به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت به نقل از روابط عمومی حفاظت محیط زیست، قرار است با احداث سد هراز 645 میلیون مترمکعب آب سالیانه ذخیره و تنظیم و علاوه بر استفاده‌های کشاورزی، 25 مگاوات برق نیز به صورت روزانه از این سد تولید شود. این سد در 20 کیلومتری جنوب شهر آمل واقع شده و کمتر از 5 کیلومتر با محل دفن زباله 7 شهر استان مازندران یعنی منطقه عمارت که نزدیک به 35 سال است در آنجا دفن زباله صورت می‌گیرد، فاصله دارد. عملیات ساخت این سد در ارزیابی محیط زیست با مشکل مواجه شده و مسئولان ساخت این سد متعهد شده‌اند که دو سال بعد از انتقال پسماندها از این محل، سد را آبگیری کنند. به تازگی رضا اردکانیان وزیر نیرو پس از بازدید از سد مخزنی هراز اعلام کرده است، وضعیت خوبی در سد هراز پیش می‌رود و کار به روال در حال اجراست. تلاش داریم با حمایت دولت، نمایندگان مجلس و نماینده مردم آمل در مجلس و پشتیبانی سازمان برنامه و بودجه تامین منابع مالی برای سد هراز سرعت بگیرد، اما در حالی وزیر نیرو از ادامه روند ساخت سد صحبت می‌کند که هنوز اقدامات لازم برای جابجایی پسماندها صورت نگرفته است.
پیگیری قضایی سازمان حفاظت محیط زیست در صورت آبگیری سد هراز پیش از جابجایی پسماندها
مسعود تجریشی (معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در خصوص وضعیت سد هراز گفت: بیش از سی سال است مرکز دفن زباله شهرستان آمل و چند شهر دیگر استان در این منطقه قرار دارد. در زمانی که ارزیابی‌های زیست‌محیطی در سال 90 برای این سد انجام شد، مدیرعامل آب استان تعهد محضری داد مبنی براینکه زمانی می‌تواند اقدام به آبگیری کنند که محل دفن زباله را که با عنوان عمارت شناخته می‌شود، دو سال قبل از آبگیری به منطقه دیگری منتقل کنند.
وی با بیان اینکه استاندار مازندران پیگیر محلی برای جابجایی محل زباله‌ها بود، خاطرنشان کرد: سازمان محیط‌زیست منطقه‌ای در حدود 15 کیلومتر در بالادست این منطقه به سازمان آب و فاضلاب معرفی کرد تا زباله‌ها برای دفن به آنجا منتقل شود. در حال حاضر سازمان آب به ما اعلام کرده به دلیل اینکه زمین هنوز به این سازمان واگذار نشده، اقدامی در خصوص جایجایی زباله‌ها انجام نشده است.
معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه زمانی سد آب گیری می‌شود که دو سال از جابجایی زباله‌ها سپری شده باشد، بیان کرد: اگر تا قبل از جابجایی زباله‌های عمارت به منطقه دیگر یا کمتر از مدت زمان دو سال از جابجایی زباله‌ها این سد آبگیری شود قطعا ما پیگیری‌های قضایی انجام خواهیم داد البته من بعید می‌دانم وزیر نیرو مقررات زیست محیطی را رعایت نکند.
اگرچه وزارت نیرو اعلام کرده موضوع جابجایی زباله‌ها در منطقه عمارت یک مشکل حاد نیست و قبل از زمان شروع آبگیری، امحاء و پاکسازی کامل محل انجام می‌شود و جای هیچگونه نگرانی وجود نخواهد داشت، اما از آنجا که طبق برنامه ریزی قرار است این سد در سال 98 به بهره برداری برسد و طبق گفته سازمان محیط‌زیست آبگیری سد باید حداقل دو سال پس از زمان جابجایی زباله‌ها از این منطقه انجام شود، بعید به نظر می‌رسد جابجایی زباله‌ها در منطقه عمارت به موقع انجام شود و مسئولان امر پیش از به سرانجام رساندن این ماموریت مهم، اقدامات عملیاتی برای تسریع در روند احداث سد را در دستور کار قرار داده‌اند.
