بانک و صنعت، دولت در علم سیاست، دستگاهی سیاسی اجباری با حکومتی متمرکز است که انحصار استفاده درست از اجبار و زور درون یک قلمرو جغرافیایی معین را حفظ میکند. بسیاری از نویسندگان مفاهیم «دولت» و «حکومت» را به یک معنا به کار میبرند و در زبان عامیانه و رسانهها دولت معمولاً به معنی قوه مجریه یا هیئت وزیران است که این کاربرد از واژه دولت تنها به بخشی از حکومت اشاره دارد. گاهی نیز دولت به بخشی از حکومت اشاره دارد که شامل نهادهای مذهبی و نهادهای مدنی نمیشود. مثلاً کاربرد واژه دولت در اصطلاح سازمانهای غیردولتی به این مفهوم از دولت اشاره دارد.
دولتها ممکن است از قدرت سیاسی و حاکمیت کامل برخوردار باشند که در این صورت کشور مستقل نامیده میشوند؛ ولی گاهی ایالتهایی که در یک جمهوری فدرال گرد هم آمدهاند، مثلاً در ایالات متحده آمریکا، نیز دولت نامیده میشوند. بعضی از دولتها هم تابع و دستنشانده حکومتی دیگر هستند؛ مثل فرانسه ویشی که تابع آلمان نازی بود اما خود را دولت میخواند.
رایجترین تعریف از دولت متعلق به ماکس وبر است که توضیح میدهد دولت یک سازمان سیاسی اجباری است که دارای دولتی مرکزی بوده و سعی در برقراری انحصار قدرت قانونگذاری برای خود در داخل یک قلمرو مشخص دارد. دستهبندیهای عمومی از نهادهای دولت شامل دیوان سالاران اداری، نظام حقوقی و سازمانهای نظامی یا مذهبی میباشد.
دولتها ممکن است به عنوان مقتدر دستهبندی شوند و این دسته آن دولتهایی هستند که به دولت دیگری وابسته نبوده و موضع اعمال حاکمیت آن نمیباشند. دیگر دولتهایی نیز وجود دارند که ممکن است تحت سیطره یک قدرت خارجی قرار گرفته باشند. بسیاری از دولتها، دولتهای فدرال هستند که در اتحادیه فدرال مشارکت میجویند. یک دولت فدرالی قلمرویی است که تحت قانون اساسی شکل گرفته و با اجتماعات متعدد یک فدراسیون را تشکیل میدهد. چنین دولتهایی از دولتهای دارای اقتدار متمایز هستند چرا که در این حالت این دولتها، بخشی از قدرت خود در حاکمیت را به دولت فدرال منتقل کردهاند.
هفته اول شهریورماه، به مناسبت شهادت دو دولت مرد بزرگ انقلاب اسلامی، شهید محمدعلی رجایی (رئیس جمهور) و شهید حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد باهنر (نخست وزیر) هفته دولت نام گرفته است. در طی این هفته، مردم با عملکرد و دستاوردهای دولت در زمینه های گوناگون عمرانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آشنا می شوند. هیئت دولت با توجه به وصیت نامه سیاسی ـ الهی امام خمینی رحمه الله و رهنمودهای مقام معظم رهبری، می کوشد در زمینه های گوناگون به موفقیت های بیشتر و مهم تری دست یابد و آینده بهتری برای ملت بزرگ و پرافتخار ایران به وجود آورد.
علت نام گذاری چنین هفته ای این است که دولت شهید رجایی، نخستین دولت و مکتبی بود که پس از حاکمیت لیبرال ها بر کشور، عهده دار امور گردید. این دولت در آن دوره بحرانی، بیش ترین حد تلاش و کوشش را برای خدمت به اهداف مقدس انقلاب از خود نشان داد، تا آنجا که جان خویش را سر آن نهاد.دین، دعوت به اجتماع و دولت را از زمان حضرت نوح علیه السلام آغاز کرده و برای نخستین بار بر تشکیل جامعه و دولت تأکید ورزیده است.
دین اسلام نیز از آغاز، با فریاد«قولوا لا اله الا الله تفلحوا» حرکت سیاسی، فکری و اعتقادی خویش را روشن ساخت و با همین رویکرد، به تشکیل دولت الهی پرداخت. نامه های پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله بر امور مردم، و نیز سازمان دهی اجتماعی، اقتصادی، حقوقی، و قضایی، مسئله ای بود که پس از آن الهام بخش حکومت های بعدی شد.
