ساخت 4 آزادراه برای خروج سریع از تهران در زمان زلزله

زلزله در کمین تهران است. با زمین‌لرزه 4.2 ریشتری شامگاه سه‌شنبه ملارد، باز هم افکار به این سو رفت که برای خروج از تهران بحران‌زده راه نجات چیست؟ با کمی دقت در نحوه رفتار مردم تهران و البرز پس از این زلزله، کاملا پیداست که مردم در راه خروج از تهران، در ترافیک‌های سنگین، می‌مانند و فرار هم دیگر معنادار نیست. آنچه بیش از زمین‌لرزه ذهن‌ها را به خود درگیر می‌کند، اتفاقات پسازمین‌لرزه و مدیریت تبعات آن است.

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت؛ حالا در همین روزها، مدیرعامل شرکت زیرساخت خبر می‌دهد که چهار آزادراه برای خروج سریع از تهران در زمان زلزله طراحی شده یا در حال اجراست. چهار آزادراهی که هنوز تکمیل نشده و شاید باید برای عزم دولت برای ساخت‌ آنها دعا کرد! گو اینکه هشدار درباره زلزله در تهران، بیش از چند دهه مطرح نبوده و حالا تازه مسئولان به فکر واداشته شده‌اند! تدابیری که بیشتر نوشدارو پس از مرگ سهراب را به خاطر می‌آورد. «کنارگذر جنوبی تهران» و «آزادراه حرم تا حرم»، «کنارگذر بویین‌زهرا- قزوین» و «اتصال چرمشهر به بومهن» مسیرهای در نظر گرفته‌شده هستند که یا قطعه نخست آنها تکمیل و افتتاح شده یا وعده افتتاح داده‌اند یا اینکه تازه تفاهم‌نامه برای ساخت آن در نظر گرفته‌اند! قرار است با افتتاح این چهار آزادراه، ترافیک بدون ورود به تهران به مسیرهای شرق، غرب و شمال توزیع شود.

‌ساخت 4 آزادراه برای خروج سریع از تهران در زمان زلزله

مدیرعامل شرکت ساخت در خبری گفته بود: قطعه اول کنارگذر جنوبی تهران تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد و تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری اتصال کنارگذر جنوبی تهران (چرمشهر) به بومهن و پردیس هم برای تسریع خروج از تهران امضا شده است. خیرالله خادمی با اشاره به اینکه از حدود پنج سال پیش تاکنون چهار پروژه راهی برای کاهش بار ترافیکی پایتخت اجرا شده یا در شرف اجراست، گفته بود:‌ کنارگذر جنوبی تهران با طول 158 کیلومتر یکی از همین پروژه‌هاست که قطعه اول آن تا پایان امسال حد فاصل چرمشهر تا اتوبان تهران- قم به بهره‌برداری می‌رسد.او با بیان اینکه بزرگراه قزوین-بویین‌زهرا-ساوه یکی دیگر از این پروژه‌هاست، گفت: پروژه حرم تا حرم نیز یکی از طرح‌های مهم برای حذف ترافیک تحمیلی به داخل شهر تهران بوده که تأثیر خوبی نیز در این زمینه داشته  است. خادمی از پروژه چرمشهر-بومهن-پردیس به‌عنوان طرح چهارم برای دسترسی آسان مردم به محورهای فیروزکوه و هراز نام برد و اظهار کرد: با ساخت کنارگذر جنوبی و آزادراه چرمشهر-بومهن بخش زیادی از مباحث مربوط به تخلیه مردم در زمان بروز بحران‌ها از‌جمله زلزله در اسرع وقت برطرف می‌شود.
‌
هشدار به مدیریت بحران تهران

افشین کلانتری، دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله،  هشدار می‌دهد که ضرورت دارد سناریوهای مختلفی برای مواقع بحران در تهران در نظر گرفته شود تا بار را تخلیه کنیم. به گفته او، در‌حال‌حاضر بزرگراه‌های اصلی که در شهر داریم، یک‌سری سازه و امکانات دارند که در هریک از سناریوها ممکن است آسیب ببینند و منجر به انسداد مسیر شوند؛ بنابراین در هر سناریویی، باید توجه شود که وقتی شبکه تردد راه‌ها را تحلیل می‌کنیم، به مجموعه‌ای از مسیرها برسیم که اگر مسدود شده بود، امکان تردد از مسیر دیگری وجود داشته باشد. کلانتری خطاب به سازمان مدیریت بحران تهران می‌گوید: طبق قاعده شهردار و سازمان مدیریت بحران شهر تهران باید سناریوهای مختلفی را برای حمل‌ونقل پس از زمین‌لرزه و بحران در نظر بگیرند تا با بحران‌های بعدی روبه‌رو نشویم.
‌
تهران در مرکز راه‌های عبوری کشور