هنوز نقشه آمایش نداریم
حسینعلی ابراهیمی (مدیر کل حفاظت محیط زیست استان مازندران) نیز با بیان اینکه مسئولان ساخت این سد تعهدنامه محضری داده‌اند، تصریح کرد: در گزارش ارزیابی که از سوی سازمان محیط‌زیست برای احداث این سد ارائه شد، آمده است که دو سال قبل از آبگیری سایت زباله در این منطقه باید جابجا شود.
وی ادامه داد: در صورتی که قبل از جابجایی این سایت زباله، بهره‌برداری از سد انجام شود قطعا سازمان محیط‌زیست با آنها برخورد خواهد کرد. رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست هم در یک نامه کتبی به ما دستور دادند تا در صورت عدم عمل به تعهداتشان به ویژه در خصوص سایت زباله اجازه آبگیری به سد داده نشود.
مدیر کل محیط زیست استان مازندران درباره منطقه جدیدی که قرار است، سایت زباله به آنجا منتقل شود، خاطرنشان کرد: دفن راهکار موقت برای زباله‌ها در استان مازندران است و راهکار دائم هم این است که به سراغ تکنولوژی‌های نوین مدیریت پسماند مانند زباله‌سوز، تولید برق ، بیوگاز و ... رویم، اما در شرایط فعلی اگر دفن زباله‌ها براساس اصول استاندارد باشد و از محفظه‌های استاندارد استفاده شود و تصفیه شیرابه هم وجود داشته باشد، قطعا می‌توانیم آن را مدیریت کنیم، اما اگر این الزامات رعایت نشود، بی‌شک انباشت زباله‌ها در نقطه دیگر نیز می‌تواند تهدیدی برای سد باشد، چراکه در یک حوضه آبریز قرار دارند.
ابراهیمی درباره معادن شن و ماسه گفت: هیچ فعالیتی براساس آمایش انجام نشده و نقشه آمایش نداریم، البته در بسیاری از نقاط اسناد آمایش وجود دارد. و در مجموع نمی‌دانیم در یک منطقه با توجه به شرایط جغرافیایی و اکولوژیکی ظرفیت چند معدن وجود دارد. متاسفانه بی‌محابا مجوزهای فعالیت معدنی در این نقطه داده شده و طبیعتا سیستم‌های فرآوری معدن مانند سنگ‌شکن، دانه‌بندی و شستشو در این نقطه مستقر شدند که این موارد نیز باید مدیریت شود، چراکه پساب این موارد نیز می‌تواند خطرناک باشد.
وی ادامه داد: متاسفانه برخی از دستگاه‌ها در فاصله بسیار نزدیک یا در بستر رودخانه واقع شده‌اند و اجاره بستر رودخانه به این کارخانه‌ها داده شده است و اگر مدیریت نشوند، می‌توانند به شدت خطرناک باشند.
فعالان محیط‌زیست که در ابتدا با احداث این سد مخالف بودند، در حال حاضر که حدود 35 درصد از احداث این سد پیشرفت کرده، معتقدند که باید موارد زیست‌محیطی در خصوص احداث این سد از جمله وضعیت زباله‌ها و جاده‌ای که از جنگل‌های هیرکانی عبور می‌کند، رعایت شود.
تا مشکلات زیست محیطی برطرف نشود، ادامه کار سد معنایی ندارد
مسعود مولانا (فعال محیط‌زیست) در خصوص سد هراز نیز گفت: اگر معیار ارزیابی پروژه‌ها، سازمان حفاظت محیط‌زیست باشد و کار کارشناسی این سازمان را قبول داشته باشند، باید دستگاه‌های دولتی به نظر این سازمان نیز احترام بگذارند.در سال‌های گذشته بارها مدیرکل محیط زیست استان مازندران اعلام کرد که این منطقه دارای مشکلات زیست محیطی است و تا این مشکلات برطرف نشود، ادامه کار معنایی ندارد.
وی ادامه داد: در منطقه عمارت در حدود 25 کیلومتری آمل کوهی از زباله انباشته شده و شیرابه‌های آن تا محوطه سد آمده است و احداث سد در این منطقه یعنی آب شیرین را آلوده کرده و به مردم تحویل دهیم.