دولت موقت ایران که با نام دولت موقت انقلاب اسلامی ایران هم شناخته میشود، دولتی در ایران بود که پس از انقلاب از سال 1357 و به منظور رسیدگی به اوضاع به فرمان سید روحالله خمینی تشکیل شد و تا 1358، پیش از اعلام استعفای مهدی بازرگان به مدت 9 ماه (بهطور دقیق 275 روز) بر سر کار بود.
هیئت دولت جمهوری اسلامی ایران کابینه رئیسجمهور کشور ایران است.
اعضای هیئت دولت جمهوری اسلامی ایران عبارتند از: رئیسجمهور، معاون اول رئیسجمهور، وزرا، معاون حقوقی رئیسجمهور و معاون امور مجلس رئیسجمهور، معاون اجرایی رئیسجمهور، رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور، رئیس سازمان صدا و سیما، رئیس کل بانک مرکزی و دبیر هیئت دولت. شرکت افراد دیگر منوط به موافقت رئیس جلسه است.
شرح وظایف دفتر هئیت دولت :
1- پشتیبانی دبیرخانه ای و امور مربوط به تصدی اسناد،ثبت، ضبط، نگهداری و بازیابی اطلاعات اسناد ارسالی پیشنهادهای ارجاعی به دفتر هیئت دولت با بهره گیری از سامانه های مدیریتی و اداری پیشرفته.
2- تشکیل پرونده برای پیشنهاد های ارجاعی از سوی دستگاههای اجرایی کشور شامل مکاتبات مربوط، استعلا م ها، و پاسخ استعلام ها و گردآوری و تکمیل اطلاعات تا حصول نتایج موضوعات در دست بررسی.
3- تنظیم گزارشهای ویژه تصمیم سازی، شامل تجزیه و تحلیل ، شناخت ابعاد مساله، عوامل پدیدآورنده، عوامل تسهیلکننده و موانع موجود در تحقق اهداف برای تصمیم گیری در جلسات کمیسیون های تخصصی هیئت دولت و جلسات هیات وزیران.
4- شناخت و دخالت دادن عناصر فرا بخشی و راهبردی در فرآیند تصمیم سازی، تلفیق عناصر مختلف فنی و کارشناسی و تامین اهداف پیشنهادهای در دست بررسی.
5 - انطباق تصمیمات دولت با راهبردها، خط مشی ها ، برنامه های مصوب و سیاستهای کلان ابلاغی و مورد نظر دولت.
6- پشتیبانی از ارتقاء سطح کیفی تصمیمات هیئت دولت و کمیسیون ها با بهره گیری از سیستم های اطلاعاتی پشتیبانی از تصمیم و تصمیم سازی و مدیریت اطلاعات.
7- ابلاغ و پیگیری از نحوه اجرای مصوبات و دریافت بازخورد از تصمیمات هیئت دولت به منظور اصلاح تصمیمات.
8 - برنامه ریزی برای برگزاری جلسات هیات دولت و کمیسیون های هیات دولت بر اساس دستور جلسات از پیش تعیین شده.
9 - ثبت نتایج و تهیه صورتجلسات و مباحث مطرح شده در جلسات برگزار شده.
10- پشتیبانی فنی، اداری و مدیریتی جلسات هیئت دولت.
11 - تهیه گزارش و بررسی اولیه در مورد پیشنهادها، مسایل و ضرورت های مطرح شده از سوی سایر نهادهای مدنی و اشخاص حقیقی و حقوقی به معاون اول رییس جمهور و اقدام بعدی پس از ارجاع موضوع به دفتر هیئت دولت.
12- ایجاد راهکار مناسب به منظور استفاده از ظرفیت های علمی دانشگاهها ، مراکز پژوهشی محققان، متخصصان ، صاحبنظران، نخبگان و سازمانها و تشکل های اجتماعی.
13- تهیه و ارایه گزارشهای مدیریتی در مورد عملکرد و حسن اجرای مقررات مربوط به کمیسیون ها شامل وضعیت نحوه تشکیل و مشارکت اعضا در کمیسیون ها و موضوعات در دست بررسی به رییس جمهور و معاون اول ایشان بصورت دوره ای
14- تدوین مذاکرات دولت با بهره گیری از سامانه ای پیشرفته به منظور جمع بندی استخراج سیاستهای عمومی و مستندسازی تصمیمات هیئت وزیران با رعایت اصل حفاظت و امنیت اطلاعات.
15- اطلاع رسانی در مورد موضوعات در دست بررسی و مصوبات هیئت دولت بر اساس قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات با بهره گیری از سامانه های اطلاع رسانی (پایگاه های اطلاع رسانی، نشریات و ...