در بررسی مسیرهای حمل‌ونقلی اطراف تهران متوجه می‌شویم که برای تخلیه بار تهران، در هر چهار طرف دچار مشکل هستیم و باید محورهای اصلی تهران را به مبادی خروجی پایتخت متصل کنیم. از طرف دیگر باید حمل‌ونقلی را که از شرق و غرب کشور به‌ویژه مرکز کشور و جنوب به سمت شمال کشور آمده و توزیع می‌شود، هم اجازه ندهیم وارد پایتخت شود. این در حالی است که اکنون تقریبا همه بارهایی که از جنوب کشور به سمت شمال می‌روند، به تهران آمده و از این استان توزیع می‌شوند.
‌
حلقه مفقوده جاده ابریشم

راه‌حل‌هایی را که از سوی مسئولان برای حل این بحران در نظر گرفته شده، می‌توان در چند بخش بررسی کرد. مدیریت زیرساخت در وهله نخست آغاز به ساخت آزادراه قم- گرمسار (حرم تا حرم) کرده است. تا پیش‌از‌این اتصال قم به گرمسار و در انتهای مسیر به مشهد، به سمت جنوب تهران می‌رفت و از سه‌راه افسریه به سمت پاکدشت و بعد به سمت شرق (گرمسار، سمنان، دامغان، شاهرود و مشهد) حرکت کرده که ترافیک سنگینی را در این محدوده ایجاد می‌کرد. اکنون با طراحی این مسیر جدید، اتصال قم مستقیما به آزادراه حرم‌ تا حرم برخورد کرده و در این مسیر هم از چرمشهر عبور می‌کند و به سمت گرمسار ادامه می‌یابد.

این مسیر چیزی در حدود 158 کیلومتر است که در صورت تکمیل آن، دیگر ترانزیت سنگین به جنوب پایتخت نمی‌آید و با کاهش چشمگیر ترافیک (در صورت افتتاح کامل آن) روبه‌رو خواهیم بود. برای تکمیل حلقه اتصال پروژه قم-گرمسار که بخشی از کریدور آزادراهی جاده ابریشم شرق به غرب کشور است، یک حلقه مفقوده وجود داشته که قابلیت تبدیل به بحران را برای پایتخت دارد. همه کریدور آزادراهی از غرب و شمال‌غرب کشور به پایتخت آمده و از پایتخت توزیع می‌شود. در‌حال‌حاضر، مسیرهایی که به‌عنوان کنارگذر تهران ایجاد کرده بودیم، بخشی از تهران شده و ترافیک شهری را عبور می‌دهد و نیازمند یک کمربندی و کنارگذر هستیم تا تهران را تبدیل به گلوگاه نکند و در هنگام بحران نیز مسیری برای تخلیه پایتخت در این بخش وجود داشته باشد.
‌
توجیه‌دارترین پروژه‌ آزادراهی کشور (در صورت ساخت)

به همین منظور، «آزادراه جنوبی تهران» طراحی شد که یکی از توجیه‌دارترین پروژه‌های آزادراهی کشور است. این آزادراه از آبیک در قزوین شروع شده و با قطع‌کردن آزادراه‌ها و بزرگراه‌هایی که در جنوب تهران است، از آن عبور کرده و به چرمشهر می‌رسد؛ درست در محل اتصال آزادراه حرم تا حرم؛ یعنی دیگر ترافیکی که از غرب کشور می‌آید، وارد تهران نمی‌شود و از طرفی برای خروج ترافیک تهران، مردم از شهرهای جنوب تهران می‌توانند خود را به این آزادراه برسانند و خارج شوند. در صورت ساخت، این آزادراه حلقه اتصال تمام بزرگراه‌ها و آزادراه‌ها خواهد شد.
‌
تکمیل این پروژه 3 سال زمان می‌برد

