به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت ، شاید دلیل کم بودن فعالیت برای استحصال شمش منیزیم، بالا بودن هزینه تولید و نیاز به تجهیزات و فناوری‌های نوین است که همه آنها سرمایه‌گذاری بالایی را طلب می‌کند. اکنون با رفع تحریم‌ها و بهبود روابط ایران با دیگر کشورها، می‌تواند راه را برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی و انتقال دانش فنی آنها به کشور فراهم کرد تا به جرگه تولیدکنندگان منیزیم بپیوندیم.
تولید منیزیم صرفه اقتصادی ندارد
درحال‌حاضر ذخایر فراوانی از دولومیت در ایران وجود دارد و باید تدبیری برای استفاده از این ذخایر اندیشید.
عضو شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی معدن ایران، در زمینه صرفه اقتصادی تولید منیزیم از دولومیت به صمت گفت: در مقایسه با کانی‌های صنعتی موجود در کشور، دولومیت پراکندگی بالایی دارد و به‌طور تقریبی به اندازه آهک در کشور این ماده معدنی یافت می‌شود.
به گفته نعمت‌الله حقیقی، در تمام دنیا ذخایر فراوانی از دولومیت وجود دارد و فرآوری و تولید محصول نهایی منیزیم تنها برای کشورهایی که هزینه انرژی پایین‌تری دارند به صرفه خواهد بود زیرا فرآیند فیزیکی و شیمیایی گسترده‌ای برای تبدیل دولومیت به منیزیم وجود دارد و هزینه بسیار بالایی باید برای این فرآیند صرف شود.
وی معتقد است با توجه به روش تولید منیزیم از دولومیت در کشور، این اقدام برای تولیدکنندگان صرفه اقتصادی ندارد.
وارادات منیزیم به ایران
ارزش‌افزوده حاصل از تولید محصولات شمش آن هم از نوع خاص، با سود و ارزش‌افزوده قابل‌توجهی همراه است. ایران نیز باید در تولید محصولات خاص معدنی حرکت کرده و نیاز داخلی کشور را به این نوع محصولات تامین کند.
عضو کمیته معدن سازمان ملل متحد درباره تولید شمش‌های فلزی همچون منیزیم و میزان صرفه اقتصادی آن در کشور به صمت گفت: در زمینه تولید منیزیم فقط چند شرکت در ایران فعال هستند و این درحالی است که صرفه اقتصادی و ارزش اقتصادی بالایی در تولید این محصول نهفته است.
به گفته محمدحسین بصیری ایران از ذخایر مناسبی برای تولید منیزیم برخوردار است. حال اگر قبل از اینکه شمش منیزیم تولید شود، خاک‌های منیزیم‌دار و همچنین ماده معدنی دولومیت که دارای منیزیم است را به سمت ارزش‌افزوده بالاتر مانند اکسید منیزیم ببریم، ارزش‌افزوده بالایی نصیب کشور خواهد شد؛ با این حال شاهدیم حرکت در این مسیر یعنی به سمت تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا، بسیار کم بوده است.
وی مثالی درباره ارزش‌افزوده نهفته در صنایع معدنی بیان و اظهار کرد: درست است که تبدیل سنگ‌آهن به محصولات نهایی فولاد مهم است و از محصولات آن در صنعت استفاده می‌شود. اما اگر صنعت فولادسازی به سمت تولید محصولات فلزی خاص برود و ارزش افزوده بالایی به‌دست بیاورد در نتیجه از وارادت محصولات خاص فولادی که بهایی چندین برابر شمش‌های فولادی دارند، بی‌نیاز خواهد شد.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران در ادامه افزود: این موضوع برای منیزیم و دیگر مواد معدنی مانند سیلیس نیز صدق می‌کند. در این زمینه ارگان‌ها و شرکت‌های فعال در حوزه معدن می‌توانند به سمت تولید محصولاتی همچون فروسیلیس یا فرومنیزیت و دیگر محصولات زنجیره منیزیم حرکت کنند زیرا ظرفیت بسیار بالایی برای تولید منیزیم (دولومیت‌های دارای منیزیم) در کشور وجود دارد اما فعالیت بسیار کمی در این زمینه در کشور دیده می‌شود.