این فعال محیط‌زیست خاطرنشان کرد: تا برای این کوه زباله چاره‌ای اندیشیده نشود، احداث و آبگیری این سد معنا و مفهومی ندارد. علاوه بر شیرابه‌های زباله‌ها که مشکلاتی را برای این منطقه ایجاد کرده است جاده جایگزینی هم که قرار است در جنگل‌های هیرکانی در بالادست احداث کنند مشکلات خاص خود را دارد و در مجموع احداث این سد با دو مشکل بسیار عمده مواجه است یکی جاده جایگزین که باعث تخریب بخش وسیعی از جنگل‌های هیرکانی می‌شود و دیگری معضل شیرابه‌های زباله‌ها است.
ابراهیمی کارنامه بیان کرد: فعالان محیط‌زیست از ابتدا با جانمایی این سد مخالف بودند، اما در حال حاضر حدود 30 درصد از کار پیش رفته است و نمی‌توانیم در حال حاضر با بنیان سد مخالفت کنیم اما باید موارد زیست‌محیطی را رعایت کنند.
وی ادامه داد: نماینده آمل نیز قول مساعد داد تا چاره مناسبی برای عمارت زباله‌ها در این منطقه شود اما هیچ هنوز اقدامی انجام نشده است. همچنین در خصوص جاده جایگزین و برطرف کردن مشکلات آن نیز هنوز اقدامی صورت نگرفته است متاسفانه در طول سال‌های اخیر به بهانه‌های مختلف سطح و عمق جنگل‌ها را از بین برده‌ایم.
چند روز گذشته خبری منتشر شد و حاکی از آن بود که جایی مانند مرکز تخلیه زباله آمل که در بالادست محل احداث سد هراز واقع شده است، برای پاکسازی کامل حداقل به صد سال زمان نیاز دارد. در ادامه به بخش هایی از آن خبر اشاره شده است.
به گزارش مشرق، جایی مانند مرکز تخلیه زباله آمل که در بالادست محل احداث سد هراز واقع شده است، برای پاکسازی کامل حداقل به صد سال زمان نیاز دارد. این بخشی از گفته‌های محمدجعفر طاهرزاده، عضو هیئت علمی دانشگاه بوراس سوئد و مسئول مرکز بازیافت منابع این دانشگاه است. ساخت سد هراز در نزدیکی شهر آمل در استان مازندران که از سال 89 شروع شده، بر اساس آمار رسمی اعلام‌شده در وب‌سایت شرکت مدیریت منابع آب ایران، قرار است سالانه 20/645میلیون مترمکعب، آب قابل تنظیم سالانه داشته باشد؛ بااین‌حال، فاصله کمتر از پنج‌کیلومتری محل احداث آن با مرکز تخلیه زباله آمل که 35 سال است در آن زباله تخلیه می‌شود و همین الان هم بر اساس آمار شهرداری آمل، روزانه پذیرای 200 تا 250 تن زباله است، پروژه ساخت و تکمیل آن را با ابهام و پرسش‌های بزرگی همراه کرده است. به‌ویژه آنکه در صورت اتمام پروژه و آبگیری، این مرکز زباله در دریاچه سد غرق خواهد شد؛ موضوعی که به گفته پرفسور طاهرزاده، در صورت وقوع، خروجی آب سد هراز را تبدیل به فاضلاب خواهد کرد.
این استاد ایرانی دانشگاه بوراس سوئد، مبنی بر اینکه «مسئولان گفته‌اند برای ساخت سد هراز که دریاچه آن به این محل می‌رسد، این مرکز را تعطیل کرده و زباله آن تخلیه می‌شود. آیا با تخلیه زباله از این محل، مشکل این آلودگی حل می‌شود و می‌توان امیدوار بود که آب سد را آلوده نکند؟»، این‌طور پاسخ داد: «با توجه به اینکه زباله دپوشده در این مرکز به صورت مخلوط است و بارندگی هم در این منطقه زیاد اتفاق می‌افتد، این منطقه با دو مشکل مواجه است؛ اول اینکه ترکیبات آلی که باعث بالارفتن COD آب (COD مخفف Chemical Oxygen Demand، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سنجش آلودگی فاضلاب است. آلودگی ناشی از مواد خارجی که وارد آب شده و به صورت معلق یا محلول باعث آلودگی آن و تولید فاضلاب می‌شوند) شده و عملا آب را تبدیل به فاضلاب می‌کند و دوم اینکه ترکیبات فلزات سنگین که سمی هم هستند، وارد آب می‌شوند.