قطعه‌ای از این آزادراه بناست امسال افتتاح ‌شود که حدفاصل چرمشهر به جاده قم خواهد بود و در وهله نخست، منطقه چرمشهر و اطراف آن را به آزادراه حرم تا حرم متصل می‌کند. با‌این‌حال، این مسیر زمانی توجیه‌دار خواهد بود که همه 158 کیلومتر آن تکمیل شود تا اثرش را روی بار ترافیک کل تهران نشان دهد. در این زمینه، منابع آگاه خبر می‌دهند تکمیل آن چیزی حدود سه سال زمان می‌برد؛ زمانی که معلوم نیست تهران در چه وضعیتی باشد و آیا زلزله رخ داده است یا نه.
‌
2 گره تکمیل آزادراه همت-کرج

توسعه آزادراه همت-کرج نیز مسیر دیگری برای زمان بحران است که هنوز بلاتکلیف است و حدود 15 کیلومتر آن هنوز ساخته نشده است. گره کار البته در یک‌جا نیست. این مسیر دو گره دارد؛ کمربند شمالی کرج که به دست شهرداری کرج در حال ساخت است باید شتاب بیشتری بگیرد تا باری که از همت بناست به خارج از شهر منتقل شود، از طریق کمربندی شمال کرج منتقل شود و از گلوگاه‌شدن آن جلوگیری شود. این کمربندی اکنون در حال ساخت است؛ اما به‌شدت کند پیش می‌رود. گره دوم، تملک اراضی در محدوده جهان‌نمای کرج است که هنوز مشکل آن برطرف نشده و حدود 35 میلیارد تومان خرج برمی‌دارد. این آزادراه در این محدوده دقیقا از وسط خانه‌های مردم عبور می‌کند و باید ابتدا تملک اراضی آن حل شود. به گفته مسئولان شرکت زیرساخت، در صورت حل این مشکل، برای اجرا به لحاظ فنی و مهندسی مشکل وجود ندارد.
‌
طراحی 2 مسیر تخلیه تهران

مسیر دیگر نیز مربوط به بومهن است. در این زمینه همان‌گونه که مدیرعامل شرکت زیرساخت خبر داده، تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری اتصال کنارگذر جنوبی تهران (چرمشهر) به بومهن و پردیس است که با طول 120 کیلومتر برای تسریع خروج از تهران امضا شده است؛ اما هنوز در انتظار امضای قرارداد برای آغاز ساخت آن باید بود. همچنین در شرق تهران نیز هنوز با قفل‌شدن مسیر در محدوده رودهن مواجه هستیم که قرار است کمربندی شمالی رودهن طراحی و کمربند آزادراهی در این قسمت ساخته شود که آن نیز هنوز سرانجامی به خود نگرفته است. حال اگر در نظر بگیریم این پروژه‌ها ساخته شد و تهران با بحران زمین‌لرزه روبه‌رو شد، سؤال اینجاست که آیا توانایی تحمل این بار سنگین در ابنیه و جاده‌ها وجود دارد یا خیر؟ مسئولان در شرکت زیرساخت معتقدند در ساخت ابنیه فنی، در راستای اقدامات پدافند غیرعامل، پایداری ابنیه فنی بسیار مورد توجه است و حتی به‌تازگی در ساخت راه‌آهن قزوین - رشت که از بخشی از منجیل به‌عنوان یکی از زلزله‌خیز‌ترین مکان‌های ایران عبور می‌کند، نیز این مسئله در نظر گرفته شده و روی سد منجیل بزرگ‌ترین پل ریلی کشور نزدیک به 1,5 کیلومتر ساخته شده است که پایه‌های این پل هم در سد منجیل در آب قرار دارد. با همه این احوالات، باید در نظر داشت اکنون تهران شهر بی‌دفاعی است که قرار بود برای روبه‌روشدن با بحران آماده شود؛ اما همین اکنون هم به نظر می‌رسد به‌تازگی مسئولان با چند لرزه نسبتا شدید، متوجه جدی‌بودن بحران شده‌اند و ساخت راه‌ها را در اولویت قرار داده‌اند. البته همین‌جای کار هم باز جای نگرانی است؛ چراکه معلوم نیست با آرام‌شدن فضا، دوباره این اقدامات پشت گوش بیفتد و روز از نو و روزی از نو!