به گفته بصیری، کشورهای بزرگ تولیدکننده منیزیم در جهان، چین و امریکا هستند. درحال‌حاضر میزان تولید این محصول در ایران بسیار کم است و فقط در چند استان مانند خراسان جنوبی دیده می‌شود که وضعیت ایده‌آلی نیست؛ نتیجه این کم‌توجهی، واردات محصولات منیزیوم به کشور است.
نگاهی به بازار منیزیم
بر اساس آمار و اطلاعات موجود، تولید منیزیم از سال 2002میلادی که به میزان 499 کیلوتن بود به 905 کیلوتن در سال 2012میلادی افزایش یافته است.
از طرفی نرخ رشد مرکب سالانه این محصول 6/1درصد بوده که تنها در اختیار 10 کشور است. چین به یکی از تولیدکنندگان اصلی این محصول است و با خروجی 680کیلوتن در سال 2012میلادی (75درصد از کل جهانی) به‌عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان این فلز به شمار می‌آید. در کنار چین، امریکا، و روسیه و برخی کشورهای آسیایی در زمینه تولید این محصول فعال هستند.
در کنار این موضوع، منیزیم به‌عنوان یکی از آلیاژهای بازیافت شده از فلز آلومینیوم بوده و در امریکا این روش به‌عنوان یکی از منابع اصلی برای تامین منیزیم صنایع آنها به‌شمار می‌آید. گفتنی است بیشترین تجارت در حوزه منیزیم در اختیار چین است. بخش عمده‌ای از این محصول از سوی کشورهای اروپایی خریداری می‌شود.
براساس این گزارش، استفاده منیزیم در هر وسیله نقلیه در سال 2012 میلادی، به طور متوسط 3/2 کیلوگرم و برخی از خودروها تا 26کیلوگرم نیز می‌رسید. همچنین از منیزیم برای دستگاه‌های ارتباطی (مانند سلول تلفن همراه و تلفن‌های هوشمند)، لپ‌تاپ، تبلت و نوت بوک، کامپیوتر و دیگر تجهیزات الکترونیکی استفاده می‌شود. از دیگر صنایع مصرف‌کننده منیزیم، صنعت فولادسازی است که امروزه با توجه به رکود اقتصادی جهانی استفاده از آن در فولادسازی نیز در سال‌های اخیر کاهش یافته است.
منبع: «بازارهای جهانی صنعت و چشم‌انداز 2012»
بزرگترین تولیدکننده فلز منیزیم معاون اکتشافات سازمان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران با بیان اینکه بازار مناسبی در دنیا برای تولیدکنندگان شمش منیزیم وجود دارد، اظهار کرد: اگر ما بتوانیم به فناوری استحصال این فلز از دولومیت دست یابیم قادریم برای میلیون‌ها تن سنگ دولومیتی که در دل مناطق معدن‌خیز کربناته کشور قرار گرفته، برنامه‌ریزی کرده و این ذخایر را بالفعل کنیم.
به گفته بهروز برنا دولومیت از جمله مواد معدنی مهمی است که به عنوان کانی مادر فلز منیزیم شناخته می‌شود. این ماده معدنی در بیشتر پهنه‌های معدنی ایران وجود دارد، اما با توجه به میزان آن می‌توان چند نقطه از کشور را مهد دولومیت کشور دانست که استان همدان یکی از نقاط هدف این ماده معدنی به شمار می‌رود.
وی در ادامه اینچنین گفت: براساس مطالعات زمین‌شناسی انجام شده، در استان‌های همدان، یزد، لرستان، سیستان و بلوچستان، خراسان بزرگ، گلستان و مازندران کانی‌زایی دولومیت اتفاق افتاده که بر اثر آن ذخایر عظیمی از فلز منیزیم در دل این کانی‌ها قرار گرفته است. برنا ادامه داد: وجود کانی دولومیت در کشور این قابلیت را به وجود آورده تا ما به لحاظ دارا بودن فلز منیزیم در فهرست کشورهای دارنده این فلز قرار بگیریم و با فرآوری این ماده معدنی منیزیم موجود در آن را استحصال کرده و شمش تولید کنیم. معاون اکتشافات معدنی سازمان زمین‌شناسی کشور تصریح کرد: طبیعی است اگر با توجه به این حجم از ذخایر دولومیت در کشور سرمایه‌گذاران را مجاب به سرمایه‌گذاری در این صنعت کنیم، می‌توانیم خود را به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان فلز منیزیم که فلزی استراتژیک به شمار می‌آید در دنیا معرفی کنیم.