بر همین اساس، عملا در صورت آبگیری و راه‌اندازی این سد، خروجی آن فاضلاب خواهد بود نه آب شرب».او دراین‌باره افزود: «در این محل‌های دفن زباله مواد آلی به‌تدریج تجزیه و به گاز تبدیل می‌شوند؛ منتها این پروسه و روند طولانی است و حدود صد سال بعد از بستن یک مرکز تخلیه زباله آغاز می‌شود که البته این مرکز زباله خاص در مازندران هنوز باز و فعال است و این یعنی هنوز تجزیه در این محل ادامه دارد. ولی مواد غیرآلی مانند فلزات سنگین آنجا باقی می‌مانند و تنها راه، تخلیه این مواد است و این کار هم پرهزینه است».طاهرزاده همچنین در پاسخ به سؤالی در رابطه با اینکه «اگر در هر صورت سازندگان سد برای ساخت آن اصرار کنند و راهی جز آن نباشد، آیا راه‌حلی برای این مشکل و پاک‌کردن اثر آلودگی این مرکز زباله برای اینکه روی آب دریاچه سد تأثیر نگذارد وجود دارد؟ اگر پاسخ مثبت است این راه‌حل چیست؟» نیز این‌طور توضیح داد: «در دنیا تنها راه بستن این محل‌ها و روی‌آوردن به روش‌های نوین، امحای زباله است. در کشورهایی مثل سوئد، آلمان، اتریش و هلند دفن زباله دقیقا صفر شده است.
ولی مراکز تخلیه زباله قدیمی هم هستند که اطراف و روی آنها بسته و پوشانده شده و به صورت آرام‌آرام کار تخلیه در آنها انجام می‌شود. در پرسشی دیگر از این عضو هیئت علمی دانشگاه بوراس سوئد پرسیدم «در جایی مانند این محل، تا چه مدت اثرات آلایندگی زباله‌ها و شیرابه زباله‌ها در خاک و زمین منطقه باقی می‌ماند؟» و این پاسخ او به پرسشم بود: «اگر همین امروز هم این مرکز بسته شود، آلودگی ناشی از این زباله‌ها و شیرابه آنها تا صد سال هم در زمین‌های آن منطقه باقی می‌ماند و واقعیت این است که ساخت سد نزدیک مرکز تخلیه زباله، باعث فاجعه برای آب رودخانه هراز می‌شود؛ چون همان‌طور که گفتم، در این صورت خروجی آب سد به‌جای آب، فاضلاب خواهد بود».به‌جز این، چند روز پیش نیز حسینعلی ابراهیمی‌کارنامی، مدیرکل محیط زیست استان مازندران، در رابطه با ساخت این سد در کنار مرکز زباله، این‌طور گفته بود: «طبق توافقات، قرار بود دو سال پیش از آبگیری، مشکل زباله کاملا پاکسازی شود و تا امروز هیچ اتفاقی نیفتاده است. درصورتی‌که طبق اعلام خود مسئولان، این سد قرار است در سال 98 یا 99 افتتاح و آبگیری شود؛ یعنی الان زمان رسیدگی به تعهداتشان است. 35 سال است که روزانه 200 تا 250 تُن زباله در این محل دفن می‌شود. اصلا آیا شدنی است که در شش ماه این حجم زباله را پاکسازی کرد؟ آن همه شیرابه نفوذکرده در زمین را آیا اساسا می‌شود پاکسازی کرد؟ حتی اگر بخواهند این کار را از همین امروز هم بکنند، با چه روش و مکانیسمی قرار است این کار انجام شود؟ این مسائل است که ما را به‌شدت نگران می‌کند. وظیفه من این است که بررسی و اعلام نگرانی کنم. من حتما در چنین مواقعی موضع‌گیری خواهم کرد و حتما هشدارهای لازم را خواهم داد.
