 بسیاری از بانک‌هایی که از قبل دارای روابط کارگزاری با بانک مرکزی بودند از انجام مراودات بانکی سرباز زدند. به منظور مقابله با تحریم‌ها 46 فقره حساب نزد 12 بانک که عمدتا از وضعیت مالی و اعتباری بسیار ضعیفی برخوردار بودند در کشورهای چین، روسیه و بلاروس افتتاح شد، اما در ادامه با افزایش فشار تحریم‌های بین‌المللی به پایین ترین حد آن در سال 1393 رسید.
اما پس از مذاکرات هسته‌ای و توافق برجام، روند رو به رشد روابط کارگزاری در سال 1394 آغاز شد و بر این اساس و از ابتدای بهمن 1394 افتتاح حساب‌های جدید بانکهای مختلف از سوی بانک مرکزی در دستور کار قرار گرفت. طبق آماری که در ماه‌های ابتدایی امسال منتشر شد بانک مرکزی دارای 85 فقره حساب کارگزاری فعال نزد 51 بانک مختلف شده که از این تعداد 9 بانک که در زمان تحریم‌ها قطع همکاری کرده بودند، مجددا اقدام به برقراری ارتباطات بانکی با بانک مرکزی کرده‌اند. همچنین 43 فقره حساب جدید نزد 23 کارگزار جدید به فهرست حساب‌های بانک مرکزی افزوده شده است. همچنین تعداد بانکهای کارگزار شبکه بانکی کشور طی 10 سال گذشته تغییرات زیادی داشت روند صعودی به خود گرفت.
با این حال همانطور که مقامات ارشد بانکی بارها تایید کرده‌اند گر چه اجرایی شدن برجام و لغو تحریم ها گشایش‌های قابل توجهی برای نظام بانکی در حوزه بین الملل داشته، اما همچنان تمامی انتظارات در این باره برآورده نشده است که نیاز به گذر زمان و جلب اعتماد بانکهای بزرگ دارد. به هر حال هراس از تهدید های آمریکا از عواملی بوده که موجب تردید بانکهای بزرگ برای مذاکره و برقراری ارتباط با طرف‌های ایرانی شده است.