برنا افزود: استحصال منیزیم از کانی دولومیت علاوه بر اینکه نیاز به سرمایه‌گذاری بزرگی دارد، نیازمند بکارگیری فناوری‌های پیشرفته است که با توجه به شرایط پسابرجام می‌توان با شرکت‌های بزرگ معدنی دنیا وارد مذاکره شده و با معرفی ذخایر خود به آنها، زمینه‌های جذب سرمایه‌گذار در ذخایر دولومیت را ایجاد کرد.
وی بیان کرد: با توجه به توافق هسته‌ای کشور این امکان به وجود آمده تا بزرگان معدنی دنیا در ذخایر معدنی کشور به فعالیت بپردازند. تاکنون شاهد رفت‌وآمد هیات‌های اقتصادی از کشورهای بزرگ معدنی دنیا به ایران بوده‌ایم. البته بیشتر آنها به دنبال سرمایه‌گذاری در بخش بالادستی و پایین‌دستی معادن سنگ‌آهن، مس، زغال‌سنگ، طلا، سنگ‌های تزئینی و سرب و روی هستند زیرا با توجه به اهمیت فلزات اساسی و نقدشوندگی آنها در بازارهای جهانی بیشتر سرمایه‌گذاران به دنبال آن هستند تا با صرف کمترین زمان به اهداف خود دست یافته و بتوانند مواد معدنی مورد نیاز خود را به صورت خام یا کنسانتره به کشور مبدا صادرکرده و محصول نهایی را به تولید برسانند.
معاون اکتشافات معدنی سازمان زمین‌شناسی افزود: در میان این رفت‌وآمدها شاید بهتر است سیاستگذاران معدنی کشور و استانداری‌ها به معرفی ذخایر و ظرفیت‌های معدنی خود بپردازند. از این رو معرفی ذخایر دولومیت به سرمایه‌گذاران خارجی عزمی جدی می‌طلبد تا آنها هم سرمایه‌های خود را به طور مستقیم وارد کشور کرده و هم اینکه با ورود آخرین فناوری‌ها، ایران را به باشگاه تولیدکنندگان فلز منیزیم وارد کنند. برنا ادامه داد: دولومیت جزو آن دسته از مواد معدنی است که کمتر به آن پرداخته شده و می‌توان گفت جزو ذخایر مورد غفلت واقع شده کشور به شمار می‌آید. به طبع در ابتدا لازم است تا برای این ماده معدنی از سوی سیاستگذاران معدنی کشور همایش‌هایی داخلی و خارجی درباره معرفی آن برگزار شود و آنگاه با دعوت از سرمایه‌گذاران به مناطق دولومیت خیز کشور ظرفیت‌های معدنی به آنها معرفی شده تا سرمایه‌گذاری لازم در این‌باره انجام شود. برنا افزود: دولومیت یکی از این ظرفیت‌های جدید است که در صورت بکارگیری توان داخلی و خارجی می‌تواند برای کشور ارزآوری و توسعه را به وجود آورد و دانش فنی آن را کسب کند. البته دولومیت تنها منبع برای منیزیم نیست و در مناطقی مانند شورابه‌ها، گنبدهای نمکی و دریاها و دریاچه‌ها، ذخایر سرشاری از منیزیم وجود دارد که استحصال آن دارای پیچیدگی‌های بسیار زیادی است.
وی ادامه داد: ایران انواع ذخایر منیزیم را در دل خود جای داده و هر سرمایه‌گذار با توجه به توان فناوریکی خود قادر است تا به انواعی از ذخایر منیزیم دست یابد و بنا به سطح سرمایه و فناوری خود به استحصال منیزیم از دولومیت، شورابه‌ها، گنبدهای نمکی و حتی دریاها بپردازد. به‌عنوان نمونه دریاچه ارومیه یکی از مناطق سرشار از ذخایر منیزیم است که در صورت سرمایه‌گذاری مناسب و انجام مطالعات اکتشافی می‌توان از این منطقه فلز منیزیم را استحصال کرد. اما در این میان یکی از راحت‌ترین راه‌های دستیابی به ذخایر منیزیم، بهره‌برداری از ذخایر دولومیت در کشور است که هم دارای خلوص بالایی بوده و هم از نظر فناوریکی و سرمایه‌گذاری، فعالان اقتصادی بیشتر مایلند در این مناطق به فعالیت بپردازند.
نرگس قیصری
