به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت به نقل از روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست، دریای خزر بدلیل ویژگی‌های بارز اکولوژیکی، غنای چشم‌گیر ژنتیکی و تنوع بی‌همتای زیستی، ذخایر نفت و گاز موجود در ساحل و زیربستر و همچنین موقعیت خاص استراتژیک بسیار حائز اهمیت است. این دریا پس از خلیج فارس و سیبری، به لحاظ ذخایر نفت و گاز موجود در ساحل و زیربستر در مقام سوم قرار دارد. خزر برای حدود 15 میلیون سکنه حاشیه خود، هزاران فرصت شغلی ایجاد کرده است و منبع اصلی درآمد محسوب می‌شود.
متاسفانه فعالیت‌های بیش از حد انسانی و بهره برداری‌های اقتصادی پرشتاب و کم ملاحظه، موجب تخریب اکوسیستم‌های طبیعی، آلودگی محیط زیست و کاهش کیفیت آب این دریا شده است. مداخلات شتاب زده ای از جمله تغییر کاربری اراضی جهت انجام ساخت و سازهای بی رویه و غیراصولی ساحلی اعم از اسکله و بندر، مجتمع‌های گردشگری، مسکونی و تجاری، توسعه فعالیت های اکتشاف و استخراج منابع فسیلی زیربستر، صید بی‌رویه آبزیان خصوصا ماهیان خاویاری، تخریب زیستگاه‌ها و از دست رفتن مناطق تخم ریزی ماهیان خاویاری، تخلیه مستقیم آلودگی‌های شهری، صنعتی و کشاورزی مناطق ساحلی به دریا، بار زیاد آلودگی‌ها با منابع مشخص و نامشخص در حوزه آبریز رودخانه‌های منتهی به دریا از عمده تهدیدات زیست محیطی امروز دریای خزر محسوب می‌شود که باعث اختلال وضعیت طبیعی این دریا شده و متاسفانه گونه‌های ارزشمندی چون ماهیان خاویاری و یا فک دریای خزر(تنها پستاندار زیستمند این اکوسیستم) را در فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض قرار داده و حیات اکولوژیکی و اقتصادی زیست بوم خزر را متأثر ساخته است.
نگرانی کشورهای ساحلی (آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان) از وضعیت رو به تخریب محیط زیست این محدوده آبی باعث شد تا ضمن به رسمیت شناختن قوانین و مقررات هر یک از دول متعاهد و توجه به لزوم حفظ و احیاء منابع زنده برای نسل های حاضر و آتی و تلاش برای تعریف یک رژیم واحد حفاظت از محیط زیست دریایی، با حمایت سازمانهای بین المللی، در قالب برنامه محیط زیست دریای خزر، از اردیبهشت ماه 1377 (1998) اقدامات و تلاش مشترک جهت حفظ و نجات محیط زیست دریای خزر را آغاز نمایند. کشورهای حاشیه دریای خزر در ادامه این همکاری های مشترک منطقه ای در سال 1382 (2003) "کنوانسیون منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریای خزر" موسوم به "کنوانسیون تهران" را امضاء کرده و در تاریخ 12 آگوست 2006 برابر با 21 مردادماه 1385 لازم الاجرا شدن این معاهده نامه را بعنوان یک واقعه مهم زیست محیطی جشن گرفتند. با عنایت به این‌که این کنوانسیون منطقه ای تنها معاهده زیست محیطی مورد توافق پنج کشور حاشیه دریای خزر و تنها بستر همکاری جهت حفاظت و نجات اکوسیستم منحصر بفرد دریای خزر می باشد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
هم زمان با لازم الاجرا شدن کنوانسیون تهران در تاریخ 21 مردادماه 1385، این روز بعنوان "روز دریای خزر" نامیده شد و به همین مناسبت هر ساله مراسم بزرگداشت این روز در کشورهای عضو این کنوانسیون برگزار می گردد. این برنامه ها عموما از طریق سازمان های مردم نهاد بومی کشورها و با برگزاری جشنواره هایی با هدف تنویر افکار عمومی و آشنا کردن جوامع محلی حاشیه این دریا با اهداف کنوانسیون تهران برگزار می گردد تا طی آن عموم مردم از وضعیت دریای خزر و لزوم حفظ محیط زیست آن اطلاع یابند.