ما می‌گوییم اتفاق و خطر بزرگی ممکن است رخ دهد، بیایید دست به دست هم بدهیم و این مشکل را حل کنیم. اگر به این مشکل رسیدگی نشود و طبق قانون اگر به تعهداتی که در قالب ارزیابی زیست‌محیطی دادند عمل نکنند، حتما پیگیر می‌شویم؛ چون حیات مردم نباید قربانی کشمکش بی‌خود بین دستگاه‌ها شود. به خدا سرطان در حال کشتن مردم است».
با وجود این‌گونه نظرات تخصصی، اما مدیران استانی و محلی همچنان بر ساخت این سد اصرار دارند و مشغول سخنرانی و مصاحبه و تلاش برای جذب بودجه‌های بیشتر برای نهایی‌کردن این سد هستند؛ سدی که بر اساس اعلام یک هزار میلیارد تومان بودجه ساخت آن خواهد بود. همین چند روز پیش و در اولین روزهای شهریورماه بود که جعفر رسولی، فرماندار ویژه آمل، در واکنش به مخالفت و اعتراض مدیرکل محیط‌زیست با ساخت این سد در جلسه شورای اداری شهرستان آمل این‌طور گفته بود: «کلنگ سد هراز در سال 89 با درنظرگرفتن تمام جوانب زیست‌محیطی و با حضور معاون‌اول رئیس‌جمهور و وزیر وقت نیرو به زمین زده شد. چطور یکی از مدیران استانی حرفی نسنجیده و نپخته مطرح می‌کند که این سد بارها از سوی دکتر جهانگیری، معاون‌اول رئیس‌جمهور و وزیر نیرو و معاونان ایشان مورد بازدید قرار گرفت و با پیگیری‌های استاندار مازندران و نماینده مردم آمل در مجلس و تخصیص اعتبارات از سوی دولت تدبیر و امید خواستار تسریع در احداث سد هستند».
وی همچنین گفته بود: «مدیرکل محیط زیست مازندران چطور به خودش اجازه می‌دهد که برای شهر آمل و پنج شهر دیگر مازندران که از آب سد به عنوان آب آشامیدنی استفاده می‌کنند چنین حرفی را بزند. آقای مدیر به جای حرف‌های نسنجیده‌زدن به مشکلات زیست‌محیطی مازندران برسد که زباله، آلودگی رودخانه و وجود کشتارگاه‌های غیربهداشتی بلای جان مردم مازندران شده است».علاوه‌براین خردادماه امسال نیز محمدابراهیم یخکشی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران، در اظهارنظری اعتبار مورد نیاز برای تکمیل پروژه سد مخزنی هراز را دوهزارمیلیارد ریال اعلام کرد. او گفته بود: «برای تکمیل پروژه سد مخزنی هراز حدود 200 میلیارد تومان اعتبار نیاز بوده و هم‌زمان دو پروژه جابه‌جایی جاده جایگزین و ساخت سد در حال ساخت است و برنامه تحویل سد هراز از سوی پیمانکار این مجموعه تا پایان سال 97 اعلام شد و ما تلاش می‌کنیم که این مهم انجام شود».
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران با اشاره به اینکه ساخت سد هراز پیشرفت خوبی داشته است، ادامه داد: سد هراز تاکنون 30 درصد و جاده جایگزین 10 درصد پیشرفت داشته‌اند».حال با توجه به تجربه بسیار پرهزینه و بحران‌زای سد گتوند که دریاچه آن روی یک کوه نمکی احداث شد و باعث افزایش شوری بیش از اندازه آب رودخانه کارون شده است و هنوز راه‌حلی برای آن یافت نشده، باید دید آیا سد هراز با این وضعیت ساخته خواهد شد یا خیر، سدی که در صورت راه‌اندازی به شکل کنونی سالانه میلیون‌ها لیتر آب شرب شیرین را به فاضلاب تبدیل خواهد کرد.
