به گزارش بانک و صنعت، ماجرای کالابرگ به الزام قانون بودجه به دولت برمی گردد؛ در تبصره (14) شرایط حذف ارز 4200 تومانی این گونه برای دولت تعریف شد که "از طریق تامین منابع مابه التفاوت ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی، دارو، تجهیزات مصرفی پزشکی اختصاص دهد، چنانچه دولت قصد دارد کالایی را از سبد ارز ترجیحی حذف کند، باید قبلا ترتیبات قانونی جبران زیان رفاه مصرف کننده برای کالاهای اساسی را از طریق کالا برگ الکترونیکی و در امور پزشکی از طریق بیمه ها و یا از طرق جایگزین مطمئن به انجام رسانده باشد؛ به گونه ای که افراد بتوانند این کالاها و خدمات را به نرخ پایان شهریور 1400 و در سقف سهمیه تعیین شده تهیه کنند."
بر این اساس دولت زمانی می توانست نسبت به حذف ارز 4200 تومانی اقدام کند که قبل از آن آثار ناشی از افزایش قیمت کالاهای اساسی که در جریان این حذف تحت تاثیر قرار می گرفتند را تامین کند و ابزار آن نیز کالابرگ باشد. این در حالی است که رئیس جمهوری در 19 اردیبهشت ماه از واریز یارانه نقدی جدیدی در مبلغ 300 تا 400 هزار تومانی خبر داد و برای دو ماه این مبلغ به حساب حدود 72 میلیون نفر واریز شد، این پرداخت در جریان شروع دولت برای اصلاح نظام یارانه ای و حذف ارز ترجیحی از واردات کالاهای اساسی بود.
این که چرا دولت پرداخت را نقدی انجام داد به این برمی گشت که زیرساخت های توزیع کالابرگ آماده نبود و گفته شد که فعلا برای دو ماه واریز نقدی انجام داده تا فرایند آماده سازی کالابرگ به اتمام برسد. اما آنچه در این مدت مسئولان دولتی اعلام کرده اند، نشان می دهد که فعلا زمان مشخصی برای جایگزینی کالابرگ به جای یارانه نقدی در نظر گرفته نشده است.
کسی زمان نداده و پرداخت نقدی ادامه دارد
وزارت اقتصاد و بانک مرکزی در حالی در کنار سازمان برنامه و بودجه و وزارت صمت، در ایجاد زیرساخت های توزیع کالابرگ دخالت دارند که اخیرا خاندوزی- وزیر اقتصاد- در مورد اینکه چه زمانی ایجاد زیرساخت توزیع کالابرگ الکترونیکی تکمیل می شود، نسبت به اینکه تا پایان تیرماه زیرساخت های لازم به شکل صددرصدی آماده شود، ابراز امیدواری کرده ولی زمان مشخصی برای آن اعلام نکرده است.
در فاصله ای کوتاه بهادری جهرمی-سخنگوی دولت- بدون اشاره به زمان توزیع کالابرگ گفته که دولت در حال فراهم کردن زیرساخت های لازم برای اختصاص کالابرگ الکترونیکی است به شیوه ای که بدون افزایش پرداخت از جیب مردم، یارانه به شیوه کالابرگی ولی از طریق عابر بانک ها در اختیارشان قرار بگیرد، اما او گفته که تا فراهم نشدن زیرساخت های لازم همین شیوه کنونی پرداخت نقدی یارانه ها استمرار خواهد داشت.
در هر حال توزیع کالابرگ ابعاد مختلفی خواهد داشت و از سال ها قبل هر گاه بحث آن به هر نحوی پیش آمده به نتیجه نرسیده است که نمونه آن، توافق چند سال اخیر بانک مرکزی و وزارت صمت برای توزیع کارت اعتباری برای خرید کالا جهت حمایت از تولید بود که بعد از مدت ها نتوانستند آن را اجرایی کنند، از سویی نحوه خرج کالابرگ مطرح است که تنها به خرید کالای اساسی محدود خواهد شد. آن طور که چندی پیش میرکاظمی -رئیس سازمان برنامه و بودجه- گفته بود، تاکید بر توزیع کالابرگ برای استفاده این مبلغ جهت خرید کالای اساسی است؛ به طوری که شخص دارنده کارت می تواند با ورود به فروشگاه و با توجه به دستگاه های پوزی که در آن تعبیه شده، کالای اساسی خود را خرید کند. برای هر کالای اساسی یارانه مشخصی در نظر گرفته می شود که امکان خرید را با آن کارت بانکی خواهد داشت.
برخی هیچ درآمدی ندارند و تقاضای آنها محدود به کالای اساسی نیست
در این شرایط دیگر امکان قرار دادن پول نقد در اختیار شخص دریافت کننده کالابرگ نیست، در حالی که در بین یارانه بگیران دهک های پایین، خانوارهایی هستند که هیچ درآمدی نداشته و این مبلغ دریافتی برای آنها حائز اهمیت است و تمام آن را هر چند محدود، صرف خرید کالا نمی کنند.
ورود تقاضای 23 هزار میلیاردی برای چند قلم کالای اساسی در هر ماه
موضوع دیگر محدود شدن مبلغ یارانه ای است که ماهانه در قالب یارانه جدید پرداخت می شود؛ طبق گزارش بانک مرکزی در هر ماه بابت یارانه 300 تا 400 هزار تومانی، حدود 23 هزار میلیارد تومان پرداخت و به حساب یارانه بگیران واریز می شود؛ اگر قرار باشد این پول به صورت نقد در اختیار مردم قرار نگرفته و محدود به خرید کالای اساسی باشد، عملا بعد از واریز یارانه، تقاضای خرید کالای اساسی که محدود به چند قلم خاص خواهد بود، به سمت بازار روانه شده و باید بابت آن کالا تامین شده باشد.
به هر ترتیب، هنوز آینده مشخصی برای ورود کالابرگ و کنار گذاشتن یارانه نقدی وجود ندارد ولی آنچه تجربه قبلی نشان داده، دولت ها با توجه به تبعات ناشی از تغییر روند پرداخت یارانه های نقدی ترجیح داده اند پرداخت به صورت نقد را ادامه دهند و بعد از حدود 10 سال فعلا فقط مبلغ آن دستخوش تغییر شده است